ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հեռախոսել է ՀՀ նոր ԱԳ նախարար Արա Այվազյանի հետ: Սմոլենսկի հրապարակը հաղորդում է, որ «կողմերը քննարկել են Ռուսաստանի, Ադրբեջանի, Հայաստանի ղեկավարների նոյեմբերի 9-ի հայտարարության դրույթների կատարումը և ՀՀ ԱԳ նախարարի դեկտեմբերի 7-ին Մոսկվա աշխատանքային այցը» Նոյեմբերի 21-ին Լավրովն արդեն եղել է Երևանում ՌԴ միջգերատեսչական պատվիրակության կազմում:

Թվում է, թե այդ ա­մե­նը շատ վա­ղուց է ե­ղել։ 1988 թ. հու­նիս-հու­լի­սին Մար­տու­նի քա­ղա­քի ծայ­րա­մա­սում ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թյան նպա­տա­կով պոս­տեր էինք դնում։ Մեր ու թուր­քի միջև ռու­սա­կան զորքն էր։ Ի­րա­վի­ճա­կը լար­ված էր։

Ա­վո­յի հետ ծա­նո­թա­ցա 1991-ի փետր­վա­րի 4-ին։ Շատ ձյուն էր ե­կել, գյու­ղում է­լեկտ­րա­կան հո­սանք չկար։ Որ­պես ջո­կա­տի հրա­մա­նա­տար՝ նս­տած էի գյու­ղի գրա­սե­նյա­կում։ Հս­կում էինք Ղա­րա­դաղ­լուի դիր­քե­րը։ Ջո­կա­տում 66 մարդ էր ընդգրկված։ Մթ­նով 4 հո­գի ե­կան։

ԼՂՀ պաշտ­պա­նու­թյան բա­նա­կի Մար­տու­նու շր­ջա­նի ինք­նա­պաշտ­պա­նա­կան ու­ժե­րի հրա­մա­նա­տար, ՀՀ ազ­գա­յին հե­րոս, Ար­ցա­խի հե­րոս, «Ոս­կե ար­ծիվ» և «Մար­տա­կան խաչ» 1-ին աս­տի­ճա­նի շքան­շան­նե­րի աս­պետ, հնա­գետ, հրա­պա­րա­կա­խոս ՄՈՆ­ԹԵ ՄԵԼ­ՔՈ­ՆՅԱ­ՆԸ ծն­վել էր Հա­յաս­տա­նից հե­ռու՝ 1957 թ., ԱՄՆ-ի Կա­լի­ֆոռ­նիա նա­հան­գի Ֆրեզ­նո քա­ղա­քից 40 մղոն հե­ռու գտն­վող Վայ­սե­լիա ա­վա­նում, որ­տեղ ա­նո­ղոք ճա­կա­տագ­րի թե­լադ­րան­քով ի­րենց օ­ջախն էին հիմ­նել Չառլզ և Զա­բել Մել­քո­նյան­նե­րը՝ ի­րենց բնօր­րան Մարզ­վա­նի ու Խար­բեր­դի Խա­րա­ձոր գյու­ղե­րի կա­րոտն ամ­փո­փած հո­գու խոր­քե­րում։

Վանի Էրջիշ շրջանում, Վանա լճի ջրի մակարդակի անկման արդյունքում հայտնաբերվել է Ուրարտուի թագավորության ժամանակաշրջանի նավահանգստի մնացորդներ: Նավահանգիստն օգտագործվել է 2750 տարի առաջ: Վանա լճի ջրերի և հին նավահանգստի ավերակների միջև կա մոտ 50 մ հեռավորություն:

Ի՞նչ էի ա­ռա­ջար­կում: Հույս ու­նե­նալ, թե Թուր­քիան և Ադր­բե­ջա­նը ա­ռանց ար­տա­քին ճնշ­ման կըն­դու­նեն ի­րենց պատ­մա­կան մեղ­սա­գոր­ծու­թյու­նը, ա­ռա­ջի­նը` 1915 թ. Արևմտյան Հա­յաս­տա­նում և Ա­նա­տո­լիա­յում 1,5 մի­լիոն հա­յե­րի ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը, ա­ռա­ջի­նը և երկ­րոր­դը` 1918 թ. Բաք­վում ի­րա­կա­նաց­րած հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը, ան­հու­սա­լի գործ էր:

1922 թ. նո­յեմ­բե­րի 24-1923 թ. ապ­րի­լի 22-ին տե­ղի ու­նե­ցավ Լո­զա­նի կոն­ֆե­րան­սը, իսկ հու­լի­սի 24-ին ստո­րագր­վեց դաշ­նա­գիր, ո­րով փակ­վեց Ա­ռա­ջին աշ­խար­հա­մար­տի է­ջը: Փակ­վեց նաև հայ­կա­կան հար­ցը: Ցե­ղաս­պան­ված հայ ժո­ղո­վուր­դը թողն­վեց ձեռ­նու­նայն:

1945 թ. հու­լի­սի 23-ին Փա­րի­զում դա­տա­կան գոր­ծըն­թաց սկս­վեց կո­լա­բո­րա­ցիո­նիս­տա­կան (թշ­նա­մու հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցող) «Ֆրան­սիա­կան պետու­թյան» ղե­կա­վար Ֆի­լիպ Պե­տե­նի նկատ­մամբ։ Զա­ռա­մյալ մար­շա­լին մե­ղա­վոր ճա­նա­չե­ցին պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան մեջ և դա­տա­պար­տե­ցին գն­դա­կա­հա­րու­թյան։ Սա­կայն ֆրան­սիա­կան Դի­մադ­րու­թյան ղե­կա­վար և Պե­տե­նի նախ­կին են­թա­կա, գե­նե­րալ Շառլ դը Գո­լը մա­հա­պա­տի­ժը փո­խա­րի­նեց ցմահ բան­տար­կու­թյամբ։

Հա­յոց կր­թա­կան գոր­ծը սկ­սել էր ծաղ­կում ապ­րել դեռևս 1850-ա­կան թվա­կան­նե­րից: Այն նոր թափ ա­ռավ 1860-ից հե­տո, երբ ըն­դուն­վեց Ազ­գա­յին սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը, իսկ 1880-ա­կան­նե­րին, պատ­րիարք­ներ Խրի­մյան Հայ­րի­կի և Ներ­սես Վար­ժա­պե­տյա­նի շնոր­հիվ, կր­թա­կան շար­ժու­մը նոր վե­րելք ար­ձա­նագ­րեց, հիմն­վե­ցին բազ­մա­թիվ վար­ժա­րան­ներ, ո­րոնք կենտ­րո­նա­ցան մի քա­նի ըն­կե­րու­թյուն­նե­րում՝ Միա­ցյալ, Ազ­գան­վեր, Հա­յու­հյաց և այլն:

Մա­յի­սի 9-ն էր։ Ա­ռա­վո­տյան արևը պայ­ծառ լույ­սով էր օ­ծել Շու­շին, թա­փան­ցել ան­գամ կի­սա­վեր շի­նու­թյուն­նե­րի խո­ռոչ­նե­րը։ Կր­կին տա­րեց ու մա­նուկ դուրս էին ե­լել՝ մաս­նակ­ցե­լու հաղ­թա­նա­կի օր­վա տո­նա­կա­տա­րու­թյա­նը։