Չղջիկների ապստամբությունը
07.04.2020 | 00:09
Ծառերը ծաղկել են, մարզերում ձյուն է գալիս: Հայաստանում՝ ոնց Հայաստանում: Ապրիլին՝ ոնց ապրիլին: Կարանտինը շարունակվում է: Աշխարհը Չարենցի ասած՝ «մի փողոց դարձած»՝ պայքարում է կորոնավարակի դեմ, 18 երկիր է մնացել «ազատ»: Հարաբերականորեն: Կամ հերքում են, ինչպես Թուրքմենստանը, կամ կռվի մեջ են, չեն հաշվում, ինչպես Եմենը, կամ էլ՝ կղզի-պետություններ են, ինչպես Մարշալյան կղզիները:
Իսկ դուք նկատե՞լ եք, որ կատարվում է մեկ այլ, ոչ պակաս ճակատագրական ու ոչ պակաս ազդեցիկ իրադարձություն՝ ՆՈՐ ԱՇԽԱՐՀԱԿԱՐԳԻ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ: Որ սովորաբար՝ լինում էր պատերազմներից հետո՝ համաշխարհային: Անցած դարերում՝ եղել է տևական պատերազմներից հետո: Մեր ժամանակներում պատերազմները հիբրիդային են, միջուկային զենքի զսպիչ ուժը ոչ մի պետության թույլ չի տալիս համաշխարհային պատերազմ սկսել՝ հնարավոր միջուկային հարվածի թիրախ դառնալու գնով: Որովհետև գիտի, որ ինչպես Էյնշտեյնն էր ասում՝ դրանից հետո նետ ու աղեղով պիտի պատերազմի: Եվ՝ ապրի քարանձավներում, սնվի՝ ինչ գտնի: Որովհետև մարդկությունը, որքան զարգանում է, պատերազմներն ավելի է զարգացնում, հիբրիդային պատերազմին է վիճակված նոր աշխարհակարգի ստեղծման շարժիչ ուժ դառնալ: Հիմա հստակ ընդգծվում են նրանք, որ ուզում են իշխանությունը պահպանել ու տարածել, ու նրանք, որ ուզում են առաջ գնալ, փոփոխել ու փոփոխվել՝ զարգանալ: Առաջինների գլխավոր խնդիրն է հաստատել.
1. Ամեն ինչ կործանվում է, ինքնամեկուսացումը ոչ միայն մարդկանց, այլև պետություններին է վերաբերում, ամեն պետություն ինքն է իր հարցերը լուծում: Սուտ են միությունները, սուտ է փոխօգնությունը, սուտ է ժողովրդավարությունը:
2. Արմագեդոնը սկսվել է, մեզ մնում է միայն վախենալ ու վախեցնել: Անընդհատ:
3. Աստված չկա, չի եղել ու չի լինելու, օրվա աստվածը կորոնավիրուսն է, մահը՝ նրա մարգարեն, կյանքը տրվում է նրան, ով փող ունի ու կարող է առողջությունը գնել: Միակ ռեալ ուժը փողն է, փողը, փողը: Երեկ: Այսօր: Վաղը: Ընդմիշտ:
Փոփոխություններ փորձողների գլխավոր խնդիրն է հաստատել.
1. Կորոնավիրուսի պանդեմիան ոչ առաջին համաճարակն է, ոչ վերջին, փորձությունից դուրս ենք գալու և դուրս ենք գալու ավելի ուժեղ: Միասին:
2. Տնտեսությունը ճգնաժամի մեջ է, բայց ճգնաժամը կհաղթահարվի, ոչ ոք սոված չի մնա, ոչ ոք անտեսված չէ: Կօգնենք բոլորին:
3. Մենք հընթացս սովորում ենք մեր սխալներից, ու մենք ուզում ենք արմատական փոփոխություններ՝ թե մեր, թե աշխարհի կյանքում:
Բացի բժշկական դիմակայությունից հիմա աշխարհում օրեցօր ավելի տեսանելի է դառնում այս երկու ուժերի բախումը: Ենթագիտակցորեն ու գիտակցված: Կան երկրներ, որ հայտարարում են բացահայտ, կան երկրներ, որ հայտարարում են ձևականորեն, կան երկրներ, որ չեն էլ գիտակցում, բայց, միևնույն է, շրջապտույտի մեջ են բոլորը: Նույնիսկ 18 պետությունները, որտեղ կորոնավիրուս չկա:
Հետկորոնավիրուսային աշխարհում կլինեն պաշտոնանկություններ ու, գուցե, իշխանափոխություններ: Ապաքինված ու վերապրած քաղաքացիների միջին վիճակագրական մեծամասնությունը իրավունք ունի իր իշխանությանը հարցնել` ու՞ր է գնում իր աշխատանքի արդյունքը, ինչու՞ ինքը բարեկեցիկ չի ապրում և ինչու՞ իշխանությունը չի կարողանում ապահովել իր աշխատանքը, սովորելը, հանգիստը, բուժսպասարկումը, օրինաչափ զարգացումը: Միով բանիվ՝ աճելն ու բազմանալը՝ ինչպես Աստվածաշնչում է ավանդված: Եթե իշխանությունը չունի այս հարցերի պատասխանը, պիտի կամ հեռանա, կամ բռնությունների դիմի: Կախված՝ կոնկրետ երկրից: Միջին վիճակագրական մեծամասնությունը պիտի ընտրի իր ապագան:
Հիմա հենց այդ միջին վիճակագրական մեծամասնությանն են ուղղված աշխարհի բոլոր քարոզչամեքենաները, քարոզչապատերազմներն ու քարոզչավիրուսները: Նրան են փորձում համոզել յուրաքանչյուրն իր իրավացիությունը: Հաղթելու է այն կողմը, որ կհամոզի էլիտային, որ իր հետևից կտանի ազգի ընտրանուն: Երբ լրահոսում 50/50 է, որ գլոբալացումը, ազատությունը, ժողովրդավարությունը օգտակար կամ վնասակար են, պետք է լինի կողմնորոշող:
Պարադոքս է, բայց իշխանությունը չի կարող լինել կողմնորոշող, իշխանությունը կարող է այս կամ այն կողմից հանդես գալ, կողմնորոշողը պետք է լինի ազգի ընտրանին, ինքնապահպանման հավաքական բնազդը, երկրի աղը, խիղճը՝ ինչ անուն ուզում եք, տվեք, կարևորը բովանդակությունն է, ոչ թե ձևի արտահայտումը: Նույնպես պարադոքս է, որ այդ ընտրանին ինքը ձևավորվում է հընթացս, խնդիրների գիտակցման ու լուծումների ընտրության մեջ: Նախկին ու ներկա ընտրանիներն ապացուցել են իրենց զրոյական ՕԳԳ-ն: Նոր աշխարհակարգի սահմանման ժամանակ օգտակար գործողության գործակից է դառնում ինքնագիտակցությունը, իմա՝ ազգի նույնականացումը ոչ թե իր անցյալի ավանդույթների հետ, այլ ապագայի շանսերի: Իշխանությունների խնդիրը այս փուլում պետությունը ջրի երեսին պահելն է: Ռեցեսիա, դեֆոլտ, սնանկացում, տնտեսական անկում, ճգնաժամ՝ ու նման հասկացություններից հնարավորինս հեռու մնալը: Խոշոր հաշվով՝ բոլորն էլ հիմա միայն դա են անում: Ավելիի ոչ ժամանակ կա, ոչ հնարավորություն:
ԱՄՀ-ը անցյալ շաբաթ հայտարարեց՝ COVID-19 համաճարակը շատ ավելի մեծ ազդեցություն կունենա համաշխարհային տնտեսության վրա, քան 2007-2008-ի ֆինանսական ճգնաժամը: Գործադիր տնօրեն Կրիստալինա Գեորգիևան ասաց. «Պատերազմի համար պահուստային հիմնադրամում մենք ունենք 1 տրիլիոն դոլար (930 միլիարդ եվրո), և մենք վճռական ենք օգտագործել այնքան, որքան անհրաժեշտ է, որ պաշտպանենք տնտեսությունն այս ճգնաժամի հարվածներից»: Չինաստանը 2020-ի առաջին եռամսյակը եզրափակեց 6,7 % բացասական ցուցանիշով, լավագույն դեպքում այս տարի կունենա 2,8 % աճ: Կորոնավիրուսը փետրվարին ու մարտին համաշխարհային բորսաներին 16 տրիլիոն դոլարի վնաս է տվել։ G20-ի երկրները խոստացել են 5 տրիլիոն դոլար ծախսել ճգնաժամի դեմ պայքարում: Գրեթե բոլոր երկրները անվերադարձ դրամաշնորհներ և արտոնություններ են խոստանում փոքր բիզնեսին և անհատ ձեռներեցներին, հարկային արձակուրդներ. վճարումների հետաձգում, առավել տուժած ոլորտներում գործող ընկերությունների ձեռքբերում: Իռլանդիան COVID-19-ի պատճառով աշխատանքը կորցրած բնակիչներին խոստանում է գործազրկության նպաստների ավելացում՝ շաբաթական 350 եվրո: Նիդերլանդներում, Չեխիայում և Մեծ Բրիտանիայում իշխանությունները ստանձնել են մասնավոր բիզնեսի վճարների 80-90 տոկոսը: ԱՄՆ Կոնգրեսը 2 տրիլիոն դոլար է հատկացրել տնտեսության վերականգնմանը. կես տրիլիոնը՝ խոշոր և միջին բիզնեսին, 350 միլիարդը՝ փոքր ձեռնարկություններին, քաղաքացիներին կանխիկ 300 մլրդ դոլար կհատկացվի: Ֆրանսիան 350 մլրդ եվրո է հատկացրել: Իտալիան՝ 25: Իսպանիան՝ 10: Նիդերլանդները՝ 20: Նույնքան՝ Դանիան, Լեհաստանը, Պորտուգալիան, Իռլանդիան և Չեխիան: Ավստրիան, Հունաստանը, Շվեդիան և Էստոնիան որոշել են ՀՆԱ-ի 5-10 տոկոսը հատկացնել ճգնաժամի դեմ պայքարին: Նույնը՝ Ավստրալիան, Կանադան և Իսրայելը: Ճապոնիան և մի քանի երկրներ հաշվարկում են վնասներն ու փոխհատուցումներ ձևակերպում: Սա չոր վիճակագրություն է, որի հետևում կա երկու խնդիր՝ մարդկանց ու արտադրության պահպանում, բայց կա և երրորդը՝ իշխանության պահպանումը: Պատահական չէ, որ ամեն օր հայտարարելով հակահամաճարակային նորանոր քայլերի մասին՝ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը, օրինակ, հաստատել է, որ 2020-ի նախագահական ընտրությունները կկայանան նոյեմբերի 3-ին, իմա՝ չեն հետաձգվի: Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի 58 պատգամավորներ կոչ են արել կազմել «հասարակության տրանսֆորմացիայի ծրագիր» և պատրաստվել «հետկորոնավիրուսյան աշխարհին»: Նրանց կարծիքով՝ համաճարակի հարուցած «տնտեսական փոթորիկի» հետևանքները հաղթահարելու համար սովորական միջոցները բավարար չեն, Ֆրանսիային պետք են հիմնարար փոփոխություններ: Առաջարկներից մեկը յուրաքանչյուրի անպայման բազային եկամուտն է, «սանիտարական ապաստարանի» ստեղծումը և առաջին անհրաժեշտության ապրանքների արտադրությունը Եվրոպա տեղափոխելը: Պատգամավորներն առաջարկում են ֆրանսիացիներին ուղղել «զարգացման մեր համակարգի սխալներն ու սահմանափակումները, որ արդեն տասնյակ տարիներ գոյություն ունեն» և օգտագործել կարանտինը՝ «մտածելու ինչպես կարող են աշխարհը դեպի լավը փոխել»: Պատգամավորները ստեղծել են կայք, մեկ ամիս յուրաքանչյուր ֆրանսիացի կարող է ներկայացնել իր առաջարկները՝ տնտեսության և հասարակության «վերբեռնման» համար: Հրաշալի կլիներ, եթե ՀՀ Աժ պատգամավորները ևս նման կոչ անեին ու հետկորոնավիրուսային զարգացման առաջարկների հարթակ ստեղծեին համաժողովրդական քննարկման համար: Համենայն դեպս՝ ավելի ժողովրդավարական է, քան ամենաժողովրդավարական ընտրություններով ընտրված ԱԺ-ի ձևավորած կառավարության վարչապետի միանձնյա որոշումները: ՈՒ ընթացիկ փրկարար որոշումներից զատ՝ ՀՀ կառավարությունը պարտավոր է՝ նոր իրողություններից ելնելով՝ կազմել զարգացման առարկայական ծրագիր՝ թվերով ու ժամկետներով, որտեղ առաջնահերթությունը պետք է տրվի ԱՇԽԱՏԱՏԵՂԵՐԻՆ ու ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅԱՆԸ, ոչ թե արագ փողեր բերող զբոսաշրջությանն ու սպասարկման ոլորտին: Եվ այս պայմաններում պետք է ճշգրիտ կողմնորոշվել, թե երբ հանել կարանտինը, որ ոչ տնտեսությունը զրոյանա, ոչ համաճարակը վերածվի պանդեմիայի Հայաստանում: Ամեն ինչ ունի իր գինը: Ամենաբարձր գին հիմա տալիս են ռիսկին՝ նախապես ճշգրիտ հաշվարկելուց հետո: Այլապես չղջիկների, որ համարվում են կորոնավիրուսի պատճառ, ապստամբության ասպատակությունը ավարտվելու է 00 կետում, որից հետո կարող է և ոչինչ չսկսվել, ընդամենը կշարունակվի՝ ինչ կա: Իսկ եղածը, ընդամենը, պրոկրուստյան մահճում հիվանդի հարկադրական դիրքն է՝ եղած պայմանների, եղած գումարների ու հասարակության՝ իրավիճակի ոչ համարժեք գերիշխող գնահատականի մեջ: Մի կողմից՝ գերլարում, մյուս կողմից՝ գերթեթևամտություն, որ բնորոշ է պոպուլիստական համակարգերին. այդպես փլվեց Իտալիան: Այդպես ԱՀԿ-ն ձգեց պանդեմիա հայտարարելը՝ ապակողմնորոշելով ազգային համակարգերին, որ չգիտեին՝ ինչ անել: Օրինակ՝ Հայաստանում նախարարները հպարտ զեկուցում են՝ թոքերի օդափոխման քանի սարք են կուտակել, բայց չեն ասում՝ քանի՞ բուժաշխատող կարող է սարքը գործարկել: Պարզապես գործում է իներցիան՝ բուժում են հիվանդությունը, ոչ թե հիվանդին: Գործում են ցայտնոտի մեջ: Օրվա տրամաբանությամբ:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Ապրիլի 5-ին Հայ Առաքելական եկեղեցին նշեց Ծաղկազարդը, և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի տնօրինությամբ Աստվածամուխ Սուրբ Գեղարդով կատարվեց Անդաստանի արարողությունը՝ օրհնվեցին աշխարհի չորս կողմերը. «Մեր սրտում ունենալով մեր ողջ ժողովրդին, ի մասնավորի ապաքինման և մեկուսացման մեջ գտնվող Մեր զավակներին և դժվարին այս իրավիճակի հաղթահարման համար իրենց նվիրյալ ծառայությունը բերող բոլոր անձանց։ Ամենաբուժիչ Սուրբ Գեղարդով օրհնեցինք ձեզ, սիրելի հավատավոր զավակների Հայաստան, Արցախ և ի Սփյուռս, որ զորանաք հավատով, հույսով ու սիրով, որ Տերը քաջառողջություն շնորհի և ապահով պահի ու պահպանի ձեզ բոլորիդ, և փորձության այս օրերը հաղթահարեք Աստծո շնորհով, ողորմությամբ և օգնականությամբ։ Մենք հաստատ համոզումն ունենք, որ Տերը ազատելու է մեզ վշտերից ու տառապանքներից, պարգևելու է ուժ և կորով, որ կարող լինենք միասնությամբ, համատեղ ջանքերով վերականգնել մեր բնականոն կյանքը։ Հավատավոր զավակներ Մեր, Հայրապետիս հորդորն է ձեզ, որ այս գիտակցումով աղոթեք, այս տեսլականով գործեք՝ հանուն ձեր ընտանիքների ապահովության, ձեր եղբայրների ու քույրերի առողջության։ Ամենայն լրջությամբ խստագույնս հետևեք պատկան մարմինների հրահանգներին և կատարեք անհրաժեշտ բոլոր ցուցումները»: Պատվիրանը նույնն է՝ մի վարակվեք ու մի վարակեք, մտածեք՝ որտեղ է լինելու Հայաստանը նոր աշխարհում: Ողջ լերուք:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
