Սո­վե­տա­կան Միու­թյան կո­մու­նիս­տա­կան կու­սակ­ցու­թյան կենտ­րո­նա­կան կո­մի­տեի վեր­ջին գլ­խա­վոր քար­տու­ղար Մ. Ս. Գոր­բա­չո­վի հռ­չա­կած «հրա­պա­րա­կայ­նու­թյան» և «վե­րա­կա­ռուց­ման» ա­ռի­թով, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հայ բնակ­չու­թյու­նը հեր­թա­կան ան­գամ բարձ­րա­ձայ­նեց Ադր­բե­ջա­նա­կան ՍՍՀ-ի կազ­մից ինք­նա­վար մար­զի դուրս­բեր­ման հար­ցը:

ԽՍՀՄ է­լեկտ­րո­նա­յին ար­դյու­նա­բե­րու­թյան նա­խա­րա­րու­թյու­նը հիմ­նադր­վել է 1965 թվա­կա­նին, ո­րը եր­կու տաս­նա­մյա­կից ա­վե­լի, մինչև 1985 թ., գլ­խա­վո­րեց Ա­լեք­սանդր Ի­վա­նո­վիչ Շո­կի­նը:

Փաս­տերն ամ­բող­ջու­թյան մեջ ցույց են տա­լիս, որ հա­յե­րի ցե­ղաս­պա­նու­թյան շա­րու­նա­կու­մը կա­նո­նա­կար­գել են իմ­պե­րիա­լիս­տա­կան եր­կր­նե­րը` բո­լոր մի­ջոց­նե­րով և հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րով: Իսկ այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան գլ­խա­վոր նպա­տա­կը Անգ­լիա­յի նա­խագ­ծած «Իս­լա­մա­կան պե­տու­թյան» ստեղ­ծումն էր` պա­նիս­լա­միզ­մի և պան­թուր­քիզ­մի հիմ­քի վրա` այդ գոր­ծո­նը Ռու­սաս­տա­նի դեմ օգ­տա­գոր­ծե­լու հա­մար:

Մ. Պավ­լո­վիչն իր «Հե­ղա­փո­խա­կան Թուր­քիա» գր­քում գրում է. «Փոքր Ա­սիա­յում գո­յու­թյուն չու­նեն փամ­փուշ­տի ար­կեր և թն­դա­նո­թի գոր­ծա­րան­ներ: Դա ազ­գա­յին բա­նա­կի ռազ­մա­կան կա­ռույ­ցի ա­քիլ­լե­սյան գար­շա­պարն է, ո­րը մեծ կա­րիք ու­նի ոչ միայն հրե­տա­նու, այլև նույ­նիսկ հրա­ցան­նե­րի, գն­դա­ցիր­նե­րի և դրանց ար­կե­րի:

ՀՀՇ-ն, ի դեմս իր հայտնի խմ­բա­կի, Հա­յաս­տա­նը ղե­կա­վա­րեց 1990 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սից մինչև 1998 թվա­կա­նի փետր­վա­րյան հայտ­նի դեպ­քե­րը, երբ Հա­յաս­տա­նում Վազ­գեն Սարգ­սյան, Ռո­բերտ Քո­չա­րյան, Սերժ Սարգ­սյան ե­ռյա­կը խայ­տա­ռակ ձևով իշ­խա­նազր­կեց ՀՀՇ-ի զոռ­բա­նե­րին, մեզ ա­զա­տեց հան­ցա­վոր այդ խմ­բա­կի ութ տար­վա ող­բա­լի կա­ռա­վա­րու­մից, ո­րը եր­կի­րը հասց­րել էր կա­տաստ­րո­ֆիկ վի­ճա­կի:

Նրանք ար­դեն պատ­մու­թյուն են դար­ձել, ո­րով­հետև ի­րենք են ի­րենց պատ­մու­թյու­նը կեր­տել` երևա­նյան վեր­ջին ա­վե­լի քան կես­դա­րյա մտա­վո­րա­կան Երևա­նի պատ­մու­թյու­նը։ Շա­տե­րի, հատ­կա­պես ա­վա­գա­գույն սերն­դի մտա­վո­րա­կան­նե­րի, գրող­նե­րի հետ հպան­ցիկ մտեր­մու­թյունն ինձ այ­սօր ան­մո­ռաց պա­հեր արթ­նաց­նե­լով է «մտա­հո­գում»։

Մուդ­րո­սի հաշ­տու­թյու­նից հե­տո (1918 թ. հոկ­տեմ­բե­րի 30) երիտ­թուր­քա­կան պա­րագ­լուխ­ներ Թա­լե­աթ փաշ­ան, Էն­վեր փաշ­ան, Ջե­մալ փաշ­ան և Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան այլ կազ­մա­կեր­պիչ­ներ գեր­մա­նա­կան սու­զա­նա­վով փա­խան Գեր­մա­նի­ա, և հե­ռա­կա կար­գով մա­հա­պատ­ժի դա­տա­պարտ­վե­ցին Կոս­տանդ­նու­պոլ­սի զին­վո­րա­կան դա­տա­րա­նի կող­մից:

Ինկերի անհետացած կայսրության հինավուրց միջնաբերդը՝ Մաչու Պիկչու քաղաքը տեղակայված է բարձր լեռնային հարթավայրի վրա: Բրազիլացի երկրաբանների թիմը պարզել է՝ ինչու՞ է քաղաքը կառուցվել ծովի մակերևույթից 2450 մետր բարձրության վրա և ինչպե՞ս է պահպանվել:

Մե­ծա­տա­ղանդ հայ ար­ձա­կա­գիր Հրանտ Մաթևո­սյա­նը մի երկ ու­նի` վեր­նագր­ված «Մենք ենք մեր սա­րե­րը», որ­տեղ նկա­րագր­վում է հո­վիվ­նե­րի կյան­քը: Մի ե­րե­կո, կոլ­տն­տե­սու­թյան ոչ­խար­նե­րը գայ­լե­րի հար­ձա­կում­նե­րից պաշտ­պա­նող հո­վիվ­նե­րը, խա­րույ­կի մոտ զրու­ցում են մի­ջազ­գա­յին թե­մա­նե­րի շուրջ: Նրան­ցից մե­կը հռե­տո­րա­կան հարց է հն­չեց­նում, թե` «Քե­նե­դիին ին­չո՞ւ սպա­նե­ցին»: Զրու­ցա­կի­ցը, ի պա­տաս­խան, ա­սում է. «Հա­յի բախտ ու­ներ»:

Սեպտեմբերի 27-ին լրանում է Խաչատուր Աբովյանի և Դորպատի համալսարանի պրոֆեսոր Ֆրիդրիխ Պարրոտի՝ Արարատ լեռը բարձրանալու 190-ամյակը: Պատմության մեջ սա Արարատ լեռան առաջին գիտական ուսումնասիրությունն էր, և բիբլիական առասպելի հետջրհեղեղյան հերոսից՝ Նոյից հետո՝ առաջին վերելքը (1829թ. սեպտմբերի 27):