ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-7

Գուրգեն ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

(սկիզբը` նախորդ համարում)

Հայկազունին հիշում էր, որ Երևանի Կոմայգում ճիշտ մի այսպիսի արձան է տեսել. նույն բարձրությամբ, գիպսից, նույն կոստյումով ու կոշիկներով և, որ ամենակարևորն է՝ նույն դիրքով: Մնում էր արձանը գիշերով գողանալ այգուց, ներկը թարմացնել և տեղադրել հին պատվանդանի վրա:
Շավարշյանի առանձնասենյակում խորհրդակցություն էր: Տեսնելով Հայկազունուն և Անդրանիկյանին, քարտուղարն անմիջապես ընդհատեց խորհրդակցությունը: Մասնակիցների դուրս գալուց հետո նա անհամբեր հարցրեց.
-Ի՞նչ արեցիք, Հրահատը գործը գլուխ բերե՞ց:
Առանձնասենյակում քար լռություն տիրեց, առաջինը լռությունը խախտեց Հայկազունին.
-Ընկեր Շավարշյան, ժամանակն իր գործը կատարել, վերջացրել է, 56 տարում նույնիսկ բազալտն է քայքայվում: Եթե օբյեկտիվ լինենք՝ այս արձանը վերականգնել հնարավոր չէ: Նույնիսկ վարպետ Հրահատի վարպետությունը մեզ չօգնեց:
Շավարշյանը մռայլվեց, նրան Երևանից պարտադրել էին, ինչ գնով էլ լինի, վերականգնել Լենինի արձանը:
-Ի՞նչ եք առաջարկում, ընկեր Հայկազունի,- բազկաթոռի մեջ անհանգիստ շարժվելով հարցրեց Շավարշյանը,- զեկուցե՞մ ղեկավարությանը, որ առաջնորդի 118-ամյակին ընդառաջ որոշեցինք շրջանային պուրակից հանել նրա արձանը, ա՞յս եք առաջարկում:
-Իհարկե` ո՛չ, ընկեր Շավարշյա՛ն, ես առաջարկում եմ այն փոխել նորով,- խիստ գործնական ավելացրեց Հայկազունին:
-Այսինքն…
-Ես նման մի արձանի տեղ գիտեմ Երևանում, կարող ենք այն բերել և գիշերով տեղադրել պատվանդանի վրա:
Հայկազունու առաջարկը վախեցրեց Շավարշյանին, բայց անելանելի վիճակը ստիպում էր համաձայնվել ցանկացած իրողության հետ:
-Գնանք տեսնենք ինչ վիճակ է, նոր կորոշենք անելիքներս,- ասաց Շավարշյանը մի այնպիսի ընկճված ձայնով, որ նույնիսկ Անդրանիկյանի կարեկցանքը շարժեց:
Երբ եռյակը մոտեցավ արձանին՝ վարպետ Հրահատը հարթակի վրա նստած՝ մտազբաղ ծխում էր: Վարպետն իր աշխատանքից հիասթափված էր, աշխատանքային երկար տարիների ընթացքում չէր եղել նման մի դեպք, երբ ինքը զզվեր իր իսկ արած գործից:
Պատվանդանի վրա, Լենինի փոխարեն, մի խեղկատակ էր կանգնած: Գլխից դեպի ճակատ բացված ճեղքը Հրահատը մասամբ վերականգնել էր լցրած գիպսով: Բայց գլխի մեջտեղից թարմ ներկի մի շերտ հատելով ճակատի կենտրոնը՝ հասնում էր քթարմատին: Պարանոցը բնականից հաստացել էր՝ տալով առաջնորդին կերած-խմած մարդու տեսք: Աջ թևի վրա, արմունկի մասում ավելացրած գիպսը ջոկատայինի թևկապ էր հիշեցնում, որի վրա առանձնանում էր թարմ ներկի շերտը: Մի խոսքով, առաջնորդի փոխարեն պատվանդանից մեզ էր նայում խոշոր գլխով մի գաճաճ խրտվիլակ, որի կոստյումն ու կոշիկներն էին միայն տեղ-տեղ հիշեցնում իրենց փառապանծ տիրոջ մասին:
Շավարշյանն ահաբեկված նայեց վարպետ Հրահատի նոր կերտած կերպարին և անձայն շրջվեց՝ վախենալով սրտի տագնապից: Մեքենան նստելուց առաջ նա դիմեց Հայկազունուն.
-Շորով ծածկել տվեք մինչև վաղը առավոտյան: Դուք առաջարկություն ունեիք, բայց իմացեք, որ ես Ձեր առաջարկի մասին ոչինչ չեմ իմացել: Հուսով եմ, որ վաղն առավոտյան շրջանի կոմունիստները Լենինի արձանը նորից կտեսնեն պատվանդանի վրա կանգնած: Մի՛ մոռացեք, ընկեր Անդրանիկյան, մի քանի օրից առաջնորդի ծննդյան 118-ամյակն է:
-Հայկազունի՛, բարեկամս, պատկերացնո՞ւմ ես մեր վիճակը, եթե այսօր ողջ լիներ օրիորդը: Ինչեր ասես, որ չէր անի շան ծիծ կերածը: Ձեռքից էլ պրծում չէր լինի, - ասաց Անդրանիկյանը քարտուղարի գնալուց հետո, վախով արձանին նայելով:
-Աստված գիտի իր արածը, ընկեր Անդրանիկյան, սկզբում նրան տարավ, հիմա էլ սրա հերթն է,- ասաց Հայկազունին՝ գլխի շարժումով արձանը ցույց տալով:
Հայկազունին իր խոսքի տերը եղավ, Երևանի Կոմայգուց գիշերով գողացան առաջնորդի նույնանման արձանը և տեղափոխեցին շրջան: Սակայն պարզվեց, որ բերվածն այն արձանը չէ, ինչպիսին իրենք էին պատկերացնում: Ամեն ինչ համընկնում էր, բացի մի բանից. գողացված արձանի առաջ պարզված աջ ձեռքում առաջնորդը գլխարկ ուներ սեղմած, իսկ իրենց արձանի ափը առանց գլխարկի էր:
Արձանն այս վիճակում շրջկենտրոնում թողնել չէր կարելի:
Փակուղուց դուրս գալու ելքը գտան Շավարշյանն ու Անդրանիկյանը: Փոխադարձ պայմանավորվածության համաձայն` Անդրանիկյանը շրջանի կոմունիստների անունից գրություն ներկայացեց շրջկոմ, որ Լենինի արձանից ընդամենը երեք մետր այն կողմ վերամբարձ կռունկ է աշխատում: Կոմունիստները խնդրել էին շրջկոմի բյուրոյին ժամանակավորապես արձանը վերցնել սարկոֆագի մեջ, մինչև ակումբի շինարարական աշխատանքների ավարտը:
1988 թ. աղետալի երկրաշարժից հետո արձանը տարբեր շենքերի ու ավերված շինությունների հետ մեկտեղ դուրս գրեցին: Ավելի շուտ դուրսգրմանն օգնել էր Հայկազունուն փոխարինած ներքին գործոց բաժնի նոր պետը՝ գնդապետ Ասլանյանը: Նրա հանձնարարությամբ քրեական հետախուզության բաժանմունքի տղաները ջարդել էին առաջնորդի արձանը և դիպվածը վերագրել երկրաշարժին:
Հետո ասում են, թե նախախնամություն չկա: Կա, սիրելի բարեկամ, կա: 1988-ից երկիրը նոր ցնցումների ու փոփոխությունների շեմին էր կանգնած՝ սկզբից Սվետոզորովաներն արևը մեզ թողեցին, հետո էլ կուռքերի արձանները սկսեցին ինքնաոչնչացման գործընթացը: Հոռետեսների մի մասն էլ պնդում էր, թե այս ամենի մեջ գարունն էր մեղավոր, իսկ ի՞նչ է, ո՞վ ասաց, որ Գարունն այժմ մեզ հետ չէ: Հետագայում պարզվեց, որ այդ Գարնան համար մշտապես պայքարել է հարկավոր:

ՎԵՐՋԱԲԱՆԻ ՓՈԽԱՐԵՆ
Այսօր հեշտ և անվտանգ է ծաղրել անցյալը, բայց իրականությունից չշեղվելու համար պետք է ասել նաև, որ այդ անցյալում պետական մակարդակի վրա էր դրված սոցիալականը: Գրոտեսկային իրավիճակների կողքին մարդու համար երաշխավորված էին անվճար հիվանդանոցները, կրթությունը, աշխատանքի իրավունքը: Այն հասարակությունում չկային կիսաքաղց երեխաներ և անօգնական ծերունիներ, վարձու մարդասպաններ և փառաբանվող ավազակներ: Մարդ արարածը որոշակի ապահովված էր, բայց այս ամենը մինչ այն պահը, քանի չէիր խոսել անկախությունից և դեմ չէիր գնացել կուռքին: Այնժամ հսկայական պետական մեքենան անմիջապես գործի կանցներ, կճզմեր ու կոչնչացներ մարդուն՝ նրանից միայն հուշ թողնելով: Կային քաղաքական հայացքների համար դատապարտվածներ։ Ցավոք, նրանք, այսպես կոչված, ժողովրդավարական Հայաստանի Հանրապետությունում էլ կան: Նախկին հասարակարգում, որպես կանոն, հակապետական գործունեությունը որակում էին որպես խուլիգանություն: Այժմ նույնիսկ վերաորակելու կարիք չունեն, քաղաքական հայացքների համար մարդկանց զնդանն են նետում կեղծ ցուցմունքների հիման վրա: Կասեք` այնժամ կուռք կար՝ Լենինի տեսքով, այժմ չկա: Կրկին սխալվեցիք, այժմ այդ կուռքը դոլարն է: Այսպես կոչված, ժողովրդավարները կբարձրաձայնեն, որ կոմունիստների ժամանակ ազատ, անկախ, ընտրություններ լինել չէին կարող: Ի՞նչ է, այժմ կա՞ն, իհարկե՝ ոչ: Ժողովրդավարության քողի տակ Ազգային ժողով են թափանցում խամաճիկը և թմրամոլը, թաղային հեղինակությունը և պնակալեզ մտավորականը, հանցագործը և պատեհապաշտը:
Մենք անկախություն ձեռք բերեցինք, բայց տնօրինել չկարողացանք: Ի սկզբանե խանգարեցին ավերիչ երկրաշարժի հետևանքները, պատերազմն ու շրջափակումը:
Մեկ տասնամյակից ավելի է, ինչ հայրենիքովս մեկ մոլեգնում է շնացած կապիտալիզմը: Կուռքի պաշտամունքից ազատվելուց հետո, անկախության կենարար օդը չըմբոշխնած, ազգովին հայտնվեցինք հաստավիզ թիկնապահների և կիսագրագետ իշխանավորների բռնատիրության ներքո:
Ազատության, անկախության համար պայքարել է հարկավոր, հակառակ դեպքում մեկ գրոտեսկային իրավիճակը անմիջապես կփոխարինվի ավելի սարսափելի մղձավանջով:
Ժողովրդավարության, անկախության դիմակի տակ հանդես եկող խառնածինը ոչնչացնում է մեր ինքնությունը, Հայաստանը հայաթափելով՝ ձեռք է բարձրացնում ազգային անվտանգության, գենոֆոնդի վրա: Այսպես շարունակել հնարավոր չէ: Իրական անկախություն, ժողովրդի իշխանություն հաստատելու համար պայքարել է հարկավոր, սիրելի՛ բարեկամ:

Հեղինակի նյութեր

• Արհավիրք
• Հայկանուշը
• Աղոթասերը
• Ադամանդի անտարբեր ցոլքը
• Հին օրերի Երևանս
• Ավոն
• Յուգդոն
• Կարոտախտ
• Ակամա համասեռամոլները
• Արեգակի զավակը
• Շունը
• Քարահունջ-Կրեմլ
• Սև կատուն
• ԱՀԱԲԵԿՉՈՒՀԻՆ
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-1
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-2
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-3
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-4
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-5
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-6

Մեկնաբանություններ