Պուտինը տեստավորում է Էրդողանի անկառավարելիությունը

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը մշտապես կոնֆլիկտներ է ստեղծում: Նա կասկածի տակ դրեց ՆԱՏՕ-ի անդամ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի մտավոր կայունությունը՝ նրա հետ բախվելով Արևելյան Միջերկրականում: Նա հանգիստ Պարսից ծոցի արաբ սունի ղեկավարների վենդետա է կազմակերպում և պայքարում է նրանց հետ այդ տարածաշրջանում գերակայության համար: Մարտահրավեր է նետում Դոմալդ Թրամփին, որ մինչև վերջերս պաշտպանում էր Թուրքիային պատժամիջոցներից Իրանի նկատմամբ զենքի էմբարգոն խախտելու, ռուսական զենք գնելու համար, և հայտարարում է, որ ԱՄՆ նախագահը ցանկացած պատժամիջոց կարող է սահմանել:

Ի լրումն՝ նա ու Վլադիմիր Պուտինը՝ քաղաքականության մեջ ուժային մեթոդների կիրառման նրա գործընկերը, ամբողջ ուժով թեժացնում են պատերազմի ածուխները, որից Թուրքիան հազիվ կարողացավ խուսափել Ռուսաստանի դեմ Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում փետրվարին լուրջ բախումների ժամանակ:
Նպատակներին հասնելու համար զենքի կիրառումը շարունակվելու սովորություն ունի:
Էրդողանի թշնամական գործողությունների վերջին բռնկումը Մակրոնի դեմ Ֆրանսիայի նախագահի անզիջում պատասխանից հետո էր՝ ֆրանսիացի պատմության ուսուցչի գլխատումից հետո՝ չեչեն իսլամիստի ձեռքով: Դա շարունակությունն էր 2015-ին ջիհադիստական հարձակման Charlie Hebdo ամսագրի խմբագրության վրա, որի առիթը Մուհամեդ մարգարեի ծաղրանկարների հրապարակումն էր: Սպանված ուսուցիչ Սամյուել Պատին ցույց էր տվել այդ ծաղրանկարներն իր աշակերտներին, իսկ Մակրոնը պաշտպանեց նրան՝ անվանելով արտահայտվելու ազատություն հանրապետությունում, որ գտնվում է իսլամիստական անջատողականության շրջափակման մեջ: Էրդողանը դա ընդունեց իբրև հարձակում մուսուլանների վրա, որոնց ինքը՝ իբր թե մուսուլմանների առաջնորդը, պետք է պատասխանի: Charlie Hebdo-ի ծաղրանկարն Էրդողանի վրա, անկասկած, ավելի ամրապնդեց նրա վճռականությունը: Սակայն Էրդողանը, համոզմունքների կամ օպորտունիզմի, գուցե երկու պատճառների համադրումով՝ վճռեց օգտագործել ծանր դագանակը, որ հարվածի Մակրոնին: Մուսուլման տիրակալները, որքան էլ ատում են Էրդողանին, չեն կարող պաշտպանել Ֆրանսիան, որովհետև բախվել են մարգարեի ստորացման հարուցած համաժողովրդական զայրույթին:

Արևմտյան ղեկավարները չեն կարող աջակցել Էրդողանին, որովհետև նրա համառ արկածախնդրությունը մշտապես հանգեցնում է իրենց շահերի հետ բախումների Էգեյան ծովից Միջերկրական, Աֆրիկայի հյուսիսից Լևանտ ողջ տարածքում: Նա աջակցությունը իսլամիստ զինյալներին Սիրիայի հյուսիսում, Լիբիայում, Լեռնային Ղարաբաղում, վարձկանների վրա հենվելը շատերը համարում են վտանգավոր ռադիկալների հետ խաղեր այն պահին, երբ ջիհադականությունն ամբողջ աշխարհոմ ընկալվում է իբրև անվտանգության գլխավոր սպառնալիք: Թեպետ Մակրոնի հետ լեզվակռիվը հայտնվեց մամուլի վերնագրերում, ավելի մեծ վտանգ է ներկայացնում Թուրքիայի ու Ռուսաստանի նորից բռնկված մրցակությունը Սիրիայի հյուսիսում: Էրդողանն ու Պուտինը նախկինում ինչ-որ կերպ հարթում էին իրավիճակը՝ գտնվելով Սիրիայում ու Լիբիայում քաղաքացիական պատերազմի տարբեր կողմերում, դա արվում էր ընդհանուր շահերն առավելագույնի հասցնելու համար: Ռուսաստանը իբրև գերակա ուժ Սիրիայում՝ Բաշար Ասադի թիկունքին կանգնած, բարեհաճ էր նայում Թուրքիայի ներխուժումներին Սիրիայի հյուսիս 2016-ին. 2018-ին, 2019-ին, որպեսզի հեռացնի ԱՄՆ աջակցությունն ունեցող քուրդ աշխարհազորի և Անկարայի համար ներքին քուրդ ապստամբներին Թուրքիայի սահմաններից: Ի պատասխան Թուրքիան գնեց ռուսական զենիթահրթիռային С-400 համակարգերը՝ կասկածի տակ դնելով իր անդամությունը ՆԱՏՕ-ին, որ բոնուս էր Պուտինի համար:

Բայց Թուրքիայի ռազմավարական խորություն ստանալու ձգտումը և Ասադի համար Սիրիայի ամբողջ տարածքը վերականգնելու Ռուսաստանի ձգտումը դաժան բախման հանգեցրին փետրվարին, երկու կողմերն էլ ծանր կորուստներ ունեցան Իդլիբում՝ Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում ապստամբների վերջին հենակետում, որտեղ Անկարան տեղակայել է իր զինվորներին ու սիրիացի իր կողմնակիցներին: Այս շաբաթ ռուսական ռազմաօդային ուժերը այդ կողմնակիցներին հարվածներ հասցրին՝ 78 զոհերով, թեպետ թուրքական բանակը անցած շաբաթ այդ նահանգում թողել է 8 հենակետ և իր զինծառայողներին տարել է պաշտպանության տեսակետից ավելի շահեկան դիրքեր: Մարտական գործողությունների վերսկսումը Իդլիբում նման է Ռուսաստանի պատասխանին՝ Թուրքիայի միջամտության ու աջակցության համար Ադրբեջանին Հայաստանի հետ կոնֆլիկտում էթնիկ հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղի անկլավի պատճառով: Փաստորեն՝ Պուտինը հիմա համաձայն չէ Թուրքիայի ռազմական ներկայությանը Սիրիայի հյուսիսում:

Ակնհայտ է, որ Էրդողանի անկառավարելիության ու խոցելիության տեստավորումը ինչ-որ մեկի կողմից միայն ժամանակի հարց էր: Առաջինն արեց Պուտինը: Թեպետ Թուրքիայի շահերը միշտ դժվար էր Ռուսաստանի հետ համաձայնեցնել, նրանք իրականում ոչ մեկի հետ չեն համաձայնեցվում Մերձավոր Արևելքում՝ բացի Կատարից՝ ինքնասածի և նավթով հարուստ էմիրաթի, որ 2017-ին հայտնվեց Պարսից ծոցում նախկին դաշնակիցների շրջափակման մեջ: Այդ ալյանսը՝ վերջերս Թուրքիայի ՊՆ նախարարն անվանեց ՙմեկ սիրտ, մեկ բռունցք՚, կարող է հօդս ցնդել, որովհետև ԱՄՆ-ը աշխատում է վերացնելու Կատարի կոնֆլիկտը Սաուդյան Արաբիայի ու ԱՄԷ-ի հետ, որոնց թշնամանքն Էրդողանի նկատմամբ շատ ավելին է:
Թուրքիան բախվում է իր տնտեսության թուլացմանը, տարադրամը անվերջ ընկնում է: Լարումը մեծանում է ոչ միայն Եվրոպայի ու Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում, այլև՝ ԱՄՆ-ի: Պատճառը ռուսական զենիթահրթիռային համակարգի փորձարկումն էր՝ իբրև գործարկման առաջին քայլ, որը ընկալվում է իբրև որոշակի դիրքորոշում, եթե Թրամփը հաջորդ շաբաթ տանուլ տա Ջո Բայդենին: Չափազանց շատ են թարթվող կարմիր կրակները:
Դևիդ Գարդներ, Financial Times (Մեծ Բրիտանիա)

Հ.Գ. Մեծ Բրիտանիան մեկ միլիոն ֆունտ կհատկացնի Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտության տուժածներին մարդասիրական օգնության համար: «Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունից տուժած հազարավոր մարդիկ կստանան անհրաժեշտ բժշկական պարագաներ, սնունդ և ավելի ապահով կացարան՝ շնորհիվ ԱԳ նախարար Դոմինիկ Ռաաբի հայտարարած նոր օգնության փաթեթի», - ասվում է ԱԳՆ հայտարարության մեջ: Մեկ միլիոն ֆունտի ֆինանսավորումը կտրամադրվի Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի խնդրանքով: «Ֆինանսական օգնության փաթեթում ներառված են սնունդ, դեղեր և բժշկական օգնություն հակամարտությունից տուժածներին: Մենք շարունակում ենք կոչ անել երկու կողմերին համագործակցել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ և աշխատել խաղաղ, բանակցային քաղաքական լուծման ուղղությամբ, որն այդքան անհրաժեշտ է տարածաշրջանի ժողովրդին», - ասված է ԱԳՆ հայտարարության մեջ:
Փաստացի՝ Եվրոպան գերադասում է ֆինանսական հատկացումերը՝ հարցի քաղաքական լուծումներից՝ ընդունելով հանդերձ, որ Էրդողանը չարիք է ու այդ չարիքը կարող է տարածվել և Եվրոպայում: Գերհեռատես քաղաքականություն է կամ՝ անզորության խոսոտվանություն սեփական կարճաժամկետ շահը երկարաժամկետ անվտանգությունից բարձր դասելու:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ