Մենք հիմա ավելի անկախ ենք, քան երբևէ եղել ենք

Պատերազմի ժամանակ ձեռքերս ցրտահարվեցին: Առաջին անգամ 1993-ի հունվարին։ Ընկերներիցս մեկը սագի յուղ տվեց, Կրասնոդարից էին բերել, ողջ շիշը օգտագործեցի: Քսում էի, պահում տաք պլիտայի վրա, երբ, իհարկե, հոսանք էր լինում: Գրեթե բուժվեցին ձեռքերս, բայց ցրտահարությունը կրկնվեց հաջորդ տարի էլ ու մինչև հիմա ձմռան ցրտի հետ նրանք ինձ հիշեցնում են պատերազմի տարիները:

Ամեն առավոտ Ավանից գործի էի իջնում մի կերպ, ինձ Կաֆկայի «Դատավարության» հերոսներից էի զգում, երբ առանց նստարանի «Երազը» կանգնում էր, ու ժողովուրդը լցվում էր: Նստելու տեղ չկար, ու մենք կռացած, մեջքներս ծռած, իրարից բռնելով, իջնում էինք, պատուհան չկար, որ իմանայինք՝ ուր հասանք, առջևինները միշտ տեղեկացնում էին` «Գազանանոց հասանք», «Պլանի գլուխ ենք հասնում», «Շրջանային»… Էստեղ իջնում էի ու համալսարան հասնում, հետո արդեն ոտքով Մամուլի շենք` գործի: Վերադարձին ոտքով էլի «Երիտասարդական»` հուսով, թե մի բան կնստեմ: Չէր լինում` տրոլեյբուսներից կախվելու սովորություն չունեի ու ձմեռվա ցրտին ճամփա էի ընկնում շատերի պես ոտքով: Ձմռանը միշտ արագ եմ քայլում, կարծես ցրտից փախչում եմ: Այնքան արագ էի քայլում, որ ճանապարհին քրտնում էի, իսկ շենքում հոսանք չկար ու էս էդ ցրտին սպիրտայրոցով մի բաժակ ջուր էի տաքացնում, որ տաք-տաք թեյ խմեմ, չհիվանդանամ:
Ամենաքիչը օրը մի զոհվածի նկար էին բերում «Հայաստանի Հանրապետություն» թերթ` իրենց կենսագրականներով, ու իմ մեծ ընկեր Այդին Մորիկյանը կանչում էր` «Գրի»: Գրի զոհվածի մասին, որին չես տեսել, բայց էնպես գրի, որ նրա հարազատը կարդալով սփոփվի:
Հացի սուղ ժամանակներում հացի չէի գնում, անիմաստ էր, հերթերում տրորվելու ցանկություն չունեի: Չինական մակարոնները «սաղ լինեին», սպիրտայրոցիս վրա տաքացրած մի բաժակ ջուրը լցնում էի վրան, մի երկու րոպեից ջրախառն տաք-տաք ուտում:
Մամուլի շենքում հոսանք չկար ու իմ ցրտահարված ձեռքերով` կարմրած, ուռած ու ճաքճքած ու ցավող մատներիս մեջ գրիչը մի կերպ պահելով գրում էի` «Մինչև… հետո… հիմա…»-ն: Զգայարաններս սառել էին արդեն էդ սառը-անշունչ սենյակում, ուղեղս չէր աշխատում, գրիչս շարժվում էր իներցիայով` «Ձեռքերս սառչում են»: Այդինը չհանեց էդ խոսքերը ու հոդվածս էդպես էլ տպագրվեց` որպես այն օրերի տարեգիր:
Էս ամենը ու ավելի շատ, ու բոլորիս ապրածը, ու զոհվածների կյանքն ու նրանց հարազատների ողբը, վիրավորների ցավն ու մարմիններում մնացած բեկորները` պատերազմի պատճառով, բայց հանուն Ղարաբաղի: Հանուն Ղարաբաղի: ՈՒ հիմա մի Զորի Բալայան նամակ է գրում «ռուսաց թագավորին», թե` Ղարաբաղը Ռուսաստանինն է, քեզ վերցրու: Բա մենք ո՞ւր ենք, որտե՞ղ մնացինք: Ինչի՞ համար տանջվեց մի ողջ ժողովուրդ, հանուն ինչի՞ զրկանքներ կրեցին Հայաստանն ու Ղարաբաղը, հանուն ինչի՞ մի քանի սերունդ առողջություն կորցրեց, հոգեկան խեղումներ ձեռք բերեց, տարիների ողջ վաստակը կորցրեց, սպասեց-սպասեց-սպասեց… Պատերազմի հաղթանակին սպասեց, Ղարաբաղի ու Հայաստանի միացմանը սպասեց, մեծ ու նոր Հայաստանի կառուցմանը սպասեց: Հանուն նրա, որ մեկը ռուսին ասի` քոնն է, վերցրո՛ւ:

Մոսկվայում երեկվա իրադարձությունների մասին ռեպորտաժն էի կարդում: Մի կին, ռուս կին գազազած ամբոխի կողքով անցնելիս աղջկան ասել է` «Անգլերեն սովորի, և մենք կգնանք այստեղից: Այս երկրում անելիք չկա»: Բալայան Զորին այս երկրի նախագահին է նամակ գրել: Սովետահայ մտավորականը ոչ մի կերպ չի մոռանում «սապոգի» բույրը, բայց անկախ Հայաստանում արդեն այլ սերունդ է ապրում: Ղարաբաղում` նույնպես: Մենք հիմա ավելի անկախ ենք, քան երբևէ եղել ենք:

Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հե՜յ, հեղափոխություն, ո՞ւր մնացիր
• Հանրահավա՞ք եք ուզում, ինքնե՛րդ էլ արեք
• Եռյակում միմյանց հետ հայտարարություններո՞վ են խոսում
• Գյումրու ռուսական ռազմակայանը նախընտրելի ԶԼՄ-ներ ունի՞
• Սխալ տնտեսական քաղաքականությունը հարվածում է սպառողի գրպանին
• «Ժառանգության» հետ մի բան այն չէ
• Օրենքները լավն են, երբ գործում են
• «Ժառանգությունն» ինքն է իրեն դուրս դրել ընդդիմադիր դաշտից
• Ո՞վ պետք է փոխհատուցի գյուղացու կրած վնասի համար
• Դեղերի գները, այնուամենայնիվ, կբարձրանան
• Լիդինգթոն. «Հայ-թուրքական արձանագրությունները պետք է կատարվեն առանց հետաձգման»
• Ծառուկյանն ավելի քան կոմպրոմիսային է
• ԲՀԿ-ի «վազքը» ավելի կարճ կլինի, քան ենթադրվում էր
• Նոր ընդդիմություն կձևավորվի՝ ընդդեմ իշխանության և ոչիշխանականների
• Իշխանափոխությունից հետո «լավ» ընկերները կմնա՞ն համակարգում
• Հոկտեմբերի 27-ի բեռն ու Հայաստանի ապագան
• Գագիկ Ծառուկյանը ներողություն կխնդրի՞
• Ի՞նչ կա Ծառուկյանի մտքին
• Երբ որդեկորույս մայրերին քաշքում են ինչպես խուլիգանների
• Երբ հասցեատերն ավելի կարևոր է, քան հարցն ինքնին

Մեկնաբանություններ