Վերջին մեղավորը՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը

Ի՞նչ առաքելություն ունեն սահմանադրական փոփոխությունները Հայաստանում: Ինչո՞ւ աստիճանաբար հարցի իրավական կողմն ու իրավական արժեքը նահանջեցին և հիմնականը դարձավ քաղաքականը: Պետական կառավարման համակարգի փոփոխության հետևանքներին զուգահեռ օրինակներ Հայաստանին տալիս են հարևանները՝ Վրաստանը և Թուրքիան: Վրաստանում խորհրդարանական կառավարում է և իշխանությունը վարչապետի ձեռքում է: Արդյունքում ստացվել է հակամարտող եռանկյունի՝ իշխանությունից հեռացած, բայց համընդհանուր գնահատականով՝ ստվերային վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլու, գործող վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլու և նախագահ Գեորգի Մարգվիլաշվիլու հակասությունների տեսքով: Հազիվ թե այդ հակասությունների հիմքում միջանձնային չստացվող հարաբերություններն են, հակառակը՝ լավ հարաբերությունները փչացնում են իշխանությունը բաժանել չկարողանալը և միմյանց իշխանությունը սահմանափակելով՝ սեփականը ավելացնելու ձգտումը: Եվ նախագահը, և վարչապետը Սահմանադրությամբ տրված բոլոր հնարավորությունները օգտագործում են` հաստատելու իրենց կարևորությունը: Կառավարության կազմի հաճախակի փոփոխությունները, տնտեսական անորոշ վիճակը, Ռուսաստանի հետ չկարգավորվող հարաբերությունները, ԵՄ ասոցացման գործընթացի դանդաղումը՝ սրանք խնդիրներ են, որ կապ չունեն պետական կառավարման մոդելի հետ, բայց որոնց լուծումը դժվարանում է գործող մոդելով: Այնուամենայնիվ, Վրաստանը մոդելի փոփոխության խնդիր չի դնում: Թուրքիայում ևս խորհրդարանական կառավարում է, բայց նախկին վարչապետ, ներկա նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը խնդիր էր դրել փոխել կառավարման համակարգը և փաստացի անցնել նախագահական կառավարման, խորհրդարանական ընտրություններով նրա նախագիծը կասեցվեց: Թուրք ընտրողը դեմ քվեարկեց նախագահական մենիշխանության հաստատման հնարավորությանը, և Թուրքիայում ստեղծվեց կառավարական ճգնաժամ՝ խորհրդարանական ընտրություններից հետո, երբ իշխող կուսակցությունը չհավաքեց բացարձակ մեծամասնություն ու խորհրդարան մտած չորս ուժերը կոալիցիա կազմելու, թե ընդդիմություն ձևավորելու երկընտրանքի մեջ չեն կողմնորոշվում: Վերանալով կոնկրետ անձերից ու նրանց կոնկրետ հավակնություններից, քաղաքական խնդիրներից՝ մեր աչքի առաջ խորհրդարանական կառավարման մոդելն է գործողության մեջ, իրավականորեն ստեղծված երկու իրավիճակներ, որ երևան են բերում կառավարման այդ մոդելի վտանգներն ու հնարավորությունները:

Սպառնո՞ւմ է այդ վիճակը Հայաստանին: Վրաստանում ու Թուրքիայում ընտրությունների որակը և Հայաստանում ընտրությունների որակը տարբեր են, այնտեղ ընտրությունների արդյունքները ոչ ոք չի կարող կանխատեսել, Հայաստանում արդյունքները հայտնի են ընտրություններից առաջ: Այդ մակարդակում հարևան երկրներում ստեղծված իրավիճակները մեզ չեն սպառնում, մեզ սպառնում է շատ ավելի մեծ վտանգ՝ բացարձակ դեգրադացիան, որի շրջանակներում սահմանադրական բարեփոխումները վերածվում են ոչ թե պետական կառավարման մոդելի ընտրության, այլ իշխանության և քաղաքական համակարգի ձևավորման պայմանավորվածության:
Կուսակցություններում քննարկումները, միջկուսակցական խորհրդակցությունները, շփումները իշխանության հետ, նոր կուսակցությունների ձևավորումը, արտաքին ներգործության տարբերակները (այդ թվում՝ արտաքին ներհակ ներգործության՝ մի կողմից` Ռուսաստանի, մյուս կողմից՝ Արևմուտքի), բոլոր այդ հաշվարկները բացարձակապես անտեսում են Հայաստանի Հանրապետության գործող Սահմանադրությունը, համաձայն որի՝ իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, իսկ ժողովուրդը իր իշխանությունը գործադրում է ընտրությունների միջոցով: Որքանո՞վ է ճիշտ հերթական ընտրական ցիկլից առաջ նորից ժողովրդին «հաշվարկից» դուրս թողնելը: Չարաբաստիկ հինգ ու տասը հազարով ձայն գնելը նորից ձևավորելու է լեգիտիմության պակաս և դրսից կառավարելիության բարձր աստիճանով իշխանություն՝ նախագահական, թե խորհրդարանական կլինի կառավարման մոդելը, մնալու է խոցելի ու անկախությունը վտանգող, ինչի ականատեսն ենք բոլորս: Սա է գլխավոր հարցը, ոչ թե նոր կուսակցություններ կստեղծվե՞ն և ո՞վ կլինի այդ կուսակցությունների կնքահայրը՝ Ռուսաստա՞նը, Արևմո՞ւտքը, Հայաստանի՞ տարածքում, թե՞ Հայաստանից դուրս գործող մարդիկ, որ Հայաստանում ունեն բիզնես, և ուրեմն՝ քաղաքական շահեր: Ընտրողին ընտրությունից դուրս թողնելու հետևանքները ազդում են ժողովրդագրական վիճակի, տնտեսության, բարոյահոգեբանական մթնոլորտի վրա և ստանում ենք ինչ ունենք:
Կստեղծվե՞ն նոր կուսակցություններ, թե՞ ոչ, ստեղծվածները և ստեղծվելիքները, միևնույն է, գործում ու գործելու են նույն համակարգում, և, ուրեմն, սպասարկելու են համակարգի շահերը՝ ստանալով իրենց շահաբաժինը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Սահմանադրության փոփոխության խնդիրը պատահաբար չի վերածվում ապագա խորհրդարանի կազմի քննարկման: Եվ առայժմ մենք բոլորս համաձայն ենք իրադարձությունների այդ ընթացքին, որի հետևանքներն են «Գազպրոմին», ՀԷՑ-երին, ռուսական կոնցեսիոն կառավարման հանձնված հայկական երկաթուղուն, «Նաիրիտին» վերաբերող, պարբերաբար ծագող սկանդալները, որոնք անխտիր ավարտվում են Հայաստանի Հանրապետության սեփականության կորստով, գների բարձրացումով, գործազրկությամբ, սնանկացմամբ: Բոլոր այդ գործընթացների վերջին մեղավորը Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունն է:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ