«Քաղաքակիրթ երկխոսություններն ավելի ճիշտ են, քան ռազմական առճակատումները»

«ՈՒԶՈՒՄ ԵՄ ԱՊՐԵԼ ԵՎ ԱՊՐԵԼ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ»
…և ոչ միայն մշակույթի մասին
«Իրավունքը de facto»-ի հյուրն է Հայաստանի կոմպոզիտորների միության նախագահ ՌՈԲԵՐՏ ԱՄԻՐԽԱՆՅԱՆԸ, ում 70-ամյակը բոլորում է այս տարի: Սիրով շնորհավորում ենք մաեստրոյին տարեդարձի կապակցությամբ՝ մաղթելով ստեղծագործական նորանոր ձեռքբերումներ և արևշատություն:
«ԻՆՁ ՀԱՄԱՐ ՇԱՏ ԿԱՐԵՎՈՐ ԵՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՈՍՈՒԹՅԱՆ, ՄԱՐԴՈՒ ՊԱՇՏՊԱՆՎԱԾ ԼԻՆԵԼՈՒ ՀԱՐՑԵՐԸ»
-Պարոն Ամիրխանյան, Դուք ՀՀ նախագահին առընթեր Հանրային խորհրդի անդամ եք և կարող եք իրատեսորեն գնահատել խորհրդի դերակատարությունը մեր հասարակության կյանքում: Ի՞նչ առաքելություն է վերապահված այդ կառույցին:
-Նախ, պիտի ասեմ, որ յուրաքանչյուր երևույթ իր ձևավորման փուլերն ունի: Ստեղծագործությունը հնչում է ընդամենը մի քանի րոպե, բայց դրա վրա ներդրված տառապանքը, ձևավորման ընթացքը երբեմն շատ երկար են տևում: Ձևավորման ընթացքը շատ պատասխանատու փուլ է, մանավանդ եթե այդ ստեղծագործությունը (տվյալ դեպքում՝ «Հանրային խորհուրդ» ստեղծագործությունը) անծանոթ բան է: Մենք պիտի ձևավորենք մի բան, որի ինչ լինելը բացահայտում-սովորում ենք հենց ձևավորման ընթացքում: Եթե որևէ մեկը, առաջ ընկնելով, իր վրա պարտավորություն վերցնի ու ասի, թե այն ինչպիսի կառույց է լինելու, մեծ համարձակություն ցուցաբերած կլինի: Դեռ տարիներ առաջ մենք ցանկություն ենք ունեցել ստեղծելու մի սուբստանց, ինքնուրույն գործող մի օղակ, որը քննարկի մեր ընթացիկ գործերը, տեսնելու համար, թե ինչ բացթողումներ ունենք ճանապարհին, թե ինչպես է մեր երկրում ձևավորվում արժեքային համակարգը: Պարտավորությունները միշտ չէ, որ կառուցված են լինում արժեհամակարգի զգացողության վրա: Ինձ համար շատ կարևոր են ազգային գաղափարախոսության, մարդու պաշտպանված լինելու հարցերը: Եթե արվեստագետի ձևակերպմամբ ասելու լինեմ՝ իմ նախազգացումն այնպիսին է, որ Հանրային խորհուրդն արահետ է, որը տանելու է դեպի մարդու հոգին, նրա խնդիրները, նրա պաշտպանվածությունը: Ահա սա կարելի է ընդունել որպես խորագիր, իսկ թե ընթացքն ինչպիսին կլինի, ցույց կտա մեր կյանքը: Երբեմն մենք մի բան ենք ուզում, բայց ստացվում է մեկ այլ բան, որը, երևի թե, ավելի լավն է, քան մեր ուզածը: Ճանապարհին շտկելով սխալները, ուղղորդվելով դեպի ճիշտ խնդիրները՝ պետք է գնալ այն գաղափարի հետքով, որը դրված է ծրագրերի հիմքում:
-Հանրային խորհրդի աշխատանքները ղեկավարում է Վազգեն Մանուկյանը, և Դուք, փաստորեն, հնարավորություն ունեք ճանաչելու նրան՝ իբրև առաջնորդի: Ի՞նչ եք կարծում, ի դեմս այդ գործչի՝ մենք լա՞վ նախագահ կորցրինք ժամանակին:
-Մեր կյանքում անընդհատ ինչ-որ բաներ կորցնում ենք, ինչ-որ բաներ` գտնում: Չկա կյանքում բացարձակ շահած իրադրություն: Ամեն ինչ փոխլրացվում է: Սերն ու ատելությունը, առողջությունն ու հիվանդությունը, գիշերն ու ցերեկը, «այո»-ն ու «ոչ»-ը միշտ իրար հետ են, մի ամբողջություն են: Ի դեմս Վազգեն Մանուկյանի՝ ես տեսնում եմ մի շքեղագույն անձնավորության: Նա մտածող, խոր մարդ է և, որ ամենակարևորն է ինձ համար, ստեղծագործական մոտեցում ունի ամեն ինչի նկատմամբ ու օժտված է վերին աստիճանի սկզբունքային պարկեշտությամբ: Ինձ համար շատ հաճելի է նրա հետ աշխատելը: Հաճախ տարակուսում են, թե Հանրային խորհուրդն ի՞նչ ղեկավար պիտի ունենա, եթե նրա կազմում ընդգրկված բոլոր անդամներն էլ մտածող, իրենց խնդիրներն ու առաջարկություններն ունեցող մարդիկ են: Բայց պիտի ասեմ, որ Վազգեն Մանուկյանը խորհրդում շատ կարևոր դեր ունի: Նա սոսկ ղեկավար չէ, այլ կոորդինացնող է: Մեր միասնականության, ոճի ձևավորման հարցերը մեծապես կախված են այդ դիրիժորի` հանրային կյանքի խնդիրները ճշգրիտ ընթերցելու կարողությունից:
-Պարոն Ամիրխանյան, ի վերջո, փոխվելո՞ւ է մեր երկրի օրհներգը, թե՞ ոչ:
-Մեր օրհներգի խնդիրը ծեծված, ջարդված, ցավեցնող թեմա է, որ մինչև հիմա էլ մեզ կոչ է անում գնալ զգոնության ճանապարհով: Օրհներգի մեջ երեք փաստարկ պետք է կարևորել՝ պետականության, ազգային ինքնության և գեղագիտության: Ես այդ երեքից ոչ մեկը չեմ տեսնում ներկայիս օրհներգում: Այս օրհներգում ոչ մի խնդիր լուծված չէ: Եվ այսօր շատ անընդունելի ձևով ամեն գիշեր այն հնչեցնում են բոլոր հեռուստաալիքներով: Ես այդ պահերին ոտնահարված եմ զգում իմ արժանապատվությունը, կարծես հայտնվում եմ դասարանի ամենաչհասկացող աշակերտի կարգավիճակում, որը ոչ մի կերպ չի հասկանում իր դասը, բայց նրան ամեն գնով փորձում են հասկացնել: Ի՞նչ է նշանակում պարտադրաբար հաղորդել մի բան ու ստիպել մարդկանց լսել ամեն օր: Եթե օրհներգը լիներ անթերի, ոչ ոք չէր ուզենա զոռով հնչեցնել: Իսկ այն, ինչ արվում է այսօր, մեր ուղեղները լվանալու նպատակով է, և ես ընդվզում եմ: Հույս ունեմ, որ կգա այն ժամանակը, երբ մենք այս խնդիրը վերջնականապես կլուծենք` մեր ազգային արժանապատվությանը հարիր օրհներգ ստեղծելով:
-Ամիսներ առաջ Հայաստանում էր վրացի կոմպոզիտոր Գիա Կանչելին: Նա խոստովանեց, որ մեր երկրի հետ ջերմ հիշողություններով է կապված, որ իր շատ ստեղծագործություններ գրել է կոմպոզիտորների միության Դիլիջանի ստեղծագործական տանը: Նրան ցավ էր պատճառել այդ տունը խարխլված, անմխիթար վիճակում տեսնելը: Կա՞, արդյոք, այդ շինությունը վերանորոգելու հնարավորություն, և, առհասարակ, Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունն իր նյութական ռեսուրսների հարցում լավատեսության հիմքեր ունի՞:
-Ես խորհուրդ կտայի Գիա Կանչելիին, որ խոսեր Բորժոմի ստեղծագործական տան մասին, բայց, հավանաբար, նա տեղյակ չէ այդ պրոբլեմից, որովհետև ապրում է Ամստերդամում և վատ է պատկերացնում, թե ինչ է նշանակում խարխուլ կամ ոչ խարխուլ շինությունը Հայաստանի պայմաններում: Կողքից նայող մարդու կարծիքը ես ընկալում եմ վերապահությամբ: Պիտի ասեմ, որ մեր ստեղծագործական տունը հսկայական ռեսուրսներ ունի, և լավատեսության հիմքեր, իսկապես, կան: Իմ ասածն ապացուցելի է, քանի որ կոմպոզիտորների տունն այսօր վերանորոգված է: Եվրանորոգում մեզ թույլ տալ, իհարկե, չենք կարող, բայց մեր տունը բավականին գրավիչ տեսք ունի, մեզ մոտ մարդիկ են գալիս, որոնք բոլորովին չեն կիսում Գիա Կանչելիի հոռետեսական կարծիքը: Տունն ունի բարեկամներ, ովքեր այստեղ գալիս են հարգանքով և այն համոզմամբ, որ դժվարությունները հաղթահարելուց հետո մեր վաղվա օրը շատ ավելի լուսավոր է լինելու:
«ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐ ԵՆ ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ, ՈՐՈՆՑ ՊԱՐԱԳԼՈՒԽՆԵՐՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԼՈԿԱԼ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՀԵՏ ԱՅՆՔԱՆ ԷԼ ՀԱՇՎԻ ՉԵՆ ՆՍՏՈՒՄ»
-Հայ-թուրքական հարաբերությունների զարգացման գործընթացում Հայաստանը կորուստների՞, թե՞ ձեռքբերումների ճանապարհն է բռնել:
-Աշխարհում գործընթացներ են կատարվում, որոնց պարագլուխներն ազգային լոկալ խնդիրների հետ այնքան էլ հաշվի չեն նստում: Կա աշխարհի պատմությունը, և կա մեր պատմությունը: Մեր պատմությունը շատ խոցելի տեղեր ունի: Մենք որոշակի ինքնասևեռման խնդիրներ չենք բարձրացնում: Թուրքն իր սարերի վրա գրում է՝ հպարտ պիտի լինես, որ թուրք ես ծնվել: Մենք ունե՞նք այդպիսի կանչ մեզանում: Չունենք: Դրա համար էլ այսօր հայերը գնում են Անթալիա հանգստանալու և վերադառնում հիացած: Հիացած են թուրքերի կուլտուրայով, մեր հանդեպ ցուցաբերվող վերաբերմունքով: Ես չեմ ուզում գնահատել թուրքերի նվաճումները, ուզում եմ անհանգստանալ մեր չկարողացածի համար: Իսկ դա առաջին հերթին վերաբերում է մեր միասնականության բացակայության խնդրին: Մենք պիտի կարողանանք մեր առջև խնդիր դնել ու հասկանալ, թե ինչ պիտի անենք, որ մեր երկիրն իր ընդհանուր կուլտուրայի մակարդակով բարձր լինի, տարերային ընթացքներից հեռանա: Մենք այս ուղղությամբ ի՞նչ ենք անում: Ոչի՛նչ: Իսկ ինչ վերաբերում է հայ-թուրքական հարաբերություններին, պիտի ասեմ, որ այդ հարաբերությունների մեջ մի ընթացք կա, մի ամբողջացող շրջան, որ կապված է սահմանները պետականորեն բացելու, դիվանագիտական շփումներ սկսելու հետ, որին ես լավատեսորեն եմ նայում: Վերջին հաշվով, քաղաքակիրթ երկխոսություններն ավելի ճիշտ են, քան ռազմական առճակատումները:
-ՀՅԴ-ի պահվածքն այս հարցում համարում եք ծայրահեղակա՞ն, թե՞ գիտակցված ազգաշահ դիրքորոշում:
-Չեմ կարծում, թե ՀՅԴ-ի դիրքորոշումը կարող է կոչվել ազգաշահ: Դա նախ և առաջ կուսակցականաշահ է: Բայց ես նրանց թողնում եմ իրենց համոզմունքների հետ, որոնք շատ դեպքերում հավատ չեն ներշնչում: Օրինակ, ի՞նչ է նշանակում «Մահ կամ ազատություն» կարգախոսը: Ես մահ չեմ ուզում: ՈՒզում եմ ապրել և ապրել ազատության մեջ: Դա բոլորովին ուրիշ սկզբունք է: Ի՞նչ է նշանակում ազատություն ստանալ ինքնազոհողության միջոցով: Դրա ժամանակներն անցել են: Այսօր հարկավոր է բոլորովին ուրիշ խնդիր լուծել: Կարծում եմ` ներկայումս շատ շահեկան մթնոլորտ է ստեղծվում, և մենք հնարավորություն ունենք աշխարհին ցույց տալու, որ քաղաքակիրթ երկխոսությունների մեջ ենք թուրքերի հետ: Առճակատումն այսօր աշխարհին պետք չէ: Հարցերը լուծել՝ ելնելով այն բանից, թե ով ինչքան ուժ ունի, ինչքան զինվոր, ինչքան զենք, սխալ է: Մեղք չէ՞ այդ զինվորը, որին ես պետք է զոհեմ, որպեսզի ազատության մեջ ապրեմ: Կարելի է խելացի լինել և գտնել այն երկխոսությունների ճանապարհը, որը մեզ կբերի քաղաքական դիվիդենդներ:
«ՑԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԻՇՏ ՊԻՏԻ ԼԻՆԻ ԱՎԵԼԻՆ, ՔԱՆ ՍՏԱՑՎԱԾ ԻՐԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ»
-Ի՞նչ ստեղծագործական ծրագրեր ունեք առաջիկայում:
-Հայտը ցանկություն է, իսկ ցանկությունը միշտ պիտի լինի ավելին, քան ստացված իրական արդյունքը: Ինձ համար սա մեծ իրադարձություններով լեցուն, հաշվետու տարի է: Այս տարի Մոսկվայում՝ Կրեմլի Սյունազարդ դահլիճում, նախապատրաստվում է իմ հեղինակային համերգը՝ հանրահայտ տարբեր երգիչների՝ Դոլինայի, Սերովի, այլոց մասնակցությամբ: Այս ամռանն ունեցա ժամանակ՝ վերջապես նստելու և նոտագրելու իմ ստեղծագործությունները: Դրանք պատրաստվում են տպագրության: Մի հոգևոր ներդաշնակություն է ստեղծվում, երբ, իսկապես, գործդ հասցնում ես ավարտին, և այն ապացուցելի տեսք է ձեռք բերում: Նոյեմբեր ամսին Երևանում կունենամ հաշվետու համերգ՝ կապված 70-ամյակիս տոնակատարության հետ: Բայց իմ ստեղծագործական հայտերը, ստեղծագործական ամբողջականությունը ես չէի ամփոփի միայն այդ գործերի մեջ, որովհետև ունեմ որոշակի խնդիրներ՝ կապված կոմպոզիտորների միության ստեղծագործական պոտենցիալը պահպանելու, բարձրացնելու հետ: Մենք ունենք դժվարություններ, անշուշտ, կապված համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի հետ. մի քիչ պակասել են մեր հնարավորությունները, միջնաժամկետային ծրագրերն ունեն ֆինանսավորման հետ կապված խնդիրներ, թեև արդեն կային նախնական պայմանավորվածություններ, որ պիտի իրագործեինք: Այնուամենայնիվ, մենք կունենանք աշնանային համերգաշար, որի ժամանակ մեր հեղինակները կներկայանան իրենց նոր ստեղծագործություններով: Կփորձենք պահպանել պրոֆեսիոնալ (ո՛չ շուկայական, կենցաղային) երաժշտությանը պատկանող դաշտը:
Զրույցը վարեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ