Կառուցվող «Մարմարան» հետագայում միանալու է Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծին

ՎԱՏ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՎԱԾ PR
Թուրքիան պիտի տեսնի, որ Հայաստանը գոնե մի փոքր առաջընթաց քայլ է կատարում` մեր հետագա հարաբերությունները կարգավորելու ուղղությամբ, թուրք հանրությունը սպասում է, որ Հայաստանը կա՛մ համաձայնության գա Ադրբեջանի հետ` Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, կա՛մ ամենաբարձր մակարդակով ընդունի Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունն ու ներկայիս սահմանները…
Եթե վերջին շրջանի հայ-թուրքական ողջ «ղալմաղալի» արդյունքները ձևակերպելու լինենք անաչառորեն, գոնե թուրքական մասով պիտի գանք-հանգենք վերոնշյալին, որովհետև, ըստ թուրքական վերլուծաբանների, «այս պահին գնդակը մեր դաշտում է, մենք պիտի հաջորդ քայլն անենք»:
Անշուշտ, հարյուրամյակներով չընդհատված և խոր ներքին տրամաբանությամբ ու սեփական շահերի գիտակցմամբ վարվող թուրքական դիվանագիտությունը գոնե իր ասելիքի հստակությամբ և «հայերի հետ հարաբերությունները կարգավորելու պատրաստակամությամբ» կարողանում է իրական դիվիդենդներ շահել միջազգային հանրության աչքին, բայց թե ինչ ենք շահում մենք, որն է մեր ասելիքը, ինչ պահանջներ ունենք կամ չունենք Թուրքիայից, եթե անգամ խոսվում է «Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների հարաբերություններ հաստատելու մասին», երբ տեսնում ենք, որ «նախապայմաններ», այնուամենայնիվ, մեր առջև դրվում են, անհայտ է: Բայց զավեշտալին այն է, որ մեր փոխարեն «նախապայմանների կամ երկխոսությունը հեշտացնող պայմանների» մասին ադրբեջանցիներն են մտածում, այն էլ` հիմնականում տնտեսական կտրվածքով։ Սա է պատճառը, որ լրագրողներն օրերս Բաքվում Թուրքիայի տրանսպորտի և հաղորդակցության նախարար Բինալի Յըլդըրըմին հարցրին` արդյո՞ք հայ նախարարի կամ նախագահի հետ, իբր «ձեր հետագա երկխոսությունը հեշտացնող պայման», խոսել եք Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծից` «մոռանալով» Բաքվի շահերի մասին…
Այո, հարկ է նշել, որ ադրբեջանցի լրագրողները շատ լավ կարծիք ունեն մեր արտգործնախարար Էդուարդ Նալբանդյանի և առհասարակ` մեր արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ և, հավանաբար, շատ են զարմացել` լսելով, որ չնայած տարատեսակ «բարձր մակարդակի ընդունելություններին ու ընթրիքներին», մերոնք ոչ մի «առաջընթաց քայլ չեն պահանջել» Թուրքիայից և, օրինակ, նույն Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգիծը չեն նկատել որպես «երկխոսությունը հեշտացնող պայման», իսկ դրա շինարարության շարունակումը` իբրև միջազգային հանրության աչքերին թոզ փչելու և Հայաստանի շրջափակումը գիտակցված կերպով խորացնելու միջոց: «Թուրքիան շարունակում է երկաթգծի շինարարությունն իր տարածքում, այդ մասին հայերի հետ մենք ոչ մի պայմանավորվածություն չունենք, և խնդիրներ չեն ծագել»,- նշել է թուրք նախարարը:
Իսկ հայ ընթերցողին էլ հիշեցնենք, որ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգիծը, չնայած մեր էքսի և նրա «փորձագետների»` ժամանակին հնչեցրած այն ծիծաղելի կարծիքին, թե «տնտեսապես նպատակահարմար չէ, հետևաբար, չի կառուցվի», կառուցվում է և դառնում շատ ավելի մեծ մեկ այլ նախագծի բաղկացուցիչը: Ըստ այդմ, Թուրքիան այս պահին Բոսֆորի նեղուցի տակով «Մարմարա» թունելն է կառուցում, որը հետագայում միանալու է Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծին` անխափան և հերթական այլընտրանքային հաղորդակցություն ապահովելով Թուրքիայի և Եվրոպայի միջև: Նշենք նաև, որ համաձայն թուրք նախարարի` Բաքվում հնչեցրած խոսքի` «նախագծի մասնակիցներն արդեն ավարտել են բանակցությունները Չինաստանի ղեկավարության հետ, որն Ասիայից Եվրոպա բեռներ ուղարկող հիմնական երկիրն է, և այդ երկիրը հետաքրքրություն է ցուցաբերել հատկապես այս երթուղով բեռներ առաքելու առումով»:
Արվում են նաև կանխատեսումներ, ըստ որոնց` առաջին փուլում, այսինքն` 2011-ին, հաղորդակցային այս ուղիով տարեկան մոտ 1 մլն ուղևոր և 6,5 մլն տոննա բեռ կտեղափոխվի: Մասնակիցներն իրենց հիմնական հաջողությունը համարում են հենց այն, որ թուրք-վրաց-ադրբեջանական նախագիծը, փաստորեն, «չի բավարարվելու միայն բեռնափոխադրումներով, կենտրոնանալու է նաև ուղևորափոխադրումների, հետևաբար նաև` բոլորի համար շահավետ զբոսաշրջության վրա»…
Դե, հիմա ինքներդ ասեք, խնդրեմ, թե այս ֆոնին ի՞նչ է տալու մեզ Իրան-Հայաստան` այդքան գովերգված երկաթգիծը: Ակնհայտորեն` ոչինչ, ինչպես ոչինչ չտվեց Իրան-Հայաստան գազամուղը, որը կարող էր իրական այլընտրանք լինել, բայց որը, նախարար Արմեն Մովսիսյանի խոսքերով, կգործի միայն այն ժամանակ, երբ մենք «իրանական գազի պահանջարկն ունենանք»:
Ինչպես մեր հանրապետության ամենաերիտասարդ թոշակառուն էր սիրում ասել, «քարտեզին նայելիս անմիջապես է երևում, որ» մեզ համար միակ շահեկան հնարավորությունը նախկին, այսինքն` արդեն իսկ գործող Կարս-Ախալքալաք-Գյումրի երկաթուղու վերագործարկումն է, որին հետագայում կմիանային Բաքուն, Թբիլիսին և Իրանը, եթե կամենար Նախիջևանին, ավտոմայրուղուց բացի, նաև երկաթգծով Բաքվի և այնուհետ` ընդհանուր նախագծին միանալու հնարավորություն տալ: Մնացածը, անկեղծ ասած, ընդամենը PR է, և պիտի նկատել` շատ վատ ձևով կազմակերպված…
Գոհար ՍԻՄՈՆՅԱՆ

Մեկնաբանություններ