ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ դուրս կգա նախագահական ընտրապայքարից, եթե բժիշկները պարզեն, որ ինքն առողջական խնդիրներ ունի։ «Անկեղծ ասած, ես կարծում եմ, որ միակ բանը, որ տարիքը բերում է, իմաստությունն է»,- հավելել է Բայդենը։ Ավելի վաղ նա ասել էր, որ կհրաժարվի նախընտրական մրցապայքարից միայն այն դեպքում, եթե Աստված իրեն ասի դա անել։               
 

«Տպա­գիր-է­լեկտ­րո­նա­յին հա­կադ­րու­թ­յունն այն­քան սուր չէ, որ­քան փոր­ձում են ներ­կա­յաց­նել»

«Տպա­գիր-է­լեկտ­րո­նա­յին հա­կադ­րու­թ­յունն այն­քան սուր չէ, որ­քան փոր­ձում են ներ­կա­յաց­նել»
07.04.2020 | 01:20
«Յավ­րուհ­րատ» է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րակ­չու­թյան հիմ­նա­դիր, արևե­լա­գետ ՄԱՐԱՏ ՅԱՎ­ՐՈՒ­ՄՅԱ­ՆԻ հետ զրու­ցել ենք Հա­յաս­տա­նում է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քե­րի տա­րած­վա­ծու­թյան, պա­հան­ջար­կի, ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րի և հա­րա­կից հար­ցե­րի մա­սին:
-«Յավ­րուհ­րա­տը» ա­ռա­ջար­կում է հա­յե­րեն (հայ գրող­նե­րի ու թարգ­ման­ված գոր­ծե­րի) է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քեր: Մո­տա­վո­րա­պես քա­նի՞ գիրք կա գրա­դա­րա­նում: Ի՞նչ հա­ճա­խա­կա­նու­թյամբ են դրանք թար­մաց­վում:
-«Յավ­րուհ­րա­տը» մինչ օրս մոտ 150 է­լեկտ­րո­նա­յին գիրք է հրա­տա­րա­կել, այդ թվում՝ հայ հե­ղի­նակ­նե­րի ռու­սե­րեն ու անգ­լե­րեն գոր­ծեր, հա­յե­րեն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի ֆրան­սե­րեն ու անգ­լե­րեն թարգ­մա­նու­թյուն­ներ։ Տա­րե­կան հա­ջող­վում է 10-12 գիրք հրա­տա­րա­կել. մի շարք հան­գա­մանք­նե­րից է կախ­ված ի­րա­կա­նում՝ ա­զատ ժա­մա­նակ, հե­ղի­նակ­նե­րի հե­տաքր­քր­վա­ծու­թյուն, ըն­թեր­ցող­նե­րի ցան­կու­թյուն, հե­տաքր­քիր գոր­ծեր, ո­րոնք ու­զում ես ան­պայ­ման է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել։ Տար­բեր են գոր­ծոն­նե­րը։ «Յավ­րուհ­րատն» ի­րա­կա­նում դա­սա­կան ի­մաս­տով հրա­տա­րակ­չու­թյուն չէ, այն ա­վե­լի շուտ ան­հա­տա­կան հրա­տա­րակ­չու­թյուն է՝ իր նա­խընտ­րած հե­ղի­նակ­նե­րով ու սե­փա­կան հե­տաք­րք­րու­թյուն­նե­րով։
-Ինչ­պե՞ս եք կա­տա­րում գր­քե­րի ընտ­րու­թյու­նը, և ինչ­պե՞ս եք ձեռք բե­րում թվա­յին տար­բե­րակ­նե­րը կամ ի­րա­վուն­քը՝ այս կամ այն գիր­քը թվայ­նաց­նե­լու:
-Գր­քե­րի ընտ­րու­թյունն ա­մե­նա­հե­տաքր­քիր պահն է այս գոր­ծում. հրա­տա­րակ­չու­թյու­նը հիմ­նադր­վեց հենց «Թոմ Սո­յե­րի ար­կած­նե­րը» է­լեկտ­րո­նա­յին գիրք հրա­տա­րա­կե­լու հա­մար (ի դեպ, այն այդ­պես էլ է­լեկտ­րո­նա­յին չհ­րա­տա­րակ­վեց)։ «Յավ­րուհ­րա­տում» գր­քեր են, ո­րոնք ես ինքս եմ որ­պես ըն­թեր­ցող ան­պայ­ման ու­զում կար­դալ, կամ շր­ջա­պա­տում, հրա­տա­րակ­չու­թյան մյուս հե­ղի­նակ­ներն են խոր­հուրդ տա­լիս կար­դալ ու հրա­տա­րա­կել։ Այս կերպ ես ինձ ու «Յավ­րուհ­րա­տի» ըն­թեր­ցող­նե­րի հա­մար բա­ցա­հայ­տե­ցի Վա­հագն Մուղ­նե­ցյա­նին, Վա­հագն Գրի­գո­րյա­նին, Վար­դան Գրի­գո­րյա­նին, Սու­սան­նա Հա­րու­թյու­նյա­նին, Մես­րոպ Հա­րու­թյու­նյա­նին, Ար­մեն Մար­տի­րո­սյա­նին ու այս­պես շա­րու­նակ։
Եր­բեմն հենց հե­ղի­նակ­ներն են ո­րո­շում ի­րենց ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել ու գրում են «Յավ­րուհ­րա­տին»։ Եր­բեմն գիր­քը նախ է­լեկտ­րո­նա­յին է հրա­տա­րակ­վում, հե­տո միայն տպա­գիր տար­բե­րա­կով լույս տես­նում, հաշ­վի առ­նե­լով հե­տաք­րք­րու­թյու­նը գր­քի շուրջ։
Հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վունք­նե­րի ձեռք­բեր­ման հար­ցում ոչ մի ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն չկա, հե­ղի­նակ­նե­րի կամ նրանց ի­րա­վա­հա­ջորդ­նե­րի հետ պայ­մա­նագ­րեր են կնք­վում, հե­ղի­նա­կա­յին հո­նո­րար է եր­բեմն փո­խանց­վում։ Հե­ղի­նա­կի մա­հից 75 տա­րի անց ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներն ար­դեն հան­րա­յին սե­փա­կա­նու­թյուն են ու կա­րող են հրա­տա­րակ­վել ա­ռանց ի­րա­վա­կան ձևա­կեր­պում­նե­րի։
-Մեր գրող­նե­րը, նաև հրա­տա­րա­կիչ­նե­րը ա­ռաջ­նու­թյուն են տա­լիս տպա­գիր գր­քին: Երբ գիր­քը բա­վա­կա­նա­չափ ըն­թերց­ված է, նոր միայն հայ­տն­վում է հա­մա­ցան­ցում: Կա՞ն հայ հե­ղի­նակ­ներ, որ ա­ռաջ­նա­հերթ ներ­կա­յա­նում են էլ. գր­քով։
-Միան­շա­նակ չէ, իմ պրակ­տի­կա­յում մի քա­նի դեպք կա, երբ գոր­ծը նախ է­լեկտ­րո­նա­յին է հրա­տա­րակ­վել, հե­տո միայն հա­յաս­տա­նյան խո­շոր հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րը հե­տաք­րք­րու­թյուն են ցու­ցա­բե­րել այդ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան ու հե­ղի­նա­կի նկատ­մամբ` հաշ­վի առ­նե­լով է­լեկտ­րո­նա­յին տար­բե­րա­կի հա­ջո­ղու­թյու­նը։
Ի­րա­կա­նում տպա­գիր-է­լեկտ­րո­նա­յին հա­կադ­րու­թյունն այն­քան սուր չէ, ինչ­պես փոր­ձում են ներ­կա­յաց­նել, դրանք գրա­կան ին­դուստ­րիա­յի փոխլ­րաց­նող ու ըն­թեր­ցա­նու­թյան խրա­խուս­ման հար­ցում մի­մյանց օ­ժան­դա­կող օ­ղակ­ներ են։
-Գրո­ղը կա­րող է իր գիր­քը է­լեկտ­րո­նա­յին տար­բե­րա­կով հրա­տա­րա­կել ու տե­ղադ­րել գր­քի շու­կա­նե­րում: Հրա­տա­րակ­չի կա­րիք չկա: Տպագ­րա­կան ծախ­սեր չկան: Իսկ ինչ­պե՞ս պետք է լու­ծել մար­քե­թին­գի խն­դի­րը, ներ­կա­յա­նալ, գիր­քը հասց­նել ըն­թեր­ցո­ղին, վա­ճա­ռել: Այս գոր­ծիք­նե­րին տի­րա­պե­տո՞ւմ են մեր գրող­նե­րը՝ գիր­քը հա­յաս­տա­նյան գու­ցե նաև դր­սի շու­կա­յում ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար: Եվ ի՞նչ կա­րող է ա­ռա­ջար­կել այս ա­ռու­մով «Յավ­րուհ­րա­տը»:
-Հրա­տա­րակ­չա­կան շղ­թան, ի­հար­կե, տար­բեր է, քան տպագ­րի դեպ­քում, բայց շղ­թա­յում և՛ հրա­տա­րա­կի­չը կա, և՛ խմ­բա­գի­րը, և՛ մար­կե­տին­գա­յին քայ­լե­րի կա­րիք կա, ան­գամ պա­հեստ­նե­րը կան, ի­հար­կե, ամ­պա­յին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի տես­քով։ Հրա­տա­րակ­չի դե­րը այլ է, բայց այն չի կոր­չում, հրա­տա­րա­կիչ շա­րու­նա­կում է մնալ նա, ով կա­րո­ղա­նում է տես­նել ու տար­բե­րել գրա­կա­նու­թյու­նը, այս­պես ա­սենք, ոչ գրա­կա­նու­թյու­նից։
Գրող­նե­րը, որ­պես կա­նոն, խու­սա­փում են ինք­նու­րույն հրա­տա­րա­կե­լուց սե­փա­կան գոր­ծե­րը, ո­րով­հետև դա ժա­մա­նակ է պա­հան­ջում, ո­րը կա­րող էր ծախս­վել հա­ջորդ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը գրե­լու հա­մար։ Բա­ցի այդ, դա ինչ-ինչ հմ­տու­թյուն­ներ է պա­հան­ջում, սկ­սած է­ջադ­րու­մից մինչև գր­քի հա­մար շա­պիկ­ներ ընտ­րե­լը, գլո­բալ հար­թակ­նե­րում ի­րա­վա­կան ու հար­կա­յին պար­տա­վո­րու­թյուն­ներ և այլն։ Հրա­տա­րա­կի­չը այս ա­ռու­մով շատ դեպ­քե­րում նա­խընտ­րե­լի լու­ծում է գրո­ղի հա­մար։
«Յավ­րուհ­րա­տը» հրա­տա­րակ­չա­կան ամ­բող­ջա­կան փա­թեթ է ա­ռա­ջար­կում գոր­ծի հրա­տա­րա­կու­թյու­նից մինչև վա­ճառք­ներ ու տա­րա­ծում գլո­բալ գրա­խա­նութ­նե­րում։
-Է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քե­րը նա­խընտ­րե­լի են, ո­րով­հետև տա­նը տեղ չեն զբա­ղեց­նում, կա­րող ես միան­գա­մից մեծ թվով գր­քեր տա­նել քեզ հետ ուր ա­սես, ա­վե­լի մատ­չե­լի են գնա­յին ա­ռու­մով, խնա­յում ես բնու­թյու­նը… Կա՞ն է­լի պատ­ճառ­ներ, որ չթ­վե­ցի, թե ին­չու պետք է ըն­թեր­ցո­ղը այս կամ այն գիր­քը կար­դա ոչ թե դա­սա­կան, այլ է­լեկտ­րո­նա­յին տար­բե­րա­կով:
-Շատ հա­ճախ հենց Ձեր նշած կե­տերն են հի­շում, երբ խո­սում են է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քե­րի մա­սին։ Այդ ա­մե­նը միայն տեխ­նի­կա­կան նո­րա­րա­րու­թյուն է, է­լեկտ­րո­նա­յին կրի­չի, ի հա­կադ­րու­թյուն թղ­թի, բե­րած նո­րա­րա­րու­թյու­նը, որն ըստ էու­թյան տպա­գիր գիր­քը հա­սու է դարձ­նում այլ՝ է­լեկտ­րո­նա­յին ձևա­չա­փով։ Ին­չը շատ ա­վե­լի կարևոր է, տեխ­նի­կա­կան այս նո­րա­րա­րու­թյու­նը աս­տի­ճա­նա­բար վե­րած­վում է տեխ­նո­լո­գիա­կա­նի և փո­խում գր­քի, գրա­կան ու գրահ­րա­տա­րակ­չա­կան ին­դուստ­րիա­յի մա­սին բո­լո­րիս պատ­կե­րա­ցու­մը. թե՛ ըն­թեր­ցո­ղի, ո­րը ըն­թեր­ցա­նու­թյան ու գիր­քը ձեռք բե­րե­լու բո­լո­րո­վին այլ տեմ­պի է վարժ­վում, թե՛ հե­ղի­նա­կի, ո­րը ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը գրե­լիս փոր­ձում է հաշ­վի առ­նել կամ գո­նե մտո­րում է է­լեկտ­րո­նա­յին ըն­թեր­ցա­նու­թյան ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­ների մա­սին, թե հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի, ո­րոնք ամ­բող­ջո­վին վե­րա­կա­ռու­ցում են ի­րենց ար­տադ­րա­կան շղ­թա­նե­րը։ Վե­րաի­մաս­տա­վոր­վում է խմ­բագ­րի դե­րը, ո­լոր­տը հան­կարծ հի­շում է դա­սա­կան՝ մեկ ան­ձում միա­վոր­ված խմ­բա­գիր-հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի մա­սին ու է­լի ու է­լի։ Շա­տե­րիս հա­մար անն­կատ, ցա­վոք ա­վե­լի անն­կատ Հա­յաս­տա­նում ու հայ գրա­կան ի­րա­կա­նու­թյան հա­մար, գրահ­րա­տա­րակ­չա­կան շղ­թան փոխ­վում է։ Ար­ժի հետևել ու գո­նե փոր­ձել հետ չմ­նալ այս ըն­թաց­քից։ ՈՒ ես դեռ չեմ խո­սում հայ գրա­կան ժա­ռան­գու­թյան թվայ­նաց­ման մա­սին, ո­րը բո­լո­րո­վին այլ հզո­րու­թյուն­ներ, այլ մո­տե­ցում­ներ, տես­լա­կան, ցան­կու­թյուն ու կա­րո­ղու­թյուն­ներ է պա­հան­ջում։ Ինչ­պես իմ լավ բա­րե­կամ­նե­րից մեկն է միշտ ա­սում՝ օվ­կիա­նոս գործ կա թվայ­նաց­ման ո­լոր­տում ա­նե­լու։
Իսկ թե ինչ տար­բե­րա­կով կար­դալ գիր­քը, կար­ծում եմ, զուտ ըն­թեր­ցո­ղի նա­խընտ­րու­թյունն է։ Ես, օ­րի­նակ, վեր­ջին տա­սը տա­րի­նե­րին գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նու­թյուն տպա­գիր, թղ­թա­յին տար­բե­րա­կով, չեմ կար­դում։ Ան­պայ­ման փնտ­րում ու գտ­նում եմ է­լեկտ­րո­նա­յին գիր­քը։ ՈՒ ե­թե չկա, սպա­սում եմ կամ փոր­ձում հե­ղի­նա­կին «հա­մո­զել» գոր­ծը է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել «Յավ­րուհ­րա­տում»։ Վեր­ջին, ա­մե­նա­թարմ օ­րի­նա­կը, ի դեպ, Վահ­րամ Մար­տի­րո­սյա­նի «Սո­ղանքն» է (ու է­լի գոր­ծեր կլի­նեն նույն հե­ղի­նա­կից), մինչ այդ՝ Մհեր Բեյ­լե­րյա­նի «Սկյութ­նե­րի ստ­վեր­նե­րը»։ Սա կա­րող է նաև ըն­թեր­ցո­ղի պա­հան­ջարկ կամ պա­հանջ դի­տարկ­վել հա­յաս­տա­նյան հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րից, որ պետք է նաև է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել հե­ղի­նակ­նե­րին։
-Ով­քե՞ր են «Յավ­րուհ­րա­տի» ըն­թեր­ցող­նե­րը, ա­վե­լի շատ Հա­յաս­տա­նի՞ց են, թե՞ դր­սից (նկա­տի ու­նեմ՝ դր­սի հա­յե­րին):
-Է­լեկտ­րո­նա­յին ըն­թեր­ցա­նու­թյան ա­ռա­վե­լու­թյուն­նե­րից մե­կը, հրա­տա­րակ­չի հա­մար, այն է, որ կա­րո­ղա­նում ես տես­նել քո ըն­թեր­ցող­նե­րին՝ նրանց տա­րի­քը, սե­ռը, աշ­խար­հագ­րու­թյու­նը, ըն­թեր­ցած է­ջե­րի քա­նա­կը, գոր­ծի որ հատ­ված­ներն են հա­վա­նել, ինչ կար­ծիք ու­նեն գր­քի կամ հե­ղի­նա­կի մա­սին, ի­րենց գիրքն ար­դյոք փո­խան­ցել են ի­րենց ըն­կեր­նե­րին և այլն։ Սրանք գրա­կան շու­կան, գրա­կան ճա­շա­կը շո­շա­փե­լու ա­ռա­վե­լու­թյուն­ներ են, ո­րոնք ա­վե­լի բարդ կամ դժ­վար հա­սա­նե­լի են տպա­գիր դեպ­քում։
«Յավ­րուհ­րա­տի» պա­րա­գա­յում ըն­թեր­ցող­նե­րը հիմ­նա­կա­նում հա­յաս­տա­նաբ­նակ­ներն են, ո­րոնք է­լեկտ­րո­նա­յին ըն­թեր­ցիչ­ներ ու­նեն ու այս­պես կոչ­ված մի­ջին դա­սի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ են։ Մյուս խո­շոր խում­բը Հա­յաս­տա­նից վեր­ջին եր­կու-ե­րեք տա­րում ար­տա­գաղ­թած ըն­տա­նիք­ներն են, ո­րոնք դեռ չեն կտր­վել հայ­կա­կան ի­րա­կա­նու­թյու­նից կամ դեռ ամ­բող­ջո­վին չեն ապ­րում հյու­րըն­կալ երկ­րի ի­րո­ղու­թյուն­նե­րով։
Եր­բեմն լի­նում են խմ­բա­յին գնում­ներ՝ «տուն է, թող լի­նի սկզ­բուն­քով», երբ ինչ-որ մե­կը հան­կարծ իր հա­մար հայտ­նա­բե­րում է, որ գլո­բալ. մի­ջազ­գա­յին գրա­խա­նութ­նե­րում նաև հայ­կա­կան գրա­կա­նու­թյուն կա, ու մե­կը մյու­սի հետևից ներ­բեռ­նում է գր­քե­րը:
-Այ­նու­հան­դերձ, մեզ մոտ դեռ չկա է­լեկտ­րո­նա­յին գրա­կա­նու­թյան հա­մար վճա­րե­լու ա­վան­դույթ: Ի՞նչ պետք է ա­նել՝ կոտ­րե­լու հա­մար այդ կարծ­րա­տի­պը կամ պար­զա­պես գրա­վե­լու հա­մար ըն­թեր­ցո­ղին:
-Ես կա­սեի` չկա նույ­նիսկ տպա­գիր գր­քի հա­մար վճա­րե­լու ա­մուր, հաս­տա­տուն ու կա­յուն ա­վան­դույթ, էլ չեմ ա­սում է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քի, ո­րը նաև մի փոքր բարդ է՝ պի­տի պար­տա­դիր վճա­րա­յին քարտ ու­նե­նալ, հե­տո գրանց­վել, հե­տո քաղ­վածք­ներ և այլն, և այլն։ Չնա­յած նույն է­լեկտ­րո­նա­յին խա­նու­թում առ­ցանց գնում­նե­րի սկզ­բուն­քով է այդ ա­մե­նը։
Պա­կա­սում է երևի գիրք գնե­լու մշա­կույ­թը, ոչ թե գիրք՝ որ­պես նվեր-ապ­րանք գնե­լու, այլ ըն­թեր­ցե­լու հա­մար գիրք գնե­լու մշա­կույ­թը։
-Այս օ­րե­րին, երբ բո­լո­րին հոր­դո­րում են՝ նս­տել տա­նը, նաև օգտ­վել ա­ռի­թից ու գիրք կար­դալ, ար­դյո՞ք ա­վե­լա­ցել են «Յավ­րուհ­րա­տի» ըն­թեր­ցող­նե­րը:
-Ըն­թեր­ցում­նե­րը սե­զո­նա­յին բնույթ ու­նեն, ա­վե­լա­նում են հիմ­նա­կա­նում Ա­մա­նո­րին ու ա­մա­ռա­յին ար­ձա­կուրդ­նե­րի վեր­ջում, հու­լիս-օ­գոս­տո­սին։ Հի­մա մի փոքր տա­տա­նում կա, ա­մեն օր «Յավ­րուհ­րատն» անվ­ճար եր­կու գիրք է ա­ռա­ջար­կում տա­րի­քա­յին տար­բեր խմ­բե­րի ու տար­բեր նա­խա­սի­րու­թյուն­ներ ու­նե­ցող ըն­թեր­ցող­նե­րի հա­մար։
Հա­յաս­տա­նում ա­մե­նա­բար­դը գե­ղար­վես­տա­կան ըն­թեր­ցա­նու­թյու­նը ա­ռօ­րյա բե­րելն է, այն կեն­ցա­ղի մաս դարձ­նե­լը։ Սա միայն հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի ջան­քե­րով անհ­նար է լու­ծել, հա­յաս­տա­նաբ­նակ­նե­րի կյան­քի ո­րա­կի, բա­րե­կե­ցու­թյան աս­տի­ճա­նի, կր­թա­կան հա­մա­կար­գի, բա­րեկր­թու­թյան ու բազ­մա­թիվ այլ գոր­ծոն­նե­րի հետ է կապ­ված սա։ Այս­տեղ կար­ծում եմ, աշ­խա­տան­քի մեր բա­ժի­նը բո­լորս ու­նենք։
Զրույ­ցը՝
Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ
Դիտվել է՝ 6767

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ