ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ ուկրաինական զորքերի հարձակումը Կուրսկի շրջանում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին իսկական երկընտրանքի առաջ է կանգնեցնում. սա տեղի ունեցողի վերաբերյալ ամերիկացի առաջնորդի առաջին պաշտոնական մեկնաբանությունն է։ «Մենք անմիջական, մշտական կապի մեջ ենք ուկրաինացիների հետ։ Սա այն ամենն է, ինչ ես կարող եմ ասել դրա մասին, քանի դեռ հարձակումը շարունակվում է», - ըստ Ֆրանսպրես գործակալության՝ հայտարարել է Բայդենը:               
 

«ՀԱՍՏԱՏ Է ՄԵԿ ԲԱՆ` ՕԲԱՄԱՆ ՉԻ ՊԱՏՐԱՍՏՎՈՒՄ ՃԱՆԱՉԵԼ 1915-Ի ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ»

«ՀԱՍՏԱՏ Է ՄԵԿ ԲԱՆ` ՕԲԱՄԱՆ ՉԻ ՊԱՏՐԱՍՏՎՈՒՄ ՃԱՆԱՉԵԼ 1915-Ի ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ»
26.03.2010 | 00:00

«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է Թուրքիայի «Ժողովրդավարական միություն» ՀԿ-ի նախագահ ԲԱՅԲԱՐՍ ՕՐՍԵԿԸ
-Պարոն Օրսեկ, ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-թուրքական վերջին զարգացումները:
-Հայ-թուրքական հարաբերություններում, թերևս, ամենամեծ բացը երկու ժողովուրդների միջև հաղորդակցության պակասն է: Վերջին 70 տարիների դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայությունն առաջացրել է մի շարք խնդիրներ, և որպեսզի հայ-թուրքական ստորագրված արձանագրությունները վավերացվեն, հայ և թուրք փորձագետները, քաղաքագետները, հասարակական կազմակերպությունների ու արվեստի ներկայացուցիչները պետք է ստիպեն իրենց կառավարություններին` անել դա:
-Անցնենք «real politic»-ին. ի՞նչն է խանգարում Թուրքիային, որ վերջինս չի վավերացնում այդ արձանագրությունները:
-Հանուն արդարության պետք է ասել, որ Թուրքիայում հասարակության կողմից իսկապես մեծ պահանջ կա, որ Թուրքիայի և Հայաստանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատվեն: Սակայն որոշակի ներքին քննարկումների, բանավեճերի պատճառով դա շատ դժվար է դարձել: Բարեփոխումները տորպեդահարվում են հատկապես Հայաստանի և Թուրքիայի միջև ստորագրված արձանագրությունների վավերացման հարցում: Ինչի համար պետք էր ունենալ շատ ուժեղ իշխանություն, որն անվերապահորեն կողմ կլիներ մեր երկու երկրների միջև հարաբերությունների հաստատմանը, սահմանի բացմանը: Սակայն ներկայիս կառավարությունում այն մարդիկ չեն, ովքեր կկարողանային հաղթահարել այդ խոչընդոտները, արգելափակումները:
-Ձեր կարծիքով` ովքե՞ր կարող են Թուրքիայում դա անել:
-Ես չեմ պատրաստվում որևէ անուն տալ կամ որևէ քաղաքական կուսակցություն շեշտել, բայց որ պետք էր մի ուժ, որը կկարողանար այսօր այդ հարցում կարևոր գործոնի վերածվել, աներկբա է: Առկա փաստն այն է, որ Թուրքիո այսօրվա կառավարությունն այնքան էլ պատրաստակամ չէ այդ հարցում, ուստի թուրք հասարակությունը մեծ անելիք ունի և պետք է ստիպի կառավարությանը` գնալու այդ քայլին:
-Բոլոր դեպքերում, փորձագետները պնդում են, որ մայիսյան ընտրություններում Թուրքիայում դարձյալ կհաղթի Էրդողանի «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունը:
-Տեսակետը, թե Էրդողանի կուսակցությունը կհաղթի ընտրություններում, այո, գերակայում է:
-Դա նշանակում է դեռ երկար ժամանակ արձանագրությունների, հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում տեղաշարժ չի՞ լինի:
-Իրականում ես սիմետրիկ եմ համարում Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման և Թուրքիայի` Եվրամիության անդամակցության գործընթացները: Կարծում եմ, մայիսյան ընտրություններից հետո Էրդողանի կուսակցությունն ավելի շատ կկենտրոնանա Եվրամիության անդամակցության գործընթացի վրա, որն էլ իր հերթին իր ազդեցությունը կթողնի Հայաստանի հետ հարաբերությունների հարցում:
-Ի դեպ, նույն Էրդողանը չի պատրաստվում ապրիլին մեկնել ԱՄՆ` մասնակցելու միջուկային հարցերով միջազգային գագաթնաժողովին. հնարավո՞ր է` ինչ-որ պահի նա մտափոխ լինի և մեկնի:
-Էրդողանը Թուրքիայում ավելի շատ դիտարկվում է որպես պոպուլիստական գործիչ, այնպես որ շատ հնարավոր է: Հնարավոր է ամեն ինչ. ասենք` նա չգնա, որ ստանա հասարակության աջակցությունը, քանի որ թուրք հասարակության մեջ հետզհետե մեծանում են հակաամերիկյան տրամադրությունները. չի գնա, և դրանով հնարավորություն կունենա մանիպուլյացիա անելու այդ տրամադրությունների վրա: Հնարավոր է և գնա, իրենից կերտելով կառուցողական գործչի կերպար:
-Եվ, այնուհանդերձ, ո՞րն է արձանագրությունները վավերացնելու ողջամիտ վերջնաժամկետը` ըստ Ձեզ:
-Երբ խոսում ենք ողջամիտ ժամկետների մասին, պետք է ասել, որ և՛ հայերը, և՛ թուրքերն արդեն բաց են թողել այդ վերջնաժամկետը:
-Ե՞րբ էր այն:
-Կարծում եմ` մինչ ԱՄՆ-ի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարցերով հանձնաժողովի կողմից որոշում ընդունելը` Ցեղասպանությունը ճանաչելը:
-Դուք նաև նկատի ունեք, որ Հայաստանն առաջի՞նը պետք է վավերացներ այդ արձանագրությունները, երբ ասում եք, որ կողմերը երկուսն էլ կորցրին այդ ժամկետը:
-Էական չէ` Թուրքիա՞ն, թե՞ Հայաստանը, ինչ-որ մեկը պետք է սկսեր այդ գործընթացը:
-Հուսամ` տեղյակ եք, որ եթե մինչև ապրիլի 24-ն արձանագրությունների վավերացում տեղի չունենա, Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ցիկլ է ընթանալու ողջ աշխարհով մեկ:
-Այո՛: Այդ իսկ պատճառով էլ կարծում եմ, որ ապրիլի 24-ը կարող է դառնալ ևս մեկ վերջնաժամկետ` արձանագրությունների վավերացման համար: Սակայն կարծում եմ նաև, որ թուրք իշխանությունները դժվար թե վավերացնեն այդ արձանագրությունները` հնարավոր վտանգների պատճառով:
-Ի՞նչ նկատի ունեք` «վտանգներ» ասելով:
-Նկատի ունեմ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշումը, որն իսկապես համընդհանուր սկզբունքների մեջ խզում է մտցնում։
-Դրանից առաջ էլ Էրդողանն ու Դավութօղլուն հայտարարում էին, թե ղարաբաղյան հարցն է չվավերացման պատճառն ու «վտանգը»:
-Բոլոր դեպքերում, երկու կողմերն էլ պետք է կարողանան այդ փակուղուն վերջ դնել` կառուցողական երկխոսություն սկսելով:
-Ձեր տեսլականը:
-Եթե ես լինեի որոշում կայացնողը, ապա օր առաջ կբացեի սահմաններն ու կսկսեի դիվանագիտական հարաբերություններ` առանց որևէ նախապայմանի:
-Համամիտ չե՞ք Էրդողանի տեսակետներին` Ղարաբաղի, ՍԴ-ի, Կոնգրեսի արտաքին հանձնաժողովի հետ կապված:
-Ես կարծում եմ, որ այդ սկզբունքները նա առաջ է քաշում որպես արդարացում, որ «բացատրի», թե ինչու Թուրքիան չի վավերացնում արձանագրությունները: Եվ ընդհանրապես, կարծում եմ, որ Էրդողանի վերջին ելույթը` 100 հազար հայերի տեղահանման հետ կապված, անչափ անհաջող ու սնանկ էր և թուրք հասարակության կողմից խիստ բացասական վերաբերմունքի արժանացավ:
-Դա ի՞նչ է` Էրդողանի հերթական ֆիասկո՞ն էր, թե՞ քաղաքական խաղ էր` «հետ-առաջ»` Գյուլ-Էրդողան տարբերակով:
-Այդ քայլով թուրքական կողմը թերևս մտածում էր «համոզել» հայաստանյան կողմին` հետ կանչել արձանագրությունները, որպեսզի ինքն ազատվի արձանագրությունները չվավերացնելու պատասխանատվությունից: Արդեն ասացինք` Էրդողանի կուսակցությունը գնում է ընտրությունների և չի ցանկանում արտաքին աշխարհի առաջ նման` արձանագրությունները փսորողի անուն ու պատասխանատվություն ստանձնել:
-Իսկ ի՞նչ եք կարծում` Ռուսաստանի և Ամերիկայի հետ «հայկական հարցով» այսքան լավ առևտրի մեջ մտած Թուրքիան ինչո՞վ կավարտի:
-Ես կարծում եմ, որ Ձեր նշած եռյակի մեջ պետք է ընդգրկել նաև Ադրբեջանը, որը նույնպես մասնակից է այդ առևտրին: Կարծում եմ` Ձեր նշած հարավկովկասյան պետությունները կմիավորվեն, որպեսզի կառուցեն «Հարավային հոսք» գազատարը` Ռուսաստանի հետ համատեղ: Իսկ ընդհանրապես, այդ ամենը կախված կլինի ԱՄՆ-Ռուսաստան փոխհարաբերություններից:
-Իսկ ի՞նչ եք կարծում` Օբաման այս ապրիլի 24-ին ի՞նչ բառ կնախընտրի արտասանել. կարծես բոլոր բառերն արդեն իսկ արտասանված են:
-Հաստատ է մեկ բան` Օբաման չի պատրաստվում ճանաչել 1915-ի ցեղասպանությունը, բայց որպես հավասարակշիռ քաղաքական գործիչ, հայկական մեծ լոբբի ունեցող երկիր, Թուրքիայի հետ ռազմական պայմանագիր ունեցող գործընկեր. հիշենք` Թուրքիան ԱՄՆ-ի հետ ունի 7-միլիարդանոց ռազմական համաձայնագիր, այնպես որ, Օբաման կնախընտրի մեկ այլ` նույնանուն բառ, որ էր նախորդ ապրիլի 24-ին: Ընդամենը:
-Հետևաբար, հարցը չի մտնի նաև Կոնգրեսի լիագումար օրակարգ:
-Հետևաբար:
-Այսինքն` հեռանկարներ հայ-թուրքական հարցում չկան:
-Գիտեք, ինչ վերաբերում է Թուրքիային, ապա նա ընդունել է, որ 15-ը մեծ աղետ է եղել հայերի համար, սակայն Թուրքիան պատրաստ չէ դա ընդունելու որպես ցեղասպանություն: Թուրքիայում ամեն ինչ գալիս հանգում է մեկ հասկացության` «ցեղասպանություն» բառին:
-Իսկ Դուք` անձամբ, պատրա՞ստ եք ընդունելու, որ Ձեր նախնիները ցեղասպանություն են գործել:
-Այո՛, անշուշտ, ես պատրաստ եմ կիսելու 15-ի հայերի ցավը, պատմական բացասական հիշողությունները, ամեն ինչ, սակայն իմ տեսլականն այն է, որ ավելի շատ պետք է կենտրոնանալ ապագայի և ոչ անցյալի վրա: Կրկին հարկ եմ համարում ասելու, որ, իսկապես, կիսում եմ ցավը, ինչ հայ ժողովուրդը կրել է Օսմանյան կայսրության վերջին տարիներին:
-Ե՞վ...
-Եվ, դժբախտաբար, ես չեմ պատրաստվում ճանաչել Ցեղասպանությունը. ես վստահ եմ, որ դա իրավական տերմին է և ոչ պատմական։ Բոլոր դեպքերում, պետք է արձանագրել, որ 15-ը, իսկապես, շրջադարձային է եղել և՛ հայերի, և՛ թուրքերի համար, որն էլ պատճառել է բազում տառապանքներ երկու ազգերին էլ:
Զրուցեց Դավիթ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 1190

Մեկնաբանություններ