ԵՐԵՔ ՃՅՈՒՂԵՐԻ ՀԱՄԱԿԱՐԳՎԱԾ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ ԿԱՐՈՂ Է «ԼՈԿՈՄՈՏԻՎԻ» ԴԵՐ ԽԱՂԱԼ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՐ

Երկրի տնտեսության զարգացումը պայմանավորված է ինչպես առանձին ճյուղերի մրցակցային առավելությունների բացահայտմամբ և տեղական ու արտաքին շուկաներում դրանց արդյունավետ իրացմամբ, այնպես էլ ճյուղային և տարածքային զարգացման սկզբունքների համադրմամբ: Մասնավորապես, նպատակահարմար է բացահայտել հանրապետության յուրաքանչյուր մարզի, անգամ բնակավայրի տնտեսության առավել մրցունակ ճյուղերը և դրանց հիման վրա մշակել համայնքների զարգացման հեռանկարային ծրագրեր: Նման մոտեցումը կարող է նպաստել նաև համայնքների զարգացման անհամաչափությունների հաղթահարմանը, դրանով իսկ բարձրացնելով Հայաստանի տնտեսության մրցունակության մակարդակը:
Մենք մշակել և ՀՀ կառավարության ուշադրությանն ենք ներկայացնում Արագածոտնի մարզի Բյուրական գյուղի տնտեսության զարգացման հայեցակարգային մոտեցումները, որոնց իրականացումը պահանջում է ինչպես տեղական ինքնակառավարման, այնպես էլ կառավարման հանրապետական կառույցների համադրված գործողություններ և համապատասխան նպատակային տնտեսական քաղաքականություն:
ԱԶԳԱՅԻՆ ԳԻՏԱԿՐԹԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
Երկրում գործող բազմաթիվ գիտական հաստատություններն իրարից էապես տարբերվում են ոչ միայն իրենց գիտական հետազոտությունների բնագավառներով, այլև հասարակության շրջանում իրենց նկատմամբ առաջացնող հետաքրքրությամբ, ազգային կրթական և ճանաչողական մակարդակի վրա իրենց ունեցած ազդեցությամբ: Այդ իսկ պատճառով որոշ գիտական հաստատություններ, անկախ իրենց գերատեսչական պատկանելությունից, պետք է դասել ազգային արժեքների շարքին, և կառավարության որոշմամբ դրանց տրամադրել ազգային գիտակրթական կենտրոնի կարգավիճակ:
Ազգային գիտակրթական կենտրոնի կարգավիճակի կարող է հավակնել գիտա-հետազոտական այն հաստատությունը, որը հետազոտությունների իր բնագավառում
ա) հասել է միջազգային ճանաչման, հիմնական գործունեության շրջանակներում իրականացնում է նաև միջազգային համագործակցություն,
բ) հիմնական գիտական հաստատություն է և որպես այդպիսին արժանացել է համազգային ճանաչման,
գ) հանրապետությունում բարձրորակ մասնագետների պատրաստման հիմնական հաստատություն է, մասնակցում է մասնագետների պատրաստմանն ու վերաորակավորմանը նաև միջազգային մակարդակով,
դ) զգալի լուսավորչական աշխատանք է կատարում, ինչն ընդգրկում է ինչպես մեծ թվով այցելուների ընդունումն ու հանրամատչելի դասախոսությունների կազմակերպումը, այնպես էլ ԶԼՄ-ներով գիտահանրամատչելի հոդվածների տարածումը,
ե) տարվա ընթացքում առնվազն մեկ օր հայտարարում է բաց դռների օր, երբ գիտության տվյալ բնագավառով հետաքրքրվողները կարող են հանդիպել առանց բացառության ինստիտուտի ցանկացած աշխատակցի և քննարկել իրենց հետաքրքրող հարցերը,
զ) մասնակցում է ազգային գիտական ռազմավարության մշակմանը,
է) ունի միջազգայնորեն ճանաչված գիտական սարքավորումներ, որոնք եզակի են առնվազն տարածաշրջանային չափանիշներով,
ը) ունի ազգային ճարտարապետության ավանդույթներով իրականացված և ճարտարապետական արժեք ներկայացնող շինությունների համալիր:
Ազգային գիտակրթական կենտրոնն իր տարածքով, շինություններով, գործառույթներն իրականացնելու համար ստեղծված ենթակառուցվածքներով պետության կողմից պահպանվում է որպես ազգային արժեք:
Ազգային գիտակրթական կենտրոնին հատկացված տարածքները, շենքերն ու շինություններն օգտագործվում են բացառապես նրա գործառույթներով նախատեսված, ինչպես նաև օրենքով չարգելվող և կենտրոնին ֆինանսական կամ այլ օժանդակություն բերող այլ գործունեության իրականացման նպատակներով։
Ազգային գիտակրթական կենտրոնին հատկացված տարածքները, շենքերն ու շինությունները ենթակա չեն օտարման կամ սեփականաշնորհման:
ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄՐՑՈՒՆԱԿ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
Բյուրականը մրցունակ գյուղատնտեսական կենտրոնի վերածելու ծրագիրը պայմանավորված է նրա յուրահատուկ բնակլիմայական պայմաններով, աշխարհագրական դիրքով և տնտեսությունում ձևավորված այն կառուցվածքով, ինչը, անկախ տնտեսավարման տարբեր եղանակներից ու ժամանակաշրջաններից (մինչխորհրդային, խորհրդային, հետխորհրդային), ավանդաբար աչքի է ընկել գյուղատնտեսական արտադրության բարձր արդյունավետությամբ: Ներտնտեսական և համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամերի ներկա փուլում պետության աջակցությունը կարող է կանխել ինչպես աշխատանքային, այնպես էլ գյուղատնտեսական արտադրության զարգացման համար անհրաժեշտ այլ ռեսուրսների փոշիացումը և նպաստել դրանց մրցունակության բավարար մակարդակի ձեռքբերմանը:
Գյուղատնտեսական կենտրոնի ձևավորումը հիմնականում պայմանավորված է հետևյալ կարևորագույն գործոնների առկայությամբ.
t Բյուրականի տնտեսությունը թույլ է տալիս զարգացնել ոչ միայն գյուղմթերքների անհատական, միմյանցից մասնատված արտադրություններ, այլև խոշորամասշտաբ ծրագրեր, որոնցում գյուղատնտեսական մեխանիզացիայի և նոր տեխնիկայի կիրառումն առավել նպատակահարմար է: Նման պայմաններում գյուղմթերքների արտադրության ձևավորվող ինքնարժեքը և գինը նույնպես ցածր են, ինչը բարձր որակի հետ մրցունակության կարևորագույն պայմաններից է:
tԱյս տարածքում հնարավոր է դառնում նաև փոքր ավիացիայի մասնակցությունը մշակովի գյուղատնտեսական տարածքներում թունաքիմիկատների, պարարտանյութերի տարածման, հակակարկտային միջոցառումների և այլ նպատակների համար:
tԲյուրականում հանդիպում են հանրապետությունում առկա գրեթե բոլոր կլիմայական գոտիները` հարթավայրերից մինչև ալպյան մարգագետիններ և Հայաստանի ամենաբարձր գագաթը` Արագածը:
tԲյուրականում աճեցվում են նուռ, հոն, թուզ, խաղող, ծիրան, դեղձ, խնձոր, տանձ և հայկական մրգերի գրեթե ողջ տեսականին: Հավաքում են նաև ուրց, դաղձ, մասուր, այլ վայրի պտուղներ և դեղաբույսեր, որոնք ունեն մեծ պահանջարկ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտերկրում:
tԱռկա են բոլոր պայմանները անասնապահության տարբեր ճյուղերի զարգացման համար. բուծում են ցեղական կովեր, ոչխարներ, այծեր, խոզեր, հավեր և այլ կենդանիներ:
tՀաշվի առնելով Արագածի լանջերին տարվա բոլոր ամիսներին առկա քաղցրահամ ջրի առկայությունը, տնտեսագիտական հաշվարկների համաձայն, եկամտաբեր ճյուղերից կարող է լինել նաև ձկնաբուծությունը:
Այս ամենով հանդերձ, կարևոր է ցուցաբերել համակարգված մոտեցում հիշյալ և ածանցյալ ճյուղերի զարգացման համար: Մասնավորապես, նպատակահարմար է մրգերի և բանջարեղենի պահպանման համար սառնարանային տնտեսության կազմակերպումը, ինչպես նաև գյուղմթերքների վերամշակման տեղական արտադրությունների հիմնումը, ինչը ևս լրացուցիչ աշխատատեղեր կստեղծի և հնարավորություն կտա պատրաստի արտադրանք ստանալու ինչպես տեղական սպառման, այնպես էլ արտահանման համար:
ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՐՊԵՍ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԿԱՐԵՎՈՐ ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆ
Հանրապետության զբոսաշրջության կենտրոններից մեկը կարող է դառնալ Բյուրականը միանգամից մի քանի փաստարկների առկայության շնորհիվ:
1. Բյուրականում կառուցվել և գործում են մի շարք հանգստյան տներ, որոնք վկայում են առողջության պահպանման և վերականգնման համար նախալեռնային գոտու, հարուստ անտառների և գետակների, ինչպես նաև տեղանքի այլ յուրահատուկ կողմերի խիստ բարերար ազդեցության մասին:
2. Վերջին տարիներին նկատվում է ներգնա զբոսաշրջության որոշակի աճ: Ամռան ամիսներին Երևանի և այլ քաղաքների բնակիչները Բյուրական գյուղում տներ են վարձում իրենց հանգստի կազմակերպման համար:
3. Բյուրականի գրավչությունն արտահայտվում է նաև նրանում, որ այստեղ գերադասում են իրենց առանձնատներում հանգստանալ թե՛ գիտնականներն ու արվեստագետները, թե՛ մարզիկներն ու մարզիչները, թե՛ հոգևոր դասի ներկայացուցիչները, թե՛ օրենսդիր, գործադիր, դատական իշխանությունների բազմաթիվ անվանի ներկայացուցիչներ:
4. Բյուրականում իրենց հանգիստն են կազմակերպելու գալիս նաև միջազգային կազմակերպությունների և Հայաստանում հավատարմագրված բազմաթիվ դեսպանատների աշխատողներ:
5. Ճանաչողական, ուսուցողական նպատակներով մեկօրյա այցելության են մեկնում նաև դպրոցներից և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից:
6. Հաշվի առնելով աշխարհում մեծ հռչակ վայելող Բյուրականի աստղադիտարանի գոյությունը, քիչ չեն նաև խմբերը, որոնք ժամանում են աստղերի դիտումների նպատակով: Սա ևս զբոսաշրջության մեջ առանձնահատուկ ուղղություն է:
7. Վերը նշված փաստը կարող է նպաստել նաև ոչ միայն մեկօրյա այցելություններին, այլև ավելի երկարաժամկետ ծրագրերով կրթական և գիտական զբոսաշրջության զարգացմանը:
8. Այստեղ հնարավոր է նաև զարգացնել աշխարհում մեծ մասսայականություն վայելող ագրոտուրիզմը` հաշվի առնելով Հայաստանի և Բյուրականի առանձնահատկությունները:
Այս ամենը վկայում է, որ կան բնականորեն ձևավորված նախադրյալներ` Բյուրականում զբոսաշրջության զարգացման համար: Պետական աջակցությունն անհրաժեշտ կլինի ներդրումներ կատարելու ենթակառուցվածքների ձևավորման, դրանց պահպանման և զարգացման համար: Միաժամանակ, կարևոր է Բյուրականն ավելի ակտիվորեն ներգրավել տեղական և միջազգային զբոսաշրջային ծրագրերի և երթուղիների մեջ, պաշտոնապես ներգրավել զբոսաշրջության միջազգային կազմակերպությանը` մասնակցելու համապատասխան ծրագրերի մշակմանը` հիշյալ կառույցից ակնկալելով նաև տեխնիկական և մասնագիտական աջակցություն:
Վերը նշված ոլորտներով, բնականաբար, չեն կարող սահմանափակվել Բյուրականի տնտեսության զարգացման առաջնահերթությունները: Գոյություն ունեն փոքր և միկրո բիզնեսի զարգացման բազմաթիվ հնարավորություններ և ռեսուրսներ: Այսուհանդերձ, առաջարկվող երեք ճյուղերի համակարգված զարգացումը կարող է «լոկոմոտիվի» դեր խաղալ համայնքի նպատակային զարգացման համար և հիմք ծառայել հարակից ոլորտներում գործարարության աշխուժացման համար: Վերջապես, առաջարկվող մոտեցումները կարող են ծառայել համայնքների սոցիալ-տնտեսական զարգացման մոդելների ձևավորման և դրանց իրագործման համար:
Հայկ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն
Թաթուլ ՄԱՆԱՍԵՐՅԱՆ
Պրոֆեսոր

Մեկնաբանություններ