«ՓՈՐՁ ԱՐՎԵՑ ԴՈՒՐՍ ԳԱԼ ՓԱԿՈՒՂՈՒՑ ԵՐԿԽՈՍՈՒԹՅԱՆ ԵԼՔՈՎ, ՈՐԸ ՀԱՆԳԵՑՐԵՑ ԱՎԵԼԻ ՄԵԾ ՓԱԿՈՒՂՈՒ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Նոր ժամանակներ» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ
-Քաղաքական իրավիճակը Հայաստանում ինչպե՞ս եք բնորոշում:
-Փակուղի: Փորձ արվեց դուրս գալ փակուղուց երկխոսության ելքով, որը հանգեցրեց ավելի մեծ փակուղու: Դեռ մայիսի 6-ին ես ասել էի, թե երբ են բաց թողնելու քաղբանտարկյալներին, և որ հետո ոչ մի երկխոսություն չի լինելու, որովհետև թեմա չկա:
-ՀԱԿ-ը թեմաներն առաջարկում է, իշխանությունն ասում է, որ այդ թեմաները քննարկման ենթակա չեն, դա՞ եք փակուղի համարում, թե՞ կարծում եք, որ երկխոսություն սկզբունքորեն հնարավոր չէ:
-Հայաստանում ստեղծվել է մի իրավիճակ, որտեղ երկու կողմերը համարում են, որ փակում են ամբողջ դաշտը: Դա խաբեություն է: Ավելին` ինքնախաբեություն: Իշխանությունը չի փակում ամբողջական դաշտը` լինելով շատ հակասական և չունենալով այն ռեսուրսը, որով կարողանա ներկայացնել ամբողջ բյուրոկրատիան: Դեռ կա Ռոբերտ Քոչարյանի գործոնը: Միասնություն չկա կոալիցիայի ներսում: Խնդիրներ կան ՀՀԿ-ում: Նույնն է վիճակն ընդդիմադիր դաշտում: Քաղաքական դաշտը կազմավորվում է գաղափարախոսություններով. չի կարող ՀԱԿ-ը, կամ որևէ այլ ուժ, անկախ մասնակիցների թվից, միաժամանակ փակել և՛ ազգայնական, և՛ ազատական դաշտը: Հայաստանը փոքր երկիր է, ազգային յուրահատկություններով, ազգայնական լուրջ տրամադրություններով: Աշխարհում ինչ էլ տեղի ունենա, Հայաստանում մտածում են` մեզ սպառնալիք կա՞, թե՞ չկա, որովհետև այդպիսին է մեր պատմությունը: ՀՀԿ-ն, որ նժդեհյան գաղափարախոսության կրող է, հայտնվել է մի կետում, որ պետք է ամբողջությամբ լիբերալ քաղաքականություն վարի... ՀԱԿ-ի հետ հարաբերություններ, Ղարաբաղի խնդիր, օլիգարխների խնդիր, ինչպե՞ս պետք է ՀՀԿ-ն վարվի: Ամեն ինչ փորձարկվում և ստուգվում է կյանքով: Քաղաքականությունը գաղափարախոսությունների պայքար է, որ Հայաստանում վերածվել է` ով որտեղ իր թեկնածությունը կդնի, ով ում ինչպես կբարևի-չի բարևի քննարկումների... Գաղափարական պայքարը սկսվում է, երբ գործընթացները հանգում են սթրեսային կետի` Ղարաբաղ, հայ-թուրքական հարաբերություններ: Այսօր ընդամենը երկու քաղաքական ուժ փորձում է երկխոսություն ծավալել, բայց դա չի կարող դառնալ ամբողջ հասարակության գործը: Դաշտի երկու ուժերը չեն կարող որոշել ամբողջ դաշտի մարտավարությունը: Պատկերացրեք, որ երկխոսության մեջ միայն ՀԱԿ-ը չլիներ, այլ ընդդիմադիր մեծ մի հատված, արդյունքն այլ կլիներ, չէ՞:
-Կասկածում եմ, Ազատության հրապարակում ինչքան էլ ժողովուրդ հավաքվի, ինչ ուժեր էլ հանդես գան, բացահայտ է, որ արտահերթ ընտրությունների օրակարգով իշխանությունը երկխոսության պատրաստ չէ:
-Հայաստանում 1988 թվականից ներմուծվել է մի քաղաքագիտական նորմ, որ որոշակի ուժի հնարավորությունները որոշում է միտինգը` ինչքան մարդ է եկել հանրահավաքի, այդքան էլ այդ ուժի հզորությունն է: Նման վերաբերմունքը ներելի է հասարակական շերտերին, քաղաքական գործունեությամբ զբաղվող մարդկանց համար քաղաքագիտական նման կոպիտ սխալը ներելի չէ: Ոչ ոք չի ասում, որ ժողովրդի քանակը կարևոր չէ, բայց հիշեք բոլշևիկների քանակը 1917-ին: Եթե գերմանացիները Լենինին փակ վագոնով Ռուսաստան չուղարկեին, եթե Տրոցկին Կանադայից նավով չհասներ Ռուսաստան...
-Այսինքն` օբյեկտիվ գործոններին գումարում եք սուբյեկտիվը:
-Միայն ժողովրդի մասնակցությամբ հեղափոխական գործընթացներ չեն լինում ես սա ասում եմ փաստացի տվյալների հիման վրա: Բայց եթե ժողովուրդը կա, սոցիալական-տնտեսական ու քաղաքական գործոնները կան, աշխարհում հեղափոխություններ լինում և հաղթում են միայն աշխարհաքաղաքական որոշակի դասավորումների ժամանակ, երբ ստեղծվում է համապատասխան իրավիճակ, որի վերլուծությունն է քաղաքական գործչի խնդիրը: Հայաստանում ներդաշնակության որոնումները հանգեցրին նրան, որ բոլորին թե՛ ներսում, թե՛ դրսում հասկանալի դարձավ, որ երկխոսությամբ Հայաստանի հասարակության մեջ ոչինչ չի փոխվում: Հայաստանի հասարակությունն ավելի ներդաշնակ չի դառնում, ավելի հանդուրժող չի դառնում Ղարաբաղում հողերի հանձնման, հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցերում: Շատ ավելի լուրջ փոփոխությունների խնդիր կա` հասկացան և շրխկացրին դուռը։
-Եվ ինչո՞ւ շրխկացրին դուռը:
-Որովհետև Հայաստանը դարձավ անհետաքրքիր: Որովհետև չի հանգեցնում ներդաշնակության, որովհետև ոչ մի խնդիր չի լուծում` կոռուպցիա՞ն վերացավ, օլիգարխնե՞րը պակասեցին, գործարաննե՞ր բացվեցին, սոցիալական վիճա՞կը բարելավվեց, գնե՞րն իջան...
-Աշխարհը դուռը փակեց, թե կիսաբաց թողեց, մենք ներսում ի՞նչ պիտի անենք:
-Ես կարծում եմ` հիմա գործընթացները երկու հարցի շուրջ են լինելու: Աշխարհն իր օրակարգով շարժվում է: Երեք պետությունները Եվրամիություն ընդունելու հարցը կա, Կովկասի միացյալ նահանգներ ստեղծելու, որ շատ ավելի մեծ ծրագիր է, քան առանձին պետությունների խնդիրները: Այդ ծրագրի անունը ես կդնեի նոր Խազարիա...
-Իսկ խազարները հիմա ովքե՞ր են:
-Ժամանակին եղել է մեծ պետություն, որն իր գոյության ընթացքում հետաքրքիր փոխհարաբերություններ է ունեցել վարյագների, Կիևյան Ռուսիայի հետ: Ծրագրի նպատակները շատ են և մեծ: Մերձավոր Արևելքի գործընթացները ցույց են տալիս, որ այս տարածաշրջանում էլ գործընթացներն արագանալու են: Աշխարհը չի սպասելու: Մենք պիտի կարողանանք պետական կառավարման արդյունավետությունը բարձրացնել, եթե ուզում ենք դիմագրավել, որովհետև այդ ծրագրի ներսում հայկական էթնոսի դերակատարումը չկա: Այդ իսկ պատճառով` տեսնում ենք մեծ հարվածներ Հայ առաքելական եկեղեցուն, ժողովրդագրական խնդիրներ, արտագաղթ: Մեր շուրջը 70-միլիոնանոց ազգեր են գտնվում, մենք այնքան փոքրաթիվ ենք, որ մեծ խնդիրներ ենք ունենալու նրանց կողքին: Նկատի ունեցեք աղանդավորների աճող թիվը` արդեն բնակչության 10 տոկոսը: 10 դարից ավելի պետականություն չունեցած ազգ: Աշխարհագրական տարածքը հիշեք: Մենք մտածում ենք` մտնենք ԵՄ, սահմանները կբացվեն: Եթե նույնիսկ սահմանները բացվեն, խնդիրները չեն պակասելու: ԵՄ անդամ երկրների ներքին խնդիրները քիչ չեն, տեսեք` ինչ կատարվեց մշակութային բազմազանության քաղաքականության հետ, ինչքան ձայներ են ստանում ազգայնական կուսակցություններն ընտրությունների ժամանակ։ Գլոբալացումից պետք չէ խուսափել, բայց պետք է հաշվարկել լավն ու վատը և գլոբալացմանը մասնակցել ծրագրված: Իսկ մեզ մոտ ով Եվրոպայից գա, ինչ ասի, ընդունվում է, եթե փող տան: Մեր ազգայնականությունը կարող է արտաքին աշխարհի նկատմամբ պաշտպանական շերտ դառնալ. մենք հնարավորություններ ունենք ուղղումներ մտցնելու քաղաքականության մեջ և էֆեկտիվ ազգային պետություն դառնալու, որպեսզի գլոբալացման գործընթացներում կարողանանք գոնե դեռ գոյատևելու հարցը լուծել, հետո մնացած հարցերին անդրադառնալ:
-Ի՞նչ է նշանակում էֆեկտիվ պետություն:
-Էֆեկտիվ պետությունը լինում է բարձր պատրաստված հասարակության և էֆեկտիվ իշխանության պարագայում: Մեզ մոտ երկուսն էլ սկսում են դեգրադացիա ապրել:
-Էֆեկտիվ պետությունը գործոնների հանրագումար է, բայց այսօր եթե դրականն ու բացասականը հաշվեկշռի բերենք, ի՞նչ է մնալու։ Համակարգայի՞ն փոփոխություններ եք ակնարկում:
-Համակարգ քանդելը ինքնանպատակ չէ, ո՞րն է լինելու նոր համակարգի դերը, խնդիրները, ի՞նչ առաջընթաց է լինելու, ազգային անվտանգության հարցերն ինչպե՞ս են լուծվելու, անկախությունը կորցնելո՞ւ ենք, թե՞ ոչ։ Այսօր մի համակարգ է գործում ամբողջ ԱՊՀ տարածքում, անվանենք այն «Սոախիլ», որի հիմքերը դրվել են դեռևս Խորհրդային Միությունում և որը ներառում է բավականին լուրջ ուժեր: Բայց հիմա «Սոախիլի» հիմքերն էլ են քանդվում, որովհետև 20 տարի է անցել, բայց ոչ մի երկիր նորմալ վիճակում չէ, ուրեմն համակարգն է հնացել և փոփոխություններ են պետք: Մոդեռնացումն իսկապես անհրաժեշտություն է, և ոչ միայն Հայաստանում։ Տեսեք` ինչ է կատարվում ՈՒկրաինայում. երկիրը կանգնած է բաժանման եզրին, Մոլդովան կարող է տրոհվել 2-3 մասի, Բելառուսում սկսվել է խոր ճգնաժամ, Ռուսաստանում ամեն տարի մեկ միլիոն մարդ ավելի է մեռնում, քան ծնվում է, Միջին Ասիան ընդհանրապես ժողովրդավարությունը շատ ինքնատիպ վերաձևեց: Կարող եք հարցնել` պե՞տք է այդ դեպքում գլոբալացումը:
-Լավ, նստենք-սպասենք` ի՞նչ է կատարվելու, թե՞ ինքներս էլ անելիք ունենք:
-Իհարկե, ունենք և անում ենք: Մենք պիտի կարողանանք կրթել հասարակությանը, որ դեգրադացիան չհասցնի նրանց ամորֆ զանգվածի վերածել` սա առաջին: Երկրորդը քաղաքական ուժերի միավորման ստեղծումն է, որը կկարողանա ի նպաստ երկրի և ազգի դարձնել այդ մոդեռնացումը: Քաղաքական պահի խնդիր կա, երբ փնտրտուքի մեջ գտնվող ուժերը կկարողանան միասնական գործել: Փորձը ցույց է տալիս, որ երբ կիսելիք կա, միավորումները սկսում են կազմավորվել: Ինչքանո՞վ է հնարավոր հիմա կազմավորել: Ես մի քիչ թերահավատ եմ: Ներքին քաղաքական և սոցիալական խնդիրները հայ հասարակության մեջ այն նշանակությունը չունեն, ինչ ազգային խնդիրները, ակտիվությունը Հայաստանում աճում է ազգային խնդիրների քննարկման ու լուծման ժամանակ: Ինչքան էլ գլոբալացումն առաջ գնա, մեզ համար կարևորագույնը մնալու են ազգային խնդիրները, որովհետև զգում ենք, որ եթե այդ ամենը կորցնենք, մեր էթնիկ պատկանելությունը ոչնչանալու է: Ազգային խնդիրները կարող են դետոնատորներ դառնալ հեղափոխական փոփոխությունների, եթե սոցիալական խնդիրներով չի հաջողվում:
-Ձեր թվարկած գործընթացները երկար խմորում են պահանջում, չե՞նք ուշանում:
-Գործընթացներն արագացնելու ցանկությամբ քաղաքական ֆալստարտները կարող են հանգեցնել որոշակի գաղափարների ու գործիչների վարկաբեկման, և մենք լուրջ զանգված կկորցնենք քաղաքական պայքարի ներսում: Աշխարհը շարժվում է իր տեմպով, մենք մաքսիմալիստ լինելով` ուզում ենք առաջ ընկնել:
-Իսկ եթե ընդամենն ուզում ենք համընթա՞ց գնալ:
-Համընթաց գնալու համար համընթաց քայլեր պիտի արվեն: Պարզ ասենք` Հայաստանում ընտրություններից դուրս կա՞ն քաղաքական գործընթացներ, թե՞ ամեն ինչ պտտվում է ընտրությունների շուրջ: Ընդունեք, որ ընտրություններն են պատճառ ու հետևանք: Եթե ՀԱԿ-ի հանրահավաքներին մասնակցեր ոչ թե 50000 մարդ, այլ 300000, ա՞յս վիճակը կունենայինք, թե՞ այլ վիճակ: Քաղաքական պահի բացակայության պայմաններում, աշխարհաքաղաքական այս պարագայում միայն սոցիալական խնդիրներով հարց չի լուծվում: Առանց ստեղծված իրավիճակի հանգուցալուծման ձևը գտնելու հարցը չի լուծվում: Պետք է գնալ մի ճանապարհով, որ կոչվում է քաղաքական պահի նախապատրաստում:
-Հայաստանում ընտրությունները նշանակովի դառնալու անկասելի հակում ունեն, Դուք կարծում եք` նույն ճանապարհով չե՞նք գնալու 2012-ին էլ, 2013-ին էլ:
-Հաշվի առնենք, որ ունենալու ենք 2 խնդիր: Առաջինը` նախագահական ընտրությունների ընթացքում պետք է ունենալ հասարակության ավելի լայն աջակցություն ընդդիմադիր թեկնածուի հաղթանակի համար: Փորձը ցույց է տալիս, որ խորհրդարանական ընտրություններն էլ Հայաստանում նախագահականի նախապատրաստումն են: Ժամանակին ես ասել եմ, որ 2008-ի ընտրությունները լինելու են Ավարայր, այդպես էլ եղավ. ընդդիմությունը բարոյական հաղթանակ տարավ, 2013-ի ընտրությունները հայ ժողովրդի համար դառնալու են Սարդարապատ: Իսկ խորհրդարանական ընտրություններում պետք է փորձել ստանալ ձայների որոշակի քանակ խորհրդարանում էլ, գործադիրում էլ, որը կնախապատրաստի 2013-ի ռեալ փոփոխությունը: Հույզերից ու ֆանտազիաներից դուրս իրատեսական հաշվարկներ են պետք:
-Կազանում մեզ ի՞նչ է սպասում:
-Ծանր, բայց ոչ մահացու վիճակ, կարծում եմ` այս անգամ էլ խույս ենք տալու առանց կարգավիճակի հողեր հանձնելու հեռանկարից:
-Մինչև ո՞ւր և մինչև ե՞րբ:
-Մինչև երբ-ը դժվարանում եմ ասել, մինչև ուր-ը` չեմ ցանկանում, որովհետև դա ազգային անվտանգությանն է վերաբերում, իսկ Ձեր թերթը բացում են նաև ադրբեջանցիները: Եթե մոտակա օրերին ֆորսմաժորային իրավիճակներ չլինեն, համոզված եմ, որ Կազանն ընդամենը հերթական հանգրվան է լինելու:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ