Քսան տարի նույն դեմքին են նայում
17.01.2020 | 00:11
Անցյալ տարեվերջին լրացավ Վլադիմիր Պուտինի գահակալության 20-ամյակը. 4 անգամ նախագահ, 1 անգամ՝ վարչապետ: Երևի պետք էր ապրել Ելցինի կառավարման տարիներին պատկերացնելու համար, թե ինչ ժառանգություն ստացավ նա իր նախորդից և ինչ չափով վերափոխեց երկիրը: Խմիչքահակ, ինտելեկտազուրկ Բորիս Նիկոլաևիչը «հետևողականորեն» քայքայեց պետական կյանքի բոլոր ոլորտները՝ էկոնոմիկա, առողջապահություն, կրթություն, գիտություն, սոցիալական ապահովություն, բանակ: Ստեղծված կոռուպցիոն-օլիգարխիական համակարգը կեղեքում, հուսալքում, դեգրադացիայի էր ենթարկում հասարակությունը: Հյուսիսային Կովկասում մոլեգնում էր քաղաքացիական պատերազմը, ահաբեկչական գործողությունները` մարդկային մեծ զոհերով, հաջորդում էին միմյանց: Մարդիկ ատելությամբ ու զզվանքով էին լցված պետության ղեկավարի նկատմամբ:
Եվ այս պայմաններում սկզբում վարչապետ նշանակվեց, այնուհետ նախագահ ընտրվեց մեկը, որին լայն հասարակությունը, ըստ էության, չէր էլ ճանաչում: Պրոֆեսիոնալ հետախույզ, որի գործունեությունը, անձնական հատկանիշները, բնականաբար, հասու չէին հանրությանը. ոչ հրապարակային ասպարեզ: Սակայն, մյուս կողմից, Պուտինի անունը որևէ չափով շաղկապված չէր ելցինյան «ընտանիքի», նրա մերձավոր շրջապատի սկանդալային իրադարձություններին: Ասում են՝ նրա թեկնածության օգտին գլխավոր դերակատարությունն ունեցել են նախկին պիտերականներ Ալեքսեյ Կուդրինը և Անատոլի Չուբայսը:
Ինչից սկսեց Պուտինը, ստանձնելով պետության ղեկավարի դերը: Առաջին հերթին հետախույզի փորձառությամբ ջախջախեց հրեական օլիգարխիան՝ «սեմիբոյարշչինան»՝ բանկիրների ու արդյունաբերողների գերազդեցիկ հանցախումբը, որը փաստորեն ղեկավարում էր երկիրը Ելցինի քթի տակ՝ բացառապես ի վնաս Ռուսաստանի, հօգուտ Արևմուտքի և իրենց անձնական շահերի: Այնուհետև հնարավորինս արագ կարգի բերելով բանակը («հիվանդ մարդուն»), իր իսկ բնում խեղդեց չեչենական սեպարատիզմը: Օրենսդրական նուրբ գործողություններով իր վերահսկողության տակ առավ կառավարությունը (ուժային մարմինները), խորհրդարանը, նահանգապետական կորպուսը:
Բայց իհարկե ամենադժվարինը ավերիչ ճգնաժամի մեջ հայտնված տնտեսության վերականգնումն էր: Պուտինի բախտը բերեց (ինչպես ինքն է ասում՝ հաջողակի բախտն է բերում), նավթի միջազգային գներն աննախադեպ բարձրացան ու մարելով բոլոր պետական պարտքերը, պետությունը սկսեց խոշոր ներդրումներ կատարել էկոնոմիկայի զարգացման մեջ: Ասել, թե 20 տարում տնտեսությունը բարձրացավ միջազգային մակարդակի, տեղին չի լինի: Սակայն ակնբախ են հաջողությունները երկիրն ինքնաբավ դարձնելու ասպարեզում, հատկապես արևմտյան պատժամիջոցների կիրառումից հետո: Իր տարեվերջյան հրապարակային մամլո ասուլիսի ժամանակ Պուտինը թվարկեց արդյունաբերության մի ամբողջ շարք արդիական ճյուղեր, որոնք ստեղծվել են հենց պատժամիջոցների ազդեցությունը չեզոքացնելու նպատակով:
Իր կառավարման վերջին փուլում Պուտինը հսկայական ուշադրություն է դարձնում ռազմարդյունաբերական համալիրի ու բանակի զարգացմանը: Առաջնային խնդիրն է հզորացնել ռազմական արդյունաբերությունը և այդ ասպարեզի նորագույն տեխնոլոգիաները արմատավորել քաղաքացիական արտադրություններում: Ինչ վերաբերում է բանակին, արդեն այժմ կարելի է Ռուսաստանը համարել հզորագույն ռազմական գերտերություն, որի հետ հարկադրաբար հաշվի է նստում անգամ ԱՄՆ-ը, հրաժարվելով Ռուսաստանն ընդամենը եվրասիական նահանգ դարձնելու իր երբեմնի ծրագրերից:
Ներքին քաղաքականության մեջ Պուտինը հենց սկզբից շեշտադրեց պետության ու նրա ինստիտուտների նկատմամբ մարդկանց հավատի, վերնախավի ու հասարակության համերաշխության վերականգնումը, պայքարը բնակչության ընչաքաղցության վերացման համար և այլն:
Արտաքին քաղաքականության մեջ Պուտինը նախ փորձեց երկիրը դարձնել ամերիկակենտրոն եվրաատլանտյան համակարգի ինքնիշխան սուբյեկտ, սակայն բախվելով բացահայտ հակազդեցության, հրաժարվեց այդ գաղափարից և բռնեց ինքնուրույն խոշոր տերության վերածվելու ուղին: Պուտինը բազմիցս է հայտարարել, որ Ռուսաստանն ինչ էլ անի, միևնույն է, մերժվելու է Արևմուտքի կողմից, քանզի վերջինիս աչքը Ռուսաստանի անծայրածիր տարածքի ու անբավ բնական հարստությունների վրա է, և նրան պետք չէ հզոր մրցակից: Իր ամեն մի քայլով (ընդհուպ մերձեցումը Չինաստանի հետ) պուտինյան Ռուսաստանը վերադառնում է ինքն իրեն՝ կայսրապետության, հավասարակշռություն փնտրելով արագ փոփոխվող գլոբալ միջավայրում: Կայսրության վերականգնման տեսանելի քայլեր էին Վրաստանի մասնատումը, Ղրիմի վերադարձը, Դոնբասի փաստացի տարանջատումը, սիրիական հաղթարշավը և այլն:
Ռուսաստանում ազգային ինքնության հաստատման ճանապարհին միշտ էլ հառնել են «ազգային գաղափարի» որոնումները: Պուտինին այսօր էլ շատ փորձագետներ համարում են լիբերալ գաղափարախոսության ներկայացուցիչ: Սակայն հազիվ թե դա այդպես է: Մեզանում չկա և չի կարող լինել ոչ մի այլ միավորիչ գաղափար՝ հայրենասիրությունից բացի: Դա էլ հենց մեր ազգային գաղափարն է՝ հայտարարում է Պուտինը: Գեղեցիկ է հնչում, սակայն ինչքանով է իրական երկրի զարգացումն ու հզորացումը հենել հայրենասիրության վրա: Թերևս իրավացի են այն քաղաքական մեկնաբանները, որոնց կարծիքով, ելնելով հախուռն ժամանակներից, Պուտինը խուսափում է գաղափարական կոնկրետությունից, գերադասելով ապաքաղաքական պրագմատիզմը: Նրան պետք չէ գաղափարական հարցերով ուռճացած բազմաշերտ հասարակություն: Պատահական չէ, որ Պուտինը անսեթևեթ մերժում է դեմոկրատիայի, մարդու իրավունքների, խոսքի ազատության և նմանատիպ այլ սկզբունքների ներքո հրամցվող բազմաթիվ այլասերիչ «եվրոպական արժեքները», ու առաջին հերթին «ընտանիք» հասկացության վերացումը, որոնք արդեն Եվրոպան դարձրել են անդեմ ու կամազուրկ (օրերս ռուսական մամուլը իրազեկեց, որ մանկապիղծներն իրենց հայրենիքում՝ Հոլանդիայում, ձգտում են իշխանության):
Ինչքան էլ Ռուսաստանի ժողովուրդը հոգնած լինի 20 տարի նույն անձի դեմքին նայելուց, այդուհանդերձ նա արժանվույնս է գնահատում Վլադիմիր Պուտինի գործունեությունը երկրի առաջնորդի պաշտոնում: Կայսրապետական ոգին ամուր է նստած ռուս մարդու մեջ, և երբեմնի հզորագույն պետության վերականգնման հավակնություններն ու իրական հաջողությունները դրական արձագանք են գտնում նրա մոտ, ներողամիտ դարձնելով սխալների հանդեպ: Իսկ սխալներ անշուշտ կան: Միայն այն հանգամանքը, որ հարստագույն երկրում տակավին կա 20 միլիոն չքավոր մարդ, բնավ էլ Պուտինի օգտին չի խոսում: Այնուամենայնիվ, այն ատելությունն ու զզվանքը, որ ռուս մարդու մեջ կային ու կան Գորբաչովի ու Ելցինի նկատմամբ, չկան Պուտինի հանդեպ:
Թե ինչ կլինի Ռուսաստանի հետ 3 տարի հետո, առայժմ ոչ ոք չի կանխատեսում:
Ռուբեն ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մոսկվա
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ