1915 թ. ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած որբերը, ԱՄՆ-ի կողմից ստեղծված «Մերձավոր Արևելքի օգնության ֆոնդ»-ի շնորհիվ, պատսպարվում են Լիբանանի մայրաքաղաք Բեյրութում։

Նրան հաճախ էի հանդիպում: Մեկ-երկու անգամ զրույցի համար եղել եմ, Մաշտոցի պող. վրա գտնվող նրա բնակարանում: Պատմում ու պատմում էր «Պոտյոմկին զրահանավի» նկարահանումների, իր կատարած գործունեության, աշխատանքների մասին:

Նիկոլ Անհողին սպասարկող այս լուսավորյալ դավաճանը կապիտուլյանտների իշխանության ոչնչություն լինելու համգամանքը փորձում է քողարկել, իբր Հայաստանի անվտանգության մասին մտածելով:

Երեք տարի առաջ այս օրերին էր վճռվում Հայաստանի և Արցախի հետագան։ Ցավոք, չգտնվեց գեթ մեկ զինվորական որ դավաճանին շանսատակ աներ, ինչպես վայել է պատերազմական իրավիճակում։

Նոյեմբերի 9-ին և 10-ին Բրյուսելում տեղի կունենա «Հայաստանի քաղաքական ապագայի ռազմավարությունը» խորագրով մեծ կոնֆերանս- հանդիպում, որին մասնակցելու են եվրոպացի մի շարք պաշտոնյաներ, նաև ՀՀ ԱԽՔ Արմեն Գրիգորյանը, ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը, փորձագիտական դաշտի անվան տակ՝ Դավիթ Սանասարյանը, Ստյոպա Սաֆարյանը, Ռուբեն Մեհրաբյանը, մի խոսքով, ամբողջ արևմտյան քարոզիչների խումբը և բարձրագույն իշխանության տասնյակ պաշտոնյաներ։ Նիկոլ Փաշինյանի մասնակցությունը դեռ հաստատված չէ։

Որ բոլոր երկրներում են մարդկանց աշխատում խաբել` դա փաստ է։ Բայց երկրներ կան, որտեղ ի՜նչ խաբել, կոնկրետ անասունի տեղ դրած են խաբում։

Նե­րե­ցեք, ի­հար­կե, բայց ես զտա­րյուն հայ եմ՝ հո­գե­բա­նու­թյամբ և մտա­ծո­ղու­թյամբ, լիովին կրում եմ հա­յի հատ­կա­նիշ­նե­րի մի ամ­բող­ջու­թյուն, ո­րի մեջ հա­զա­րա­մյակ­ներ շա­րու­նակ սերն­դե­սե­րունդ նստ­վածք են թո­ղել նախ­նի­նե­րը: Օ­տար գիտ­նա­կան­նե­րը փաս­տում են, որ հայ կնոջ գե­նե­տիկ կո­դը ա­վե­լի քան ութ հա­զա­րա­մյակ փո­փո­խու­թյուն չի կրել, հետևա­բար ծնող­նե­րից, մո­րից հաս­տա­տա­պես, հա­յը ժա­ռան­գում է այդ ա­նեղծ հարս­տու­թյու­նը: Ա­սում են, սա մեր ազ­գա­յին ինք­նու­թյան բա­ցա­ռի­կու­թյուն­նե­րից է՝ միայն մեզ բնո­րոշ։ Այդ­պես սուրբ մյու­ռոնն է իր նախ­նա­կան հիմ­քի վրա շա­րու­նա­կում դա­րե­դար լրաց­վել և վե­րա­հաս­տատ­վել: Հայ մայ­րեր… «Մայ­րե­րի ա­փի մեջ պի­տի փնտ­րել ազ­գե­րի ճա­կա­տա­գի­րը»: Ազ­գե­րի էու­թյան յու­րա­տե­սա­կու­թյան և անկ­րկ­նե­լիու­թյան մեջ է ամ­բար­ված հա­մաշ­խար­հա­յին ըն­տա­նի­քի ամ­բողջ հմայքն ու կա­տա­րե­լու­թյու­նը:

Էս հարցն իմ բազմաթիվ ընկերներ տարբեր կերպ են մեկնաբանում ու վերլուծում, փորձելով հաջորդական և զուգահեռ միացումներով իրականությունը ներկայացնել, հին ժամանակներից սկսած մինչև 2018թ. աղետալի հայտնի իրադարձություններ, և 2018-ից հետո արագ գահավիժման կործանարար ժամանակաշրջան։

1. Հոկտեմբերի 4-ին առաջարկվել էր դադարեցնել պատերազմ կոչվածը: Առաջարկությունը մերժել էր Հայաստանի իշխանությունը: Հոկտեմբերի 7-ին առաջարկվել էր դադարեցնել արյունահեղությունը, առաջարկությունը մերժել էր Հայաստանի իշխանությունը: Հոկտեմբերի 19-ին առաջարկվել էր դադարեցնել պատերազմը: Առաջարկությունն էլի մերժել էր Հայաստանի իշխանությունը: Հիմա հարց` այսքանի հետո ո՞վ է խախտել հոկտեմբերի 10-ի հրադարդարը, եթե համաձայնության տեքստն ամբողջովին բխում էր Ադրբեջանի շահերից:

Անցյալ դարասկզբին Մուշում և Սասունում չկար մի հայ, որ չճանաչեր ու խորին ակնածանքով լցված չլիներ այս կոմիսարի հանդեպ։ Մեհմեդ Էֆենտին՝ նույն ինքը` հայ ուսուցիչ Ավետիս Մարտիկյանը, շատ հետաքրքիր կենսագրություն ունի: