Գագիկ Ջհանգիրյանը 20-րդ դարի հայ իրականության թիվ 1 կեղծարարն է

Երբ կարդում էի ԱԺ ՀԱԿ խմբակցության անդամ Արամ Մանուկյանի հարցազրույցը «Ընտրական ախտի...» մասին, անկախ ինձնից, փորձում էի հասկանալ նրա հոգեբանությունը: Ակամայից դեմս եկան «Եռանկյունի» ֆիլմի պատանի հերոս Հովիկը, գասպարավարի լողացող Մկրտիչը, որը յաթաղանից փախչելու համար լողալով կտրել-անցել էր Սև ծովը, և իրական փորձությունը, երբ նույն Մկրտիչը, որին սովորական գետակում խեղդվելուց փրկում է Հովիկը, և նրա մի պահ հիասթափությունը գասպարավարի լողացողից: Ասում եմ` մի պահ, որովհետև նա չի ատում իրեն խաբողին, ավելին, արդարացնում է, որ փախուստի մեջ գասպարավարի լողացողի կերպարով Մկրտիչը ցանկացել է փախուստին ինչ-որ հերոսականություն, վեհություն հաղորդել:

Արամ Մանուկյանի գասպարավարիության լեգենդին կհավատայի, եթե լինեի Հովիկի տարիքին, բայց հասուն տարիքի քաղաքացիս ինչպե՞ս կարող է հավատալ մեկին, որը (նկատի ունեմ ամբողջ ՀՀՇ էլիտային) ոչ միայն ներողություն չի խնդրում ոչ հեռավոր անցյալի իրենց վարած հայրենակործան քաղաքականության համար, ավելին` ոչ մի ճիգ չի խնայում այդ ապականությունները խնամքով թաքցնելու և երկրում տիրող ընտրակեղծիքների, ընտրակաշառքների ողջ ապականությունը փորձում է սկսել 1998-ից, այսինքն` այն օրվանից, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի թիմը բարեհաջող անցավ ընդհատակ, այդպես էլ պատասխան չտալով իրենց կատարած թալանի համար: Մինչ Մանուկյանի մեղքերին անդրադառնալը, կցանկանայի նախ անդրադառնալ լրագրող Վահե Մելիքյանի (նա է անցկացրել Մանուկյանի հարցազրույցը) արած սխալ հարցադրմանը. «Անվերապահորեն համաձայն եմ 90-ի, բայց հաջորդող ԱԺ-ի և նախագահականի հետ` ոչ»։ Փորձեմ հիմնավորել անհամաձայնությունն 90-ականների այդ ժամանակաշրջանին առնչվող արտահայտության, որով պատասխան կտրվի նաև գասպարավարի լողացող ՀՀՇ-ական պարոնին: 1990-ի մայիսի 20-ին ՀՀՇ-ն իր բոլոր խարդավանքներով, սպառնալիքներով հանդերձ չկարողացավ ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի 260 պատգամավորական տեղերից շահել բավարար ձայներ Գերագույն խորհրդի նախագահ ընտրելու և հետագայում կառավարություն կազմելու համար: Ասեմ, որ անգամ այդ ժամանակ անվերապահորեն ժողովրդի մեջ հեղինակություն ունեցող Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չէր հաղթել: Նրան հաղթելու համար պակասում էր հինգ ձայն: Տեր-Պետրոսյանը գանգատվեց ՀԽՍՀ դատախազություն և, ցավոք, անհիմն բավարարվեց նրա հարցը (հավանաբար, ավելորդ շանտաժից խուսափելու համար): Ընտրության երկրորդ տուրը նախատեսված էր հունիսի 20-ին: Մայիսի 27-ին, առավոտը ժամը 9-ին, կատարվեց կայարանամերձ հրապարակի ավանտյուրան, որը երեկոյան շարունակվեց Էրեբունի-Նուբարաշեն հատվածում: Այդ ավանտյուրան ուղղված էր կոմունիստների խորհրդային բանակի, ռուս զինվորի դեմ: Ընդհանուր առմամբ զոհվեց 31 մարդ, որից 6-ը` երկաթգծի կայարանում: Ողջ մնացած Սաշիկ Նազարեթյանն իր հաշմված աչքով չի կարող չհաստատել խոսքերիս հավաստիությունը: Այս ավանտյուրան էլ վերջնական հաղթանակ չապահովեց ՀՀՇ-ին: Ո՞վ չի հիշում Գերագույն խորհրդի նախագահի ընտրության օրը Ալբերտ Բաղդասարյանի բացահայտ շանտաժը, որի արդյունքում Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ընտրվեց Գերագույն խորհրդի նախագահ:
Թող թույլ տրվի այստեղ հարցնել. ընտրակաշա՞ռքն է ստորություն, թե՞ անմեղ մարդկանց խաբելով տանելը ավանտյուրայի ճանապարհով և նրանց արյամբ իշխանության գալը: Ինձ համար երկուսն էլ ստորություն են: Կարող եմ այսօր հաստատ ասել, որ Պարույր Հայրիկյանը ճիշտ էր: 1991-ի նախագահական ընտրություններում Լևոն Տեր-Պետրոսյանն առանց խախտումների չի ընտրվել նախագահ. վկան` Պառավաքարը: Վկան նաև մեր գյուղը, որտեղ լցոնել են քվեաթերթիկները, ճիշտ է` առանց ընտրակաշառքի:
Հիմա հասնենք 1995-ի Գերագույն խորհրդի ընտրություններին: Կաշառք եղե՞լ է, թե՞ ոչ: Միանշանակ կասեմ` այո՛, եղել է: Եվ հենց այդ ընտրություններում կյանքի կոչվեց կարուսելը: Իսկ կարուսելն առանց կաշառքի չի լինում: Ասածս կհիմնավորեմ 1995-ին գրած, բայց ոչ մի տեղ չտպագրված բանաստեղծությամբ: Արտաշատի մեր ընտրատեղամասում չորս թեկնածուներ էին, բայց հիմնական պայքարն ընթանում էր «Իմակի» Գագոյի (Գագիկ Պողոսյանի, այժմ հանգուցյալ), որն ընդամենն ուներ թեթև արդյունաբերական տեխնիկումի դիպլոմ, և երկրաբանական ֆակուլտետի դեկան, երկրաբանական գիտությունների թեկնածու Մարատ Գրիգորյանի միջև: Հաղթեց «Իմակի» Գագոն: Մեկնաբանությունը թողնում եմ ընթերցողին: Ահա այդ բանաստեղծությունը.
Ես գալիս եմ հեռվից,
Իմ անունն է «Իմակ»
Եվ գործում եմ առանց դիմակ։
Արտաշատցի, կոչ եմ անում`
Տուր քո ձայնը մեր Գագոյին,
Փոխարենը կտանք
Միջակներիդ` դրամ.
Աղքատներիդ`
Վարձը հողի, ջրի,
Թշվառներիդ`
Մի պարկ ալյուր,
Կամ թե «Աֆտաբ»:
Երբ ավարտվի ընտրությունը,
Չորսը տարի շարունակ
Քեզ քարշ կտանք
Կզարան:
Ահա թե ինչու ժողովուրդը տեխնիկումավարտին գերադասում էր գիտության թեկնածուից, հավելեմ` քաղաքականապես հասուն դեռևս ուսանողական տարիներից, 1966-ին Մոսկվայում թուրքական դեսպանատան առջև ապրիլի 24-ին պիկետ կազմակերպող ասպիրանտ: Իսկ ո՞վ էր «Իմակի» Գագոն. պարզապես կահույք վաճառող, որ փող ուներ և կարողացել էր ընդամենը 1000 ԱՄՆ դոլարով գնել էն ժամանակվա գյուղխորհրդի նախագահին: Եվ ոչ միայն նրան:
Շարունակեմ ցույց տալ, պարոն Մանուկյան, որ Դուք զուր եք փորձում ընթերցողի մեջ գասպարավարի լողալու պատրանք ստեղծել:
1996-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը նախագահ ընտրվեց առանց ավելորդ ծախսերի՞: Ամենևին։ Ոչ մեկին (նաև քեզ, պարոն Մանուկյան) գաղտնիք չէ, թե ժողովրդի ատելությունն առ Լևոն որքան էր թափ առել 1992-ից սկսած: Եվ ոչ մեկի հիշողությունից չի ջնջվել, թե այդ մութ ու խավար տարիներին ինչ Լևոն էին գրում շենքերի պատերին: Եվ ի՞նչ ես կարծում, ժողովուրդը նման պայմաններում պիտի սիրո՞վ ընտրեր իր Լևոնին, բոլ, շեն երկիրը ավերողին, թալանողին: Մի՞թե ժողովուրդը կույր էր և չէր նկատում` ոնց էր կործանվում հզոր արդյունաբերական երկիրը: Հիշեմ մի դեպք: Երբ 1996-ին Աբովյանում, ընտրողների հետ հանդիպման ժամանակ մեկը հարց էր տվել ժողովրդի ծանր վիճակի մասին, Լևոնն ասել էր` եղունգ ունես, գլուխդ քորիր: Ինչպիսի՜ ցինիզմ: Այդպես կարող էր պատասխանել միայն ցինիկորեն կշտացած մեկը: Ի՞նչ ես կարծում, պարոն Մանուկյան, առանց ընտրակաշառքի ժողովուրդը պիտի գնար և ընտրեր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՞ն: Ամենևին: Կաշառքն անգամ նրան չապահովեց 50 % + 1 ձայնը: Բայց նա Ռիչարդի պես իսկույն թագը գլխին դրեց:
Հարկ չեմ համարում անդրադառնալու պարոն Մանուկյանի բոլոր հարցադրումներին, բայց մեկ երկուսին չեմ կարող չանդրադառնալ: Չխոսենք այսօրվա արտագաղթի մասին: Պարոն Մանուկյանին պարզապես կուզեմ հիշեցնել մի կարկառուն ՀՀՇ-ականի խոսքերը` ասված իրենց կուշտ ու անհոգ տարիներին.
-Մեզ հարյուրհազարանոց Հայաստանն էլ հերիք է:
Փա՜ռք Աստծո, ձեր չարագույժ ցանկությունները չկատարվեցին: Այսօր Հայաստանի բնակչությունը երեք միլիոնից ավելի է:
Լրագրողի հարցին, թե` ո՞րն է, ըստ Ձեզ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի միակ սխալը, թերացումը, կամ չմոռացվող վրիպումը, հնչում է Մանուկյանի զավեշտական պատասխանը.
-Հնարավոր է պատասխանս տարօրինակ հնչի, բայց իրականությունը հետևյալն է.
հանրապետության առաջին նախագահի առաջադեմ, հասարակության միջին մակարդակից բավականին բարձր, ազատական լիբերալ և հեռատես լինելը երբեմն խանգարել է իրեն: Հասարակությունն այնքան պատրաստ չէ, որ հասնի նրա հետևից: Տարբերության արդյունքում ինքը երբեմն ոչ միշտ է ընկալվում:
Այո, ընդունում եմ, որ հասարակության միջին մակարդակը շատ ցածր է: Եթե հասարակությունն ունենար որևէ մակարդակ, ապա Լևոն Տեր-Պետրոսյան երևույթը չէր բարգավաճի և իր կատարած չարագործությունների համար պատասխան կտար: Այս 20 տարիների վերլուծությունն ինձ հանգեցրել է մի էական (գուցե և սխալ) մտքի: Մենք, որպես ազգ, պատրաստ չենք յուրայինի կողմից մեր խախտվող իրավունքները պաշտպանելու համար մեռնելու, բայց այլոց կողմից սպանդանոց քշվելուն միշտ պատրաստ ենք:

Սոկրատ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հ. Գ.- Պարոն Մանուկյան, ասեք խնդրեմ, հիշո՞ւմ եք, թե ինչպես է բնութագրել Գագիկ Ջհանգիրյանի կատարած ընտրակեղծիքները ձեր երբեմնի պարտայգենոսեն` Վազգեն Մանուկյանը: Եթե չեք հիշում, թարմացնեմ այն: Վազգեն Մանուկյանը Ջհանգիրյանին բնութագրել է որպես 20-րդ դարի հայ իրականության թիվ 1 կեղծարարի: Սա դուք եք, պարոն Արամ Մանուկյան: Չկարծեք, թե փորձում եմ պաշտպանել 1998-ից հետո գոյություն ունեցող ընտրակեղծիքները: Ամենևին: Այդպես կշարունակվի նաև, քանի դեռ դուք չեք խոստովանում գասպարավարի լողալու ձեր անկարողության մասին:
Միակ ելքը. քաղաքական, նաև իրավական (փա՜ռք Աստծո, Ջհանգիրյանը հոյակապ իրավաբան է) գնահատական տվեք ձեր (Լևոն Տեր-Պետրոսյանի) անցյալի գործունեությանը, խոստովանեք ձեր կատարած ոճրագործությունները, և միայն այդ դեպքում հնարավոր կլինի վերջակետ դնել ձեզանով սկսված ընտրակաշառքին: Հավատացեք, սուտ գասպարավարի լողալը ոչ մի արդյունք չի տա:

Հեղինակի նյութեր

• Նիկոլին «քարշ տալու» սրբազան գործը դրված է հայ ժողովրդի վրա
• Ո՞վ է Գագիկ Ջհանգիրյանը
• Երբ այլևս չես լի­նի իշ­խա­նու­թ­յան, զին­վո­րա­կան տրի­բու­նա­լը վեր կհա­նի մեզ պար­տադր­ված պար­տու­թ­յան բո­լոր պատ­ճառ­նե­րը
• Հիմ­նա­կան մե­ղա­վո­րը հայ կա­ռա­վա­րող­ներն են
• Իմ գնա­լուց ա­ռաջ թող Հա­յաս­տա­նում ջր­հե­ղեղ լի­նի
• Ո՞րն է քո մատ­նու­թ­յան գի­նը, դա­վա­ճան պա­պի` ֆա­շիստ­նե­րին ծախ­ված ե­նո­քա­վան­ցի Նի­կոլ Փա­շի­ն­յա­նի դա­վա­ճան թոռ
• Խրախ­ճանք ժան­տախ­տի պա­հին
• Ո՛վ մարդ­կա­յին ար­դա­րու­թ­յուն, թո՛ղ ես թք­նեմ քու ճա­կա­տիդ
• Զոհ­ված­նե­րի ա­ր­յու­նը երկն­քից կան­չում է` պա­տե­րազ­մը հասց­նել հաղ­թա­կան ա­վար­տի
• «Պրո­ֆե­սիո­նալ» «իմ­քայ­լա­կան­նե­րը» կե­րան իմ 800 հակ յոն­ջան և …
• Նի­կոլ, իսկ դու ար­դա­րաց­վե՞լ ես, մաքր­վե՞լ ես քո քրեա­կան ան­ց­յա­լից
• Վե­հա­փա՛ռ, կրկ­նեք Գևորգ Հին­գե­րոր­դի օ­րի­նա­կը, ժամն է գոր­ծե­լու
• Պատ­մա­կան դեպ­քե­րի և դեմ­քե­րի հա­մե­մա­տա­կան վեր­լու­ծու­թ­յուն
• Որոշ բա­շի­բո­զուկ­ներ փոր­ձում են զրո­յաց­նել մեր կես­դա­ր­յա պայ­քա­րի ի­մաս­տը
• Արտա­կարգ և լիա­զոր դես­պան Ար­ման Նա­վա­սար­դ­յա­նին
• Վեր­նա­գի­րը վեր­ջում թող ընտ­րի ըն­թեր­ցո­ղը (պա­խա­րա­կե­լի՞ է, որ ո՛չ գո­միկ են, ո՛չ էլ տրանս­գեն­դեր)
• ՈՒ՞ր է մեզ տա­նե­լու այս գաղջ մթ­նո­լոր­տը
• Ո՞վ դուրս թո­ղեց Ղա­րա­բա­ղը բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցից
• Ձեր հերթն էլ կգա
• Ես` որ­պես ՀՀ քա­ղա­քա­ցի, հայ­տա­րա­րութ­յուն եմ տա­լիս ժա­մա­նա­կին հորդ կա­տա­րած հան­ցա­գոր­ծու­թ­յան մա­սին

Մեկնաբանություններ