Ներքին քաղաքականության ճարտարապետական վնասները

Երեկ Հանրապետության հրապարակում էի: Սովորաբար քիչ եմ գնում հրապարակ: Եվ ընդհնարապես քիչ եմ թափառում Երևանի փողոցներում: Ոչ նրա համար, որ մի 20-25 տարի առաջ հոգիս անընդհատ հոսող ընթացքի մեջ էր ու մարմնի հետ ներդաշնակությունը պահպանելու ձգտումով անվերջ քայլում էի, ու ոչ նրա համար, որ հոգուս ընթացքը դանդաղել է կամ այլևս ներդաշնակ է մարմնիս հոգնածությանը: Երևանը շատ էի սիրում, քայլելիս ամեն ծառն ու շենքը զգում էի, ամեն մի քարը` մաշված կամ ոչ, ներսիս անչափ մոտիկ էր: Երևանը սիրում էի, ինչպես Վանոն կասեր, մանրամասնորեն:
Երբ սկսեցին քաղաքի հերն անիծել, ամեն հիմնահատակ արվող շենքի հետ սիրտս տնքում էր: Ձևեր չեմ թափում: Հաճախ ցանկություն էի ունենում մի նռնակից-բանից ճարել տանել գիշերը դնել կառուցվող շենքի տակ ու պայթեցնել: Հաճախ ինձ բռնում էի էն մտքում, որ ափսոս տղամարդ չեմ գնամ մի երկուսի, ինչպես եղբայրս կասեր, պոզամիջում հագցնեմ: Հաճախ նաև այնքան անզորանում էի, որ ուզում էի փախչել, վազե՜լ-վազե՜լ-վազե՜լ, չտեսնել, թե քաղաը ոնց են այլանդակում:
Էն, որ անկախությունից հետո Երևանը և ընդհանրապես երկիրը փոխվում էր, պարզ էր: Մտածողություն էր փոխվում, միջանձնային հարաբերություններում շատ չափանիշներ էին աղճատվում, Երևանում աստիճանաբար սրճարանում նստելուց հաճույք ստանալը կամ պարզապես քայլելը համը կորցնում էր: Լուսահոգի Սիփանի խոսքերը վերջին տարիներին հաճախ եմ հիշում. «Էս պոռնիկ քաղաքում գնալով ապրելը դժվարանում է»: Երբ հին Երևանից մնացած շենքերը քանդում ու բեռնատարները բարձում էին դրանցով, կանգնում նայում էի էշացած, ամեն քարի հետ սիրտս մտովի գնում էր` տեսնես ուր են տանում: Արդեն սկսել էի չհավատալ, որ այդ համարակալված քարերը մի օր իրար վրա են հավաքվելու շենք դառնալու նպատակով: Իրականում, եթե հետ պտտենք ժապավենը, կհասկանանք քաղաքը ինչ մղձավանջի միջով է անցել հերթական շինվածքը կորցնելով ու ինչ բարոյական վնաս է կրել դրանց տեղում հերթական դեգեներատ բարձրահարկը ունենալով:
Պարզ է` ցանկացած համակարգային փոփոխությունների արդյունքում ցանկացած երկիր ոչ միայն կորուստներ, այլև ձեռքբերումներ է ունենում: Չեմ կարողանում մտաբերել, թե քաղաքաշինության մեջ, օրինակ, Հայաստանը ինչ ձեռքբերում է ունեցել, բայց վստահ եմ, որ մեծ ու անդառնալի կորուստներ է տվել: Երեկ իմ մի բարեկամը պատմում էր արտասահմանցի զբոսաջրջիկների մի համացանցային ֆորումի մասին, որտեղ քննարկել են Երևանի և Թբիլիսիի տարբերություններն ու առավելությունները: Մասնակիցներից մեկը գրել է, թե Թբիլիսին հին քաղաք է` հին մշակութային ավանդույթներով, Երևանը` երիտասարդ: Հիմա ո՞վ է մեղավոր, որ արտասահմանցու օբյեկտիվ աչքը երկու քաղաքները գնահատում է ոչ թե նրանց տարիքով, այլ ճարտարապետական կոթողներով: Երևանում առանց այդ էլ մատների վրա կարելի էր հաշվել մի քանի շենքեր, որոնք գուցե հայկական ճարտարապետության հետ քիչ առնչություն ունեին, բայց մեր պատմությունն էին, մեր քաղաքաշինական պատմության փշրանքները: Էլ չեմ խոսում այն կառույցների մասին, որոնք սովետի ժամանակվա մեր ունեցած հետաքրքիր նմուշներից էին: Ճարտարապետությունը երկրի, հասարակության, իշխանության հայելին է: ճարտարապետությունը քաղաքականության արտապատկերն է շինությունների տեսքով: Ես այսպես եմ հասկանում: Այս տարիների ընթացքում իշխանության վարվող քաղաքականությունը, չնայած առկա համապատասխան օրենսդրությանը, համակարգային մոտեցումներով չի առաջնորդվել, էլ չեմ ասում` շատ դեպքերում հարցերը լուծվել են հայերին բնորոշ տնավարիությամբ ու ախպերջանությամբ: Սակայն նույնիսկ այս դեպքում ընդհանրապես մեր ճարտարապետների ու հատկապես Երևանի նախկին ու գործող գլխավոր ճարտարապետների մեղքի բաժինը չի նվազում: Երևանով շրջելիս, դեռ մյուս քաղաքների մասին չեմ խոսում, կարելի է մտածել, որ Հայաստանի ճարտարապետները կա´մ ճարտարապետությունից մղոններով հեռու են, կա´մ, տեսական մասը լավ սերտած լինելով հանդերձ, բավականաչափ շնորհք չունեն գործնականում այն կիրառելու համար, կա´մ էլ, ավելի վատագույն դեպքում, հատուկ են անում:
Դառնամ կրկին Հանրապետության հրապարակին: Երեկ այնպիսի տպավորություն ունեցա, թե երկիրը ասպատակել են ու այդ մի քանի շենքերը թողել որպես հիշողություն հին քաղաքի: Եթե քաղաքապետարանը իրականացնի հրապարակը վերակառուցելու իր ծրագիրը, այդ հիշողությունից ոչինչ չի մնա:

Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հե՜յ, հեղափոխություն, ո՞ւր մնացիր
• Հանրահավա՞ք եք ուզում, ինքնե՛րդ էլ արեք
• Եռյակում միմյանց հետ հայտարարություններո՞վ են խոսում
• Գյումրու ռուսական ռազմակայանը նախընտրելի ԶԼՄ-ներ ունի՞
• Սխալ տնտեսական քաղաքականությունը հարվածում է սպառողի գրպանին
• «Ժառանգության» հետ մի բան այն չէ
• Օրենքները լավն են, երբ գործում են
• «Ժառանգությունն» ինքն է իրեն դուրս դրել ընդդիմադիր դաշտից
• Ո՞վ պետք է փոխհատուցի գյուղացու կրած վնասի համար
• Դեղերի գները, այնուամենայնիվ, կբարձրանան
• Լիդինգթոն. «Հայ-թուրքական արձանագրությունները պետք է կատարվեն առանց հետաձգման»
• Ծառուկյանն ավելի քան կոմպրոմիսային է
• ԲՀԿ-ի «վազքը» ավելի կարճ կլինի, քան ենթադրվում էր
• Նոր ընդդիմություն կձևավորվի՝ ընդդեմ իշխանության և ոչիշխանականների
• Իշխանափոխությունից հետո «լավ» ընկերները կմնա՞ն համակարգում
• Հոկտեմբերի 27-ի բեռն ու Հայաստանի ապագան
• Գագիկ Ծառուկյանը ներողություն կխնդրի՞
• Ի՞նչ կա Ծառուկյանի մտքին
• Երբ որդեկորույս մայրերին քաշքում են ինչպես խուլիգանների
• Երբ հասցեատերն ավելի կարևոր է, քան հարցն ինքնին

Մեկնաբանություններ