Մայիսի 9-ին միասնական Եվրոպան նշում է իր տոնը

Հետխորհրդային ամբողջ տարածքում մայիսի 9-ին տոնվում է Հաղթանակի օրը, որ Արևմուտքը նշում է մայիսի 8-ին, իսկ 9-ին նշում է Եվրոպայի օրը: 1985-ի մայիսի 9-ից ԵՄ երկրներում Եվրոպայի օրը տոն է՝ ի հիշատակ Շումանի Հռչակագրի: 1950-ի մայիսի 9-ին Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարար Ռոբեր Շումանը գերմանացիներին արեց առաջարկ, որը հիմք դրեց ոչ միայն ֆրանս-գերմանական համագործակցությանը՝ պատերազմների ու փոխադարձ ատելության երկար տարիներից հետո (1870-1945), այլև՝ Եվրամիության:

Շումանն առաջարկեց միավորել Ֆրանսիայի և Արևմտյան Գերմանիայի մետալուրգիան և ածխահանությունը: Ածխի ու պողպատի համատեղ արտադրությունը՝ զենքի արտադրության գլխավոր ռեսուրսների, երկրների համար, որ վեց տարի առաջ կռվում էին միմյանց հետ, կարևորագույն քայլ դարձավ նոր, հետպատերազմյան, խաղաղ Արևմտյան Եվրոպայի կառուցման համար: Դա Շումանի գաղափարը չէր, նա բարձրաձայնում էր Ժան Մոնեի առաջարկը, մարդ, ում անվանում են «Միասնական Եվրոպայի հայր»: Մոնեն քաղաքական գործիչ էր, ձեռներեց, և վերջապես, Երկրորդ աշխարհամարտում գեներալ Շառլ դը Գոլի զինակիցը: Հենց նա է Առաջին ու Երկրորդ աշխարհամարտերի ժամանակ զբաղվել գերմանացիների հետ կռվող բանակների մատակարարման ծրագրերով: «Ֆրանսիայի կառավարությունն առաջարկում է Ֆրանսիայի ու Գերմանիայի ածխի ու պողպատի ամբողջ արտադրությունը դնել համատեղ Բարձրագույն օրգանի վերահսկողության տակ: (…) Ածխի և պողպատի համատեղ արտադրությունը անհապաղ կապահովի տնտեսական զարգացման ընդհանուր հիմքերի ստեղծումը, Եվրոպայի դաշնության ստեղծման ճանապարհի առաջին փուլի»՝ հայտարարեց Ռոբեր Շումանը 1950-ի մայիսի 9-ին: «Միացյալ Եվրոպան մի րոպեում չի ստեղծվի,-շարունակում էր ֆրանսիացի նախարարը,- բայց եվրոպական ազգերի միավորման գաղափարը պահանջում է, որ Ֆրանսիայի ու Գերմանիայի մեկդարյա դիմակայությունը դադարեցվի»: 1951-ի ապրիլի 18-ին Շումանի առաջարկին հետևեց Փարիզյան պայմանագրի ստորագրումը ածխի ու պողպատի եվրոպական միավորման ստեղծման մասին (ЕОУС): Պայմանագիրը վեց երկրներ ստորագրեցին՝ Ֆրանսիան, Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունը, Իտալիան, Բելգիան, Նիդերլանդները և Լյուքսեմբուրգը: «Բարձրագույն օրգանը», որի մասին խոսում էր Շումանը, անվանվեց Ածխի և պողպատի միավորման եվրոպական բարձրագույն մարմին, որը ղեկավարեց Ժան Մոնեն: 1957-ին ևս մեկ կարևորագույն, առանցքային նախագիծ ի հայտ եկավ՝ վեց երկրները ստորագրեցին Հռոմի համաձայնագիրը, որը նախատեսում էր Եվրոպական տնտեսական ընկերակցության ստեղծում՝ առաջին հերթին մաքսային սահմանների վերացում:

1967-ին Ածխի և պողպատի միավորման եվրոպական բարձրագույն մարմինը միավորեցին 1957-ին ստեղծված Եվրոպական տնտեսական ընկերակցության հանձնաժողովների և Ատոմային էներգիայի եվրոպական ընկերակցության հետ: Բոլորը հայտնվեցին Եվրահանձնաժողովի ենթակայության տակ, որ մինչև այսօր ԵՄ գործադիր իշխանության մարմին է:

Շումանի Հռչակագրից անցած 67 տարիներին եվրոպական նախագիծը ցույց տվեց իր կենսունակությունը՝ տնտեսական ու քաղաքական համագործակցությունը մայր ցամաքում խորանում ու ընդլայնվում էր: Բայց վերջին տարիներին, և դա ընդունում են նախագծի քննադատներն ու կողմնակիցները, միասնական Եվրոպան տենդում է: Ճգնաժամի ամենավառ ապացույցը 2016-ի հունիսն էր, երբ բրիտանացիները հանրաքվեում կողմ քվեարկեցին ԵՄ-ից դուրս գալուն: 2017-ի մարտի 29-ին սկսվեց ԵՄ-ից Մեծ Բրիտանիայի դուրս գալու պաշտոնական գործընթացը: Առաջիկայում ԵՄ-ում կմնան 27 երկրներ 28-ի փոխարեն, իսկ նոր պետություններ եվրոպական միասնական տարածքում ընդգրկելը, ակնհայտորեն, պետք է հետաձգել: Հիմա խոսքը նախագծի պահպանման մասին է: Ֆրանսիայում եվրաինտեգրման կողմնակից Էմանուել Մակրոնի հաղթանակը ազգայնական Մարին լը Պենի նկատմամբ, հիանալի նվեր էր նրանց, ովքեր Եվրոպայի օրը տոն են համարում:
RFI

Հ.Գ. Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում նույնիսկ հաղթանակի օրը Եվրոպան ու Ռուսաստանը նույն օրը չեն նշում՝ Եվրոպան մայիսի 8-ին, Ռուսաստանն ու հետխորհրդային տարածքը՝ մայիսի 9-ին: Եվ դա պատմության ու ներկայի միակ տարընթերցումը չէ: ԵՄ-ի ճգնաժամը միայն բրեկզիտը, ազգայնականներն ու ահաբեկչությունը չեն, բաժանված աշխարհի վերաբաժանման միտումներն են, որ դարձել են երկու համակարգերի սառը պատերազմ կամ երկու համակարգերի պատերազմ երրորդ երկրներում: Ածխի ու պողպատի նոր գերագույն օրգան է պետք՝ նոր գաղափարներ ու նոր գաղափարակիրներ՝ հավերժական թեմայով՝ պատերա՞զմ, թե՞ խաղաղություն, դիմակայությո՞ւն, թե՞ համագործակցություն:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ