Չինական լապշա
14.02.2020 | 02:06
Ցուրտ ու մութ ձմեռ էր: Սովետական ռուբլին վերացել էր՝ իր հետ ի չիք դարձնելով էլեկտրականություն, ջեռուցում, հաց, տրանսպորտ, դասական դասակարգեր՝ բանվորություն, գյուղացիություն, մտավորականություն և հազար ու մի բան:
Սառցակալած բնակարաններում ապրում էին կանայք, որոնք մեկ ձեռքով էին լողանում. մի ձեռքով օճառվում էին, մյուսով կերոսինի վառարանի վրա տաքացրած ջուրը լցնում գլխներին: Ապրում էին ոջլագլուխ երեխաներ, որոնք հետագայում մեծանալու էին ու մի նոր հեղափոխություն հաջողացնելու: Ապրում էին անթրաշ ու գործազուրկ տղամարդիկ, որոնք մտազբաղ ելք էին որոնում մեկ ձեռքով լողացող կանանց ու ոջլագլուխ երեխաներին պահելու համար:
Հիմնադիրը` Առաջինն ու Միակը, կառավարության ղեկավարին հանձնարարել էր ժողովրդին բացատրել տնտեսական հեղափոխության էությունը, վարչապետն էլ, որպես աշխատանքային պարտականություն, խոսում էր ամեն օր ու ամեն ժամ: Խոսում էր տնտեսագիտական տերմիններով, որոնցից ոչ ոք ոչինչ չէր ըմբռնում, և հատկապես անհասկանելի էր «վաուչեր» տարօրինակ բառը, որպես հանրային սեփականության արդարացի բաշխման խորհրդանիշ:
Իշխանությունը մարդագլուխ տվեց 250-ական դրամ, դոլարի փոխարժեքը սահմանեց 14 դրամ ու բրախեց բախտի քմահաճույքին՝ Bee Happy: Անկախություն ձեռք բերած խեղճերի երջանկության ժամանակներ էին:
Այս ամենի մեջ ծլարձակեցին աչքաբաց, ճարպիկ մարդիկ՝ վայրի կապիտալիզմի առաջնեկները, բիզնեսմենները, որոնք փոխարինելու եկան դասական դասակարգերին:
Ռուբլու վերացման հետ, շատերի նման ես էլ կորցրի աշխատանքս ու տեղավորվեցի մի ժամանակավոր գործի: Դա նորաստեղծ մասնավոր հիմնարկ էր, որտեղ, ղեկավարների խմբակից բացի, մյուսներն աղոտ պատկերացում ունեին կամ պատկերացում իսպառ չունեին, թե ինչով են զբաղվում:
Բժիշկ եղբայրս զարմանալի մարդ էր: Լինելով կենսուրախ, կատակաբան ու լավատես, նա շուրջ հարյուր հոգու կնունքի ու հարսանիքի քավոր էր: Ով դիմում էր, չէր մերժում: Մի քանիսին ճանաչում էի, մյուսների գոյության մասին գաղափար չունեի: Ճանաչածներիցս մեկը Հրաչն էր:
Նրան պոլիտեխնիկի ավարտական նստարանից աշխատանքի էին տարել պետանվտանգության կոմիտե: Չգիտեմ ինչ սկզբունքով էին ընտրություն կատարել: Միգուցե այն պատճառով, որ ամբոխի մեջ ոչ ոք նրան ուշադրություն չէր դարձնի, չէր մտապահի: Ցածրահասակ չէր, բայց միջինից ցածր էր և բացի այն, որ գեշ տղամարդ էր, խոսում էր ուրբաթից ուրբաթ, այն էլ՝ ցածրաձայն ու գլուխը կախ, իսկ դեմքի ոչ մի մկան չէր շարժվում:
Մի անգամ գեղեցկուհի կնոջ հետ կանգնել էր բարձրադիր հայելու առաջ, և կողակիցը նրան անվանել էր անճաշակ: Հրաչն էլ, սովորության համաձայն, գլուխը կախ քրթմնջացել էր. «Ե՞ս եմ անճաշակ, թե՞ դու: Տես ես ում հետ եմ ամուսնացել, դու՝ ում»:
Ռուբլու գոյության վերջին տարում լրացել էր նրա ծառայության 25 տարին, ու որոշել էր բարձր սպայական կոչումով թոշակի անցնել: Բայց պարզվեց, որ թոշակով տուն-տեղ պահել հնարավոր չէ, ու մտադրվել էր բիզնեսով զբաղվել: Հաշվի չէր առել մի էական հանգամանք՝ բիզնես անելու համար հարկ էր ունենալ բնավորության այլ հատկանիշներ և ընկեր-ծանոթների լայն շրջանակ, մի բան, ինչից զուրկ էր, որովհետև տարիների նրա աշխատանքային յուրահատկությունը նախասահմանել էր մարդկային նեղ շփում: Արդյունքում՝ ինչի ձեռք մեկնեց, անհաջողության մատնվեց:
Մեր հիմնարկում կար թուխ մաշկով, մելամաղձոտ հայացքով ու Գառնիկ անունով երիտասարդ: Մի օր իրարանցում սկսվեց՝ Գռնոն նվերներ է բաժանում: Ի՞նչ նվեր: Պարզվեց՝ գնացել էր Ռուսաստանի հարավ և այնտեղից բերել մի վագոն չինական լապշա: Մի ամբո՜ղջ վագոն: Բնականաբար, այդ քանակը պիտի իրացներ՝ խանութներին, կրպակներին ու դախիլներին ցրելով, և որպես գովազդային ակցիա՝ լապշայի նմուշները բաժանում էր հիմնարկի աշխատողներին:
Երկու հատ էլ ինձ տվեց ու բացատրեց օգտագործելու ձևը: Այդ մամլած, չորացրած, համեմունքներով 100-գրամանոց բրիկետը պիտի լցնեի եռման ջրի մեջ, խառնեի, ու ճաշը պատրաստ էր: Գռնոն հաղթականորեն հայտնեց նաև, որ մանրածախ գինը 30 դրամ է, իսկ ինքը, որպես մեծածախ առևտրական, տալիս է հատը 25 դրամով:
Հենց գնաց՝ մեկը փորձեցի: Միգուցե չինացու համար համեղ էր, բայց ինձ համար ուտելու բան չէր:
Չգիտեմ ինչու, մտքիս եկավ Հրաչը, ու որոշեցի նրան օգնել: Զանգահարեցի, թե՝ էսպես ու էսպես, չինական լապշայի բրիկետ կա, մեծածախ գինը` 25 դրամ, արի խոսիր բերողի հետ, դու էլ նրա պես ցրիր, հատի մեջ 5 դրամ օգուտ կանես:
Հրաչին հետաքրքրեց, Գռնոյի հետ խոսեցի:
Պայմանավորված օրն ու ժամին Հրաչը եկավ: Եկավ նաև Գռնոն: Երեքով նստեցինք իմ սենյակում, ծանոթացրի մեկմեկու և գույնզգույն փաթեթավորմամբ իմ մի նվեր-բրիկետը դրեցի սեղանին:
-Լավ է, հետաքրքիր բան է,- քրթմնջաց Հրաչը,- և ի՞նչ արժե:
Դեմքը շողարձակելով, Գռնոն հպարտ-հպարտ ասաց.
-Հատը 25 դրամ:
-Բարի: Հիմա ասա ինձ, բարեկամ, չե՞ս համաձայնի, արդյոք, դա ինձ վաճառել 23 դրամով:
ՈՒշադրություն չդարձնելով Հրաչի գրական հայերենին ու նախադասության կառուցվածքին, Գռնոն պատասխանեց.
-Չէ, գինը 25 դրամ է:
Ինձ, որպես բանակցությունների կազմակերպչի ու բիզնես-գործարքի «միջնորդի», պարզ դարձավ ահա թե ինչ: Հրաչը, որ դախիլ անգամ չուներ, լապշան պիտի ցրեր խանութներով ու կրպակներով և ցանկանում էր հատի մեջ գոնե 2 դրամ վաստակել. էլի փող էր: Իսկ Գռնոն, որ մի վագոն լապշայի փողը հավանաբար տոկոսով էր փոխ առել, չարչարվել, Ռուսաստանից գնացել-բերել էր, պիտի ի՛ր օգուտը ունենար:
Սկսվեց անպտուղ ու անհեռանկար սակարկություն: Հրաչը համառորեն՝ 23, Գռնոն անզիջում՝ 25: Երբ երկուսի և ինձ համար պարզ դարձավ, որ գործարքը չի կայանալու, Հրաչը հանկարծ գլուխը կախած դիրքից բարձրացրեց, նայեց Գռնոյի աչքերի մեջ և ձիու քայլ կատարեց.
-Անունդ Գառնիկ է, չէ՞, ազգանունդ՝ Հովհաննիսյա՞ն:
Գռնոն նստած տեղում շտկվեց: Ես՝ նույնպես, որովհետև չգիտեի Գռնոյի ազգանունը:
-Հա՜,- ծորացրեց Գառնիկ Հովհաննիսյանը:
Հրաչը ձայնին պետանվտանգության աշխատակցի մետաղական երանգ հաղորդեց.
-Դու պատերին թռուցիկ էիր կպցնում, չէ՞:
Գռնոն այլայլվեց.
-Հա՜…
Հրաչը անողոքաբար շարունակեց, առանց գրական հայերենի.
-Մենք քո մասին վաղուց գիտեինք, հետևում էինք, բայց ձեռք չէինք տալիս, որովհետև անչափահաս էիր: Սպասեցինք տասնութդ լրանա ու ծննդյանդ օրը, 1-ին մասից դեպի 3-րդ մաս գնացող տրամվայի կռուգում, երբ իջար, ձերբակալեցինք: Ե՛ս էի ձերբակալողը, հիշու՞մ ես:
Գռնոյի դեմքին ատելության նշաններ երևացին:
-Քեզ չե՛մ հիշում, բայց ճիշտ է։
Հրաչը որոշեց վերջնականապես «սպանել».
-Ախպեր ջան, հո ինձնից չե՞ս նեղանում, դու քո գործն էիր անում, ես՝ իմը: Ինչքա՞ն նստեցիր, մի տարի՞:
-Հա՛,- ակնհայտ չարությամբ պատասխանեց Գռնոն:
Եվ այստեղ Հրաչը «հանճարեղ» միտք արտահայտեց՝ անցնելով գրական հայերենի.
-Դե, բարեկամս, հաշվի առնելով մեր վաղեմի ջերմ հարաբերությունները, լապշայի հատը 23 դրամով չե՞ս տա:
Միայն լսեցի Գռնոյի վճռական «չէ, ոչ մի լումա չեմ իջնի» ու ծիծաղս հազիվ զսպելով՝ սենյակից դուրս թռա:
Մինչ ես միջանցքում խեղդվելով ծածուկ քրքջում էի, ներսում շարունակվում էր սակարկությունը՝ 23, չէ՛ 25:
Ի վերջո, սենյակից դուրս եկան: Գռնոն արհամարհանքով նայեց ինձ, որովհետև ակամա իմացել էի իր գաղտնիքը, ու հեռացավ:
Հրաչը սովորականի նման հանդարտ էր:
-Չհամաձայնեց,- քրթմնջաց քթի տակ:
Նրա ձեռքին իմ չինական լապշան էր:
Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
Տարածաշրջանային
