«ԵՍ ՉԵՄ ԴԱԴԱՐՈՒՄ ՄՏԱԾԵԼՈՒՑ, ՈՐ ՄԵՆՔ ԿՆԿԱՐԵՆՔ ԼԱՎ ԳԵՂԱՐՎԵՍՏԱԿԱՆ ՖԻԼՄԵՐ, ԵՎ ՈՐԵՎԷ ՌԵԺԻՍՈՐ ԻՆՁ ԿՆԿԱՏԻ, ԿԳՆԱՀԱՏԻ ՈՒ ԿՆԿԱՐԻ ԻՐ ՖԻԼՄՈՒՄ»

և ոչ միայն մշակույթի մասին

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ՀՀ ժողովրդական արտիստուհի ԺԵՆՅԱ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆԸ, ով ամիսներ առաջ տոնեց իր ծննդյան 70 և բեմական գործունեության 50-ամյա հոբելյանները` այդ առթիվ արժանանալով բազում պատկառելի պարգևների ու ջերմ խոստովանություն-շնորհավորանքների: Միանալով շնորհավորանքներին և բարեմաղթանքներին` թվարկենք պարգևներից մի քանիսը միայն. «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար 1-ին աստիճանի ոսկե մեդալ»` ՀՀ նախագահի կողմից, ՀՀ մշակույթի նախարարության «Ոսկե մեդալ», «Վարպետ» ոսկյա կրծքանշան` Գյումրիի քաղաքապետարանի կողմից, «Երևանի քաղաքապետի ոսկե մեդալ», Հեռուստատեսության և ռադիոյի ակադեմիայի պատվավոր ակադեմիկոսի կոչում: Թվարկել կարելի է երկար…
Հավելենք, որ վաստակի ու պարգևների այս ծանրակշիռ բեռը չի խանգարում տիկին Ժենյային լինելու բացառիկորեն օրինակելի, համեղ կերակուրներ պատրաստող, ավանդական հայկական օրենքներով իր տուն եկողներին հյուրընկալող և հյուրասիրող տանտիրուհի:

«ԻՆՁ ՀԱՄԱՐ ԱՌԱՆՁՆԱՊԵՍ ԿԱՐԵՎՈՐ Է ՀՀ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՇՆՈՐՀԱԾ ՄԵԴԱԼԸ»
-Տիկի՛ն Ժենյա, թվարկված և չթվարկված բազմաթիվ պարգևներից ո՞րն է առանձնապես կարևորվում Ձեզ համար:
-ՀՀ նախագահի շնորհած մեդալը, անշուշտ: Հոբելյանական երեկոյիս ընթացքում իմ բեմական հաշվետվությունն էի ասես ներկայացնում ժողովրդիս, և շնորհակալ եմ, որ այն գնահատվեց: Դա միայն իմ ձեռքբերումը չէ, նաև իմ թատրոնինն է: Համատեղ աշխատանքի արդյունք:
-Սունդուկյանի թատրոնն ունի նոր ռեժիսոր` Տիգրան Գասպարյանը: Ի՞նչ փոփոխություններ կբերի այս նշանակումը, ըստ Ձեզ:
-Ռեժիսորը մեզ օտար չէ, մեր թատրոնից է, սունդուկյանցի: Ես բախտ եմ ունեցել նրա առաջին բեմադրության մեջ խաղալու գլխավոր դեր: Դա Բուլգակովի «Մոլիերի կյանքը» պիեսն էր:
-Տիգրան Գասպարյանի դիպլոմային աշխատանքը:
-Այո՛: Ես այդ ներկայացման մեջ խաղացել եմ դերասանուհու` Մադլեն Դեժարի կերպարը: Եվ կարծում եմ` վատ չեմ խաղացել: Շատ շնորհալի, խոստումնալից ռեժիսոր է Տիգրանը: Մենք պիտի ուրախանանք. երիտասարդ է գալիս թատրոն: Պիտի թև ու թիկունք լինենք նրան, սատարենք: Թող մի քիչ էլ սխալվի, մի քիչ էլ մեր պատկերացումներից դուրս լինի նրա արածը: Չէ՞ որ Սունդուկյանի թատրոնն այնպիսի ռեժիսորներ է տեսել, որ դժվար թե նրանց փոխարինող գտնվի: Նոր երիտասարդ ռեժիսորն իրենը կանի: Եվ ավելի լավ է, որ այդ երիտասարդը սունդուկյանցի լինի, քան օտար մեկը: Սունդուկյանական ավանդույթները շարունակող մարդ պիտի լինի այդ տեղում:
-Օրեր առաջ մասնակցում էիք Արտաշես Գեղամյանի գրքերի շնորհանդեսին: Ներկա էր նաև ՀՀ նախագահը, և Գեղամյանը հրապարակավ հայտարարեց, որ առաջիկա նախագահական ընտրություններում ինքը սատարելու է Սերժ Սարգսյանին: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս փաստին:
-Գիտեմ, դու զրույցը միշտ դեպի քաղաքականություն ես տանում: Ասեմ, որ ես շատ նորմալ եմ վերաբերվում դրան: Ողջունում եմ մեր նախագահին, որ բոլոր կուսակցություններից խելացի մարդկանց հավաքում է իր շուրջը: Իսկ Գեղամյանը շատ խելացի քաղաքական գործիչ է, հրաշալի բազում գրքերի հեղինակ: ՈՒրախ եմ ու ողջունում եմ նրա մոտեցումը: Թող սատարեն մեր նախագահին: Գուցե ոմանք ինձ հետ չհամաձայնեն, բայց ես, որքան որ տեսնում եմ մեր նախագահի ձեռագիրը, աշխատաոճը, հասկանում եմ, որ նա ձգտում է բոլոր կուսակցությունների հեղինակավոր, մտածող անդամներին հավաքել իր շուրջը, համախմբել կարող ուժերը: Ի՞նչ վատ բան կա սրանում:
-ՈՒնե՞ք Ձեր նախընտրած թեկնածուն առաջիկա նախագահական ընտրություններում:
-Իհարկե, ունեմ: Բայց հիմա նրա անունը չեմ տա:

«ԻՆՉՔԱ՞Ն ԿԱՐՈՂ ԵՆ ԹՈՒՐՔԵՐՆ ՈՒ ԱԴՐԲԵՋԱՆՑԻՆԵՐԸ ԿԱՇԱՌԵԼ ՀԶՈՐ ՏԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ»
-Ինչպե՞ս ընդունեցիք Ֆրանսիայի Սահմանադրական խորհրդի վճիռը` կապված Հայոց ցեղասպանության ժխտումը քրեորեն պատժելու բանաձևի հետ:
-Մեծ ցավով: Ես կարծում եմ, որ այս սխալը պետք է ուղղվի: Այսպես չի կարող մնալ: Երբ վերջերս դիտում էի Մարաղայի ջարդերի մասին պատմող տեսաֆիլմը, ցնցված էի, ամբողջ գիշեր չեմ քնել: Այդպիսի բաները կժխտվե՞ն: Այդպիսի ստերի դեմ ինչպե՞ս պայքարենք մենք, ես չեմ պատկերացնում: Ինչքա՞ն կարող են թուրքերն ու ադրբեջանցիները կաշառել հզոր տերություններին: Գիտեմ, որ հարուստ են, նավթ ունեն և այդ ամենով կաշառում, կոծկում են իրենց հանցագործությունները, բայց սա ինչքա՞ն պիտի շարունակվի: Այդպես չի կարող երկար շարունակվել: Ճշմարտությունը միշտ ջրի երես է դուրս գալիս:
-Վերջերս Հայոց ցեղասպանության սահմռկեցուցիչ վավերագրեր էին հայտնաբերվել նաև Վատիկանում, և արխիվի մասնագետը խոստովանեց, որ երբ կարդացել է հայերի դեմ թուրքերի գործած գազանությունների մասին, ամաչել է, որ ինքը մարդ է:
-Ես նույնպես լսել եմ այդ խոսքը: Կարծում եմ, որ այդ ամենը պիտի բերի նրան, որ շատ երկրներ, ի վերջո, հաշվի նստեն փաստերի հետ և պաշտոնապես ճանաչեն մեր ցեղասպանությունը: Այդ բոլոր փաստերն աշխատում են հօգուտ մեզ և ի վնաս Թուրքիայի: Դրանք նրանց ջրաղացին գցված քարեր են, որոնք հնարավոր չէ շրջանցել:

«ԵՐԵՎԻ ԵՍ «ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ» ԴԵՄՔ ՈՒՆԵՄ, ՈՒ ՉԳԻՏԵՄ` ԴՐԱ ՀԱՄԱՐ ՈՒՐԱԽԱՆԱ՞Մ, ԹԵ՞ ՏԽՐԵՄ»
-Դուք ողջ կյանքում ապրել և ստեղծագործել եք մայր Հայաստանում, մայր թատրոնում: Երբևէ չե՞ք մտածել արտերկրում աշխատանք ունենալու, ավելի բարեկեցիկ ապրելու մասին, ինչպես դա արել են Ձեր խաղընկերներից շատերը:
-Երբևէ չեմ մտածել ոչ թե երկրից, այլ մայր թատրոնից հեռանալու մասին: Դերասաններ կան, որ մի թատրոնից մյուսն են թռչկոտում, և ոչ մի բեմում մի ազգային մնայուն արժեք չեն թողնում: Ես այդպիսին չեմ: Ես էլ, իմ հանգուցյալ ամուսինն էլ արմատական սունդուկյանցիներ ենք եղել: Դա սկզբունք էր: Եղել են շատ գայթակղիչ առաջարկություններ, բայց ես մտածել եմ, որ դրանք ընդունելով` ինքս ինձ դավաճանած կլինեմ: Ես մենահամերգային ելույթներով հանդես եմ եկել Բոստոնում, Պրովիդենսում, Վաշինգտոնում, Նյու Յորքում, Կանադայում, Գերմանիայում, Հորդանանում, Եգիպտոսում, Կիպրոսում, Հունաստանում, Թեհրանում: Մի քանի անգամ Սունդուկյանի թատրոնի հետ հյուրախաղերի եմ մեկնել Չեխոսլովակիա, Բուլղարիա, սոցիալիստական այլ երկրներ: Արտասահմանում մնալու և աշխատելու բազում առաջարկություններ եմ ստացել: Շատ սփյուռքահայեր, իմ ելույթը լսելով, խոստովանել են, որ իրենց մեջ ցանկություն է առաջանում ճամպրուկները կապելու և գալու Հայաստան: Եթե ես նրանց մեջ այսպիսի մղումներ եմ առաջացրել, ինքս ինչպե՞ս կարող էի արտասահմանում մնալ: Մի տարեց սփյուռքահայ Սիրիայում ելույթիցս հետո ինձ ասաց. «Աղջի՛կս, ես կոմպյուտեր ըսածը գիտեի, բայց որ մարդու ուղեղը կոմպյուտեր ըլլար, չէի գիտեր»: Զարմացած էր, որ ես 2,5 ժամ կարողանում եմ անգիր կարդալ բանաստեղծություններ, խաղալ թատերական մանրապատումներ: Ես իմ մենահամերգներին միայն ասմունքով չէի հանդես գալիս, նաև փոքրիկ թատերականացված դրվագներ էի ներկայացնում: Միայն Թեհրանում երեք այդպիսի համերգ եմ ունեցել: Վերջինը 2008-ին էր:
-Դուք, կարելի է ասել, հեղաշրջում կատարեցիք հայ կինոյում` առաջին անգամ խաղալով «բաց»` անկողնային տեսարան Արմեն Ջիգարխանյանի հետ` Հենրիկ Մալյանի «Գիքորը» ֆիլմում: Նախապաշարմունքները չէի՞ն խանգարում:
-Մտածում էի` էս ի՜նչ բան է, ոչ ավելի-ոչ պակաս, մտնում եմ Ջիգարխանյանի ծոցը: Բայց երբ նայում եմ այսօրվա ֆիլմերը, ծիծաղում եմ ինձ վրա: Ամեն բան այնքա՜ն մաքուր ու անմեղ էր: Ռոմանտիկա կար: Հիմա, երբ ամեն բան անկաշկանդ անում են էկրանին, արդեն հետաքրքիր չէ, իսկ այն ժամանակ ամբողջ ստեղծագործական խումբը կատակում, սրախոսում էր այդ մեկ հատիկ տեսարանի շուրջ: Բայց ասեմ, որ ես համաձայնել եմ խաղալու այդ տեսարանը` առանց տուրք տալու որևէ հետամնաց նախապաշարմունքի: Տեսարանը նկարահանվում էր բազմաթիվ մարդկանց ներկայությամբ` հնչյունային և լուսային օպերատորներ, ռեժիսորի օգնականներ, դիմահարդարներ, դերասաններ: Նախապաշարվելու ոչ մի պատճառ չկար, բայց միևնույն է, ես շատ էի ամաչում: Ոմանք էլ զարմացել էին, թե ինչպես է Յուրան թույլ տվել ինձ` խաղալու այդ տեսարանը:
-Խանդի տեսարաններ շա՞տ են եղել Յուրի Ամիրյանի կողմից, երբ սիրային դրվագներ եք խաղացել կինոյում կամ թատրոնում:
-Պատահում էր, որ, որևէ երիտասարդի հետ խաղալիս, սկսում էր դժգոհել, թե ինչու է ինձ ամուր գրկում կամ շատ մոտ կանգնում: Դե՜, խանդը սիրո դրսևորում է, և ես դա բնական բան եմ համարում, միանգամայն օրինաչափ է:
-Անկախության շրջանի կինոարտադրությունն ի՞նչ տպավորություն է գործում Ձեզ վրա:
-Ես ցավում եմ, բայց մեր կինոն կարծես ճգնաժամի մեջ լինի այսօր: Մեր կինոստուդիան կարող էր մեծ հաջողություններ ունենալ, բայց հիմա ավելի շատ սերիալներ են նկարում: Ես չեմ դադարում մտածելուց, որ մենք կնկարենք լավ գեղարվեստական ֆիլմեր, և որևէ ռեժիսոր ինձ կնկատի, կգնահատի ու կնկարի իր ֆիլմում: Գուցե ես մեծացել եմ, փոխվել են ժամանակները: Բայց հույսս չեմ կորցնում: Իմ կարիերան կինոյում թերի մնաց:
-Ձեր հոբելյանին ունեցած ելույթում այդ բացթողմանն անդրադարձավ նաև Դավիթ Մուրադյանը:
-Այո՛: Դա իմ ցավն է: Ես այն դարից եկած մարդ եմ, այսօրվա հետ դժվար եմ համակերպվում: Գուցե այսօրվա ռեժիսորներն էլ ինձ չեն հավանում, գուցե ես էլ նրանց ճաշակը չեմ բավարարում: Ի՞նչ իմանամ: Ես շնորհակալ եմ Հենրիկ Մալյանին, Սերգեյ Իսրայելյանին, որ ինձ նկատեցին և նկարեցին կինոյում: «Գիքորում» և Ստեփան Ալաջաջյանի սցենարով նկարված «Ճերմակ անուրջներում» ես խաղացի իմ երկու նշանակալից դերերը հայ կինոյում: Փոքր դերեր խաղացել եմ շատ, բայց մեծ կտավի գործեր չեմ արել: Միշտ նախանձով եմ նայել Սոֆի Լորենի կինոկարիերային: Ճակատագիրը մեծ դեր ունի դերասանուհու կյանքում:
-Ո՞րն է Ձեր երազած, բայց չխաղացած դերը:
-Բրեխտի Կուրաժ մայրիկը: Ամեն անգամ այս մասին ասում եմ: Աչքս մնաց այդ դերի վրա: Ափսոսում եմ, որ անցան իմ ուժեղ, առողջ տարիները, և շատ դերեր իմ կողքով անցան: Շեքսպիրյան դերեր կարող էի խաղալ: Չխաղացի: Ռեժիսորները չբեմադրեցին կամ էլ բեմադրեցին, բայց դերերը տվեցին այն մարդկանց, ովքեր իրենց ավելի հարմար թվացին: Ռեժիսորներն են տնօրինում ամեն բան: Ինչ արած: Հնարավորության դեպքում կցանկանայի մի լավ դեր խաղալ թատրոնում կամ կինոյում: Ես ափսոսում եմ, որ շատ բան եմ բաց թողել: Մեր ռեժիսորներն օտարամոլ էին. երբ մի լավ դեր էր լինում, դրսից էին դերասանուհի հրավիրում: Եթե գեղջկուհու դեր էր լինում, ասում էին` Ժենյան գյուղացի չի կարող խաղալ, եվրոպական կնոջ դեր էր լինում, ասում էին` Ժենյան իսկական հայուհի է, չի կարող եվրոպացու դեր խաղալ: Երևի ես «միջազգային» դեմք ունեմ: ՈՒ չգիտեմ` դրա համար ուրախանա՞մ, թե՞ տխրեմ: Ի դեպ, երբ 1987 թվականին Տաշքենդում գնացել էի միջազգային փառատոնի, մի սուդանցի ռեժիսոր, տեսնելով ինձ «Գիքորում», ուղղակի սիրահարվել էր, հետևիցս եկավ մինչև Հայաստան, ուզում էր ֆիլմ նկարել` գլխավոր հերոսուհու դերն ինձ տալով: Բայց ամեն բան մնաց խոստումների մակարդակում: Ոչինչ չստացվեց: Ես նաև շատ եմ կրկնօրինակել` Կորենևային, Վերտինսկայային, Շևչուկին, Ալենտևային, Ալֆյորովային, Ֆեդոսեևա-Շուկշինային: Նրանց այդ մասին ասել եմ մեր հանդիպումների ժամանակ:

«ՄԵՐ ԿԱՆԱՅՔ ԱՎԵԼԻ ՀԱՐՈՒՍՏ ՆԵՐԱՇԽԱՐՀ ՈՒՆԵՆ, ՔԱՆ ԱՆՀՈԳ ԿՅԱՆՔՈՎ ԱՊՐԱԾ ԴՐՍԻ ԿԱՆԱՅՔ»
-Կանանց մեկամսյակն է: Ի՞նչ զգացողություններ ունեք այս տոնի առթիվ, ի՞նչ կմաղթեք հայ կանանց:
-Որ երկրում եղել եմ, միշտ զուգահեռներ եմ անցկացրել այնտեղի և Հայաստանի կանանց միջև: Մեր կանայք իրավունք ունեն լավ, բարեկեցիկ կյանքով ապրելու: Շատ են տանջվել, տառապել մեր կանայք, բայց ավելի հարուստ ներաշխարհ ունեն, քան անհոգ կյանքով ապրած դրսի կանայք: Ես զարմանում էի, որ արտասահմանում կանայք հեռախոսազանգով կերակուր էին պատվիրում, իրենց կենցաղային հարցերն էին լուծում: Հիմա ցավում եմ, որ մերոնք էլ են հաճախ այդ կերպ վարվում: Դա մեր ազգին հարիր չէ: Մեր կանայք շատ շնորհքով են, կարող են իրենց հնարամտությունն ու հմտությունները կիրառել խոհանոցում: Մեր կանայք նաև բարձր բարոյականության տեր են: Չնայած վերջին տարիներին այս հարցում էլ ենք սկսել նահանջել: Մեր կանայք, սոցիալական պայմաններից դրդված, ստիպված էին մեկնել արտասահման և այնտեղ կատարել ոչ պատվաբեր աշխատանք: ՈՒ ինձ համար առավել անհանդուրժելի է, որ նրանց այստեղի մարդիկ են ուղարկում նման ստորացուցիչ աշխատանքի: Հայ կնոջ մասին վատ կարծիք է ձևավորվում դրսում: Ես ցանկանում եմ, որ մեր կանայք վերագտնեն իրենց արժանիքները, որ նրանց ընտանիքներում սեր ու քնքշանք լինի: Մեր կանայք շատ հնազանդ են, զավակապաշտ են, նվիրված իրենց ամուսիններին: Թող միշտ պահեն իրենց գեղեցկությունը, սիրելի ու ցանկալի լինեն ամուսինների, երեխաների համար: Լինեն առողջ, երջանիկ:

Զրույցը վարեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ