««ԱՐԻ ՏՈՒՆԸ» ՀԱՅՐԵՆԱԴԱՐՁՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ՉԷ, ԱՅԼ ՀԱՅՐԵՆԱՃԱՆԱՉՈՒՄԻ»

«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ՀՀ սփյուռքի նախարար ՀՐԱՆՈՒՇ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ
-2010-ին ի՞նչ ծրագրեր ունի նախարարությունը:
-2009-ին մեր խնդիրը նախարարության լիարժեք կայացումն էր և աշխատանքի կազմակերպումը: Մեր աշխատանքի կարևոր ուղղությունը դարձավ համագործակցությունը գիտական հաստատությունների հետ: Այդ ընթացքում «Նորավանքը», Գիտությունների ազգային ակադեմիան, Երևանի պետական համալսարանը դարձան գործընկեր կազմակերպություններ` հետազոտություններ իրականացնելու, միջոցառումներ կազմակերպելու համար: Մենք «Նորավանքին» 4 թեմա պատվիրեցինք` հայությունը Իսրայելում, իսլամացած հայերի խնդիրները, ջավախահայության հիմնախնդիրները, հայկական տեղեկատվական համայնքային ռեսուրսները հետխորհրդային երկրներում, որոնք գրքերի տեսքով նախարարության ֆինանսավորմամբ տպագրվեցին: ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտին պատվիրեցինք Ստամբուլի հայ համայնքի արդի վիճակի ուսումնասիրությունը:
-Դա կապ ունե՞ր հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ:
-Որպես սփյուռքի նախարարություն մեզ համար էականը համայնքային կյանքն է, կրթական, մշակութային իրավիճակը, իսկ այս թեմայի ուսումնասիրությունը Ստամբուլի դեպքում լույս է սփռում շատ հարցերի վրա: ԳԱԱ արվեստի և գրականության ինստիտուտում ստեղծեցինք սփյուռքի բաժիններ և պատվիրեցինք ուսումնասիրել սփյուռքի արվեստը, և արդեն ունենք «Հայաստանի` իբրև հայկական ինքնության առանցքի ընկալումը սփյուռքահայ արդի գրականության համապատկերում» գիրքը: Կարևոր եմ համարում Քաջազի «Հավերժական կանթեղ» պատկերագրքի տպագրությունը: Մենք կազմակերպեցինք «1946-48 թթ. հայրենադարձությունը, նրա դասերը և սփյուռքահայության հիմնախնդիրները» համաժողով, որտեղ ներկայացվեց 60 գիտական աշխատանք, վեր հանվեցին սխալները, եղան առաջարկություններ և դրանք ամփոփվեցին գրքով:
-Ի՞նչն է միավորում այդ բոլոր նախաձեռնությունները:
-Բնականաբար` հայապահպանությունը, մեր նպատակն է հայ երիտասարդներին հայրենիքի հետ կապելը: Նաև այդ նպատակով ծնվեց «Սովորիր մեծերից» ժողովածուն` և՛ արևելահայերենով, և՛ արևմտահայերենով, որպեսզի երկու լսարաններում էլ ընկալելի լինի: Վարդան Այգեկցուց մինչև ժամանակակիցներ ընդգրկումով ժողովածուն ներկայացնում է մեր մեծերի ասույթները, թևավոր խոսքերը: Հիմնական առանցքը, բնականաբար, հայրենասիրությունն է: «Արի տուն» ծրագրի իրականացման ժամանակ ՀՀ նախագահի պատվիրանները հայ երիտասարդներին առանձին գրքույկով տպագրեցինք: Երիտասարդների համար շատ գեղեցիկ երգարան ենք կազմել, որ հնարավորություն ունենան հայ երգի միջոցով ևս մերձենալու իրենց արմատներին: Անցած տարի հայերեն ու անգլերեն տպագրվեց ՀՀ պաշտոնական նյութերի ընտրանին, որը ներկայացնում է ՀՀ նախագահի, վարչապետի, նախարարների տեսակետները, պետական քաղաքականության սկզբունքները, ծանոթացնում է մեր մեկ տարվա գործունեությանը, ներառում է տեղեկություններ սփյուռք-հայրենիք կապերի մասին: Շուտով մեր սեղանին կլինեն սփյուռքի տարեգիրքը և սփյուռքահայի ուղեցույցը, որը վերլուծում է ողջ օրենսդրությունը: Կառավարությունը նախատեսում է ստեղծել սփյուռքի գիտական, կրթական, տնտեսական, մշակութային ոլորտների ներուժի հաշվառման մեխանիզմներ: Ծրագիրը հնարավորություն կտա հայտնաբերել ու հաշվառել մասնագիտական ներուժը: Երկրորդ կարևոր խնդիրը մասնագետների պատրաստումն է: Համալսարանի սփյուռքագիտության ամբիոնի գործունեությունը և 11 մասնագետների պատրաստումը հույս են ներշնչում, որ առաջիկայում կունենանք լուրջ համալրում: Կարևոր աշխատանքային ուղղություն է բարձր տեխնոլոգիաների օգտագործումը սփյուռքի հետ տարվող աշխատանքներում, որը հնարավորություն է տալիս շատ արագ կապ հաստատել աշխարհասփյուռ հայերի հետ: Շարունակում է գործել «Հայերն այսօր» էլեկտրոնային թերթը, որը փորձում ենք դարձնել բոլոր համայնքների թերթ: Այս տարի ծրագրել ենք ստեղծել էլեկտրոնային գրադարան, որի մեծ հատվածը լինելու է արևմտահայերեն: Կարևոր ծրագրերից եմ համարում տեսակոնֆերանսների կազմակերպումը, որը հնարավորություն է տալիս աշխարհի ցանկացած անկյունում գտնվող հայրենակիցների հետ քննարկումներ կազմակերպել:
-Տեսակոնֆերանսների կոնկրետ արդյունքներ ունե՞ք:
-Նախ` տնտեսվում են ֆինանսական միջոցներ, ինտերակտիվ կապի ընթացքում ընդհանուր եզրակացության ենք գալիս հուզող խնդիրների վերաբերյալ: Լոս Անջելեսի համայնքի հետ տեսակոնֆերանսից հետո որոշեցինք բոլոր համայնքներին առաջարկել կրթական հանձնախմբեր ստեղծել, ռուսական համայնքի հետ քննարկումից հետո Ռուսաստանում սկսեցինք մեկօրյա դպրոցների ցանցի ստեղծումը:
-Ո՞րն է նախարարության և սփյուռքի փոխհարաբերության սուբյեկտը:
-Իհարկե, համայնքային կառույցներն իրենց անցյալով, ներկայով ու ապագայով: Ես չեմ համարում, որ հայոց պատմությունը միայն Հայաստանի պատմությունն է, հայ ժողովրդի պատմությունը այն պատմությունն է, որ կերտում է հայ ժողովուրդն ամբողջ աշխարհում: Մենք դիմել ենք համալսարաններին, որ մագիստրոսների, ասպիրանտների գիտաթեզերում ընդգրկեն սփյուռքի հետ կապերի ու համայնքների պատմության թեմաները: Մեր կարևորագույն ծրագրերից եմ համարում «Մեր մեծերը» խորագիրը կրող ձեռնարկը, որը ճանաչելի է դարձնում սփյուռքահայերին Հայաստանը, իսկ Հայաստանում` սփյուռքը: Այս տարի անդրադառնալու ենք Վարդգես Սուրենյանցին, Մխիթար Սեբաստացուն, Միսաք Մանուշյանին, Լազարյաններին և Պողոս Նուբարին: Երիտասարդներին պետք է ծանոթացնել մեր ազգի մեծերի, երիտասարդների կյանքին և գործունեությանը: Ես մեծ ցավ եմ ապրում, որ մեր երեխաները քիչ գիտեն իրենց պատմությունը, նշանակում է` դպրոցներում լուրջ խնդիրներ ունենք: 21-րդ դարը գիտելիքի դար է, մենք պետք է երեխաներին սովորեցնենք ինքնուրույն մտածել, գիտելիք տանք և ստիպենք սովորել` այդ գիտելիքը անհրաժեշտ ու հետաքրքիր դարձնելով: Այսօր իշխող են դառնում գիտելիքն ու գաղափարը, ոչ թե փողն ու զենքը, հետևաբար հայ երիտասարդներին պետք է զինենք հենց այդ միջոցներով:
-ՈՒտոպիստ չե՞ք:
-Ոչ, եթե լավ աշխատենք, լավ արդյունք կունենանք: Եթե ամեն մարդ իր տեղում աշխատի, պատասխանատվություն կրի և գիտակցի, որ անհրաժեշտ է արարել, ստեղծել, նվիրվել և ոչ թե ինչ կարող է վերցնել, սեփականել, հաջողություն կունենանք: Կյանքում նյութականը չէ ամենակարևորը, այլ հոգևորը: Նորօրյա բիզնեսի հորձանուտը չէ կյանքը, մենք ունեցել ենք և ունենք հիանալի օրինակներ` ինչպես են մարդիկ իրենց կյանքը ապրել ժողովրդի համար: «Վասն հայրենյաց և վասն հավատի»` մեր նախնիները մեզ պատգամել են այդպես ապրել, և այդ հավատը վերաբերում է ոչ միայն կրոնին, այլև կենսափիլիսոփայությանը: Այլապես մենք կարող ենք մեծացնել մարդկային զանգված, կոսմոպոլիտներ, մինչդեռ եթե չունես ազգային նկարագիր, եթե լեցուն չես հայրենասիրությամբ, ազգասիրությամբ, չես կարող համամարդկային խնդիրներին առնչվել:
-«Արի տուն» ծրագիրը շարունակվելո՞ւ է, Հայաստանում բնակություն հաստատողներ եղե՞լ են:
-«Արի տունը» հայրենադարձության ծրագիր չէ, այլ հայրենաճանաչումի և ուղղված է 13-25 տարեկաններին: Ի սկզբանե նաև քարոզչական տեսահոլովակում չընդգծվեց ճանաչողական նշանակությունը, որը տարընթերցումի տեղիք տվեց: Մեր նպատակն է, որ հայ երիտասարդը դրսում հայ մեծանա, իր արմատին կառչած մնա, իսկ դա հնարավոր է ոչ թե վիրտուալ, վերացական հայրենիքի գաղափարի ներկայացմամբ, այլ հայրենիքի, հայրենիքում կապեր ստեղծելու: Իհարկե, չի բացառվում, որ ծրագրի շրջանակներում Հայաստան եկած երիտասարդներից ոմանք նաև վերադառնան այստեղ կրթություն ստանալու, ընտանիք կազմելու և ապրելու: Երբ ծրագիրը սկսում էինք, տարակուսողներ կային` իսկ եթե ոչ ոք չգա՞: Իհարկե, այդ խնդիրը միշտ կար: Ի տարբերություն մյուս նախարարությունների, երբ նախարարը հրամայում է, և համակարգում բոլորը կատարում են նրա հրամանը, սփյուռքի նախարարը չի կարող հրամայել, և սփյուռքահայը կատարի: 18 երկրներից ավելի քան 300 երիտասարդներ են արդեն եկել Հայաստան, 300 ընտանիքում Հայաստանը դարձել է իրական ու շոշափելի: Արդեն այս տարվա համար Կանադայից, Կիպրոսից, Հունաստանից հայտեր ունենք: Անսահման շնորհակալ եմ այն ընտանիքներին, որոնք անշահախնդիր իրենց տանը պահեցին սփյուռքահայ երիտասարդներին, այս տարի ընդգրկելու ենք նաև պետական ու սլավոնական համալսարանների ուսանողների ընտանիքները, որպեսզի լեզուների խնդիրը նվազագույնի հասցվի և երիտասարդները միմյանց հետ շփումներից փոխհարստանան: Շարունակելու ենք համահայկական մրցանակաբաշխությունը, բազմաթիվ կազմակերպություններ, կրթական հաստատություններ, լրատվամիջոցներ ամենօրյա աշխատանքով նպաստում են հայոց լեզվի, մշակույթի, հայկական ինքնության պահպանմանը, նրանց խրախուսելով` խնդիր ունենք նպաստելու հայապահպանությանը: Որոշել ենք հայ բարերարների ճեմուղի ստեղծել. Հայաստանում հատվածական պատկերացումներ կան սփյուռքահայ երախտավորների գործունեության մասին, և ճեմուղու միջոցով նրանց գնահատելու ու մեծարելու հնարավորություն կստեղծենք: Իհարկե, այս տարի անցկացվելու է նաև «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» փառատոնն իր բազմաժանր ծրագրերով:
-Իբրև սփյուռքի առաջին նախարար` մեկ տարվա աշխատանքում ի՞նչ հանդիպում եք ունեցել, որ միշտ մնալու է հիշողության մեջ:
-Սփյուռքի հայ համայնքները և՛ միմյանց նման են, և՛ տարբեր, ես չեմ կարող առանձնացնել որևէ համայնք, ինձ համար իրադարձություն է ցանկացած երկրի, ցանկացած համայնքի հետ հանդիպումը, որը միշտ հիշելու եմ:
-Այնուամենայնիվ` մարդկային ճակատագրերը տարբեր են:
-Իբրև նախարար ինձ պարտավորված եմ զգում Լատինական Ամերիկայի հայ համայնքներին հնարավորինս մեծ ուշադրություն դարձնելու, այնտեղ լեզվի և ինքնության կորուստը, ամբողջական ուծացումը շատ իրական վտանգ են: Նրանք հեռու են, ու կարոտի կուտակումներն այնպիսին են, որ դժվար է պատկերացնել, ջերմության սահմաններն անսահման են: Իսկ ԱՄՆ-ի Կալիֆոռնիայի, Լոս Անջելեսի համայնքներն առանձնանում են ինքնատիպությամբ ու երկրորդ Հայաստան լինելով: Հուզվում եմ երիտասարդների հետ հանդիպումներից, սփյուռքի 4-5-րդ սերունդն է, որ ջանում է հայ մնալ ու անպայման ուզում է իր կոտրտված, ջարդված հայերենով քեզ հետ խոսել ու հաստատել իր հայ մնալը: Դա դժվար է մոռանալ:
-2010-ին Հայոց ցեղասպանության 95-րդ տարելիցն է, սփյուռքի նախարարությունն անդրադառնալո՞ւ է համայն հայությանը միավորող իրադարձությանը:
-Նախարարությունը նախանձախնդիր է, որ ցեղասպանության ոգեկոչության միջոցառումները հնարավորինս մեծ ընդգրկում ունենան: ՀԲԸՄ-ի հետ նախաձեռնել ենք ապրիլի 20-30-ին Սունդուկյանի անվան թատրոնում ցուցադրել ցեղասպանությանը նվիրված ներկայացումները: «Մշակութային եղեռն» խորագրով համաժողով ենք կազմակերպելու ՀՀ ԳԱԱ Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի հետ` ներկայացնելու մշակութային եղեռնը և՛ Թուրքիայում, և՛ Ադրբեջանում, սփյուռքահայ և հայաստանյան նկարիչների ցուցահանդես է բացվելու, աշխարհի բոլոր երկրներում եղած հուշակոթողների պատկերագիրք ենք տպագրելու: Նույն այդ կոթողների մանրակերտերը պատրաստելու և թանգարանի տարածքում տեղադրելու ծրագիր ունենք մինչև Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը: Ռուսաստանի հայերի միության հետ էլ մեկուկես միլիոն ծառատունկի ծրագիր ունենք` դարձյալ մինչև 100-ամյակ:
Զրուցեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ
Հ. Գ. -Քաղաքականության մեջ կնոջ ունեցած դերի, ի՞նչ է քաղաքականությունը տալիս կամ տանում կնոջից հարցերի շուրջ Հրանուշ Հակոբյանի տեսակետը երեքշաբթի` մարտի 9-ի համարում։

Մեկնաբանություններ