«Հիշե՜լ եմ, այդ Գոհար Քանդարյանը ես ե՜մ, ե՜ս»
06.02.2024 | 21:24
Խորհրդային ու առհասարակ համաշխարհային հետախուզության պատմության բացառիկ մեծերի շարքից են ամուսիններ Գևորգ ու Գոհար Վարդանյանները, ովքեր իրենց անլեգալ գործունեության մի քանի տասնամյակների ընթացքում այդպես էլ մնացին չբացահայտված: Նրանց ծառայությունները բարձր են գնահատվել: Գևորգ Վարդանյանը Հայրենական երկրորդ պատերազմից հետո Խորհրդային Միության հերոսի կոչմանն արժանացած առաջին հետախույզն է, Գոհար Վարդանյանը Մարտական կարմիր դրոշի շքանշանակիր է` չհաշված մնացած բազմաթիվ պարգևները:
Գոհար Լևոնովնայի հետ կապված հատկանշական մի բան. չունենալով զինվորական կոչում`թոշակի անցնելիս նրան ԽՍՀՄ ՊԱԿ-ի այն ժամանակվա նախագահ Մ. Չեբրիկովի հրամանով, բացառության կարգով, նշանակվել է առավելագույն, այսինքն` գնդապետի թոշակ: Պետանվտանգության համակարգում սույն փաստը չի ունեցել նախադեպ:
Վարդանյան ամուսնական զույգի գործունեությունից ըստ էության գաղտնազերված են միայն «Թեհրան-43»-ին առնչվող նյութերը: Ու քանի որ մնացածը մնում է գաղտնիության գրիֆի տակ և դեռ խոշոր հարց է` տեսանելի ապագայում դրանք կհանրայնացվե՞ն կամ առհասարակ կհանրայնացվե՞ն, որոշեցինք զույգի հետ աշխատանքային, ընկերական, պարզապես մտերմական կապերով հարաբերված մարդկանց միջոցով ներկայացնել մասնավորապես Գոհար Լևոնովնային:
Ներկայացնում ենք մի պատառիկ ՀՀ ԱԱԾ տնօրենի նախկին տեղակալ, ԱԱԾ պահեստազորի գեներալ-մայոր Գարեգին Մխիթարյանի հուշերից. «Տարիներ առաջ զանգահարեց Գոհար Լևոնովնան: Խնդրում էր օգնել արխիվից ամուսնության վկայականը ստանալու հարցում` իր օրինակը չէր կարողանում գտնել: Ես կապվեցի համապատասխան մարմինների հետ, սակայն Վարդանյան կամ Վարդանյան-Փահլևանյան ազգանուններով ամուսնության վկայական չգտնվեց: Տիկին Գոհարի նշած ամսաթվով միայն մեկ վկայական կար, համաձայն որի Գևորգ Վարդանյանն ամուսնացել է... Գոհար Քանդարյանի հետ: Երբ այս մասին ասացի նրան, շփոթի մատնվեց. «Գարիկ ջան, ճիշտ է, որ հանգամանքների բերումով ես ու Գևորգը իրար հետ մի քանի անգամ ենք ամուսնացել, սակայն իմ Գևորգը միայն ինձ հետ է ամուսնացել: Ո՞վ է այդ Գոհար Քանդարյանը»:
Բնականաբար հանպատրաստից ինձ համար դժվար էր պատասխանել, թե ով է Գոհար Քանդանյանը: Բարեբախտաբար Գոհար Լևոնովնայի զանգն այնքան էլ չուշացավ: Հեռախոսի մյուս ծայրից պայթել էր նրա զրնգուն ծիծաղը. «Գարիկ ջան, հիշե՜լ եմ, այդ Գոհար Քանդարյանը ես ե՜մ, ե՜ս»:
Ինչ է պարզվում: 1930-ականներին, երբ տիկին Գոհարենց ընտանիքը բնակություն է հաստատում Իրանում, նրանց տոհմական Փահլևանյան ազգանունը խնդիրներ է առաջացնում. «Ո՞նց կլինի էսպես, համ թագավորի անունը լինի Փահլավի, համ դուք՝ Փահլևանյան»:
Ընտանիքը ստիպված ընտրում է նոր ազգանուն՝ Քանդարյան: «Իսկ թե ի՞նչու Քանդարյան, ամեն ինչ ավելի քան պարզ է` Քանդարը մեր հարևանն էր, ու ինքն էլ այս կերպ դարձավ պատմություն: Բա, Գարիկ ջան, ամեն հարևան չէ, որ կարող է դառնալ պատմություն, ինչպես որ ամեն մեկին չի վիճակված շահական ազգանուն ունենալ»:
Գոհար Վարդանյանի մտերիմները նրան բնութագրում են որպես սիրագորով և ազնվաբարո տիկնոջ՝ փառահեղ հայուհու, հոգով՝ մայրահամ ու նվիրված, մարդու, ով գեղեցիկ է ապրել, նվիրումով: Այսպիսին է եղել Գոհար Վարդանյանը, ով բոլորին սովորեցնում էր մարդ մնալու և մարդ լինելու արվեստը:
Հ. Գ. 1. Հիշենք, որ օրեր առաջ եղել է անվանի հայուհու ծննդյան օրը:
Հ. Գ. 2. Հանգամանքների բերումով Գոհար Լևոնովնայի մասին այս նյութը պատրաստվեց Գևորգ Վարդանյանի 100-ամյակի նախաշեմին: Հիշեցնենք, որ լեգենդար հետախույզը ծնվել է 1924թ. փետրվարի 17-ին: Բնականաբար նրա ծննդյան օրվա առիթով կունենանք համապատասխան հրապարակում` ևս մեկ ամգամ հիշելով ու հիշեցնելով Գ. Վարդանյանի անուրանալի վաստակը:
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
