Խոր­գո­մից՝ Քա­թա­նովս­կի 18

The LOFT ինք­նա­զար­գաց­ման ու ժա­ման­ցի բազ­մա­ֆունկ­ցիո­նալ կենտ­րո­նի առ­ցանց հար­թա­կում ար­վես­տա­գի­տու­թյան թեկ­նա­ծու, ար­վես­տի քն­նա­դատ Ան­նա Գալս­տյա­նը ներ­կա­յաց­րեց բա­նա­խո­սու­թյուն՝ նվիր­ված ա­մե­րի­կա­հայ աշ­խար­հահռ­չակ նկա­րիչ, սյուր­ռեա­լիս­տա­կան էք­սպ­րե­սիո­նիզ­մի սկզբ­նա­վո­րող Ար­շիլ Գոր­կուն։
Բա­նա­խո­սու­թյու­նից մի հատ­ված ներ­կա­յաց­նում ենք մեր ըն­թեր­ցո­ղին։

Ծանր ժա­մա­նակ­ներ էին հա­յոց աշ­խար­հում. խո­լե­րա­յից ըն­տա­նի­քը փր­կե­լու հա­մար Ար­շիլ Գոր­կին մի սայ­լա­կում տե­ղա­վո­րում է ըն­տա­նի­քի բո­լոր ան­դամ­նե­րին՝ մո­րը և եր­կու քույ­րե­րին, ու հասց­նում Երևան: Գոր­կու քրոջ՝ Վար­դու­հու խոս­քով՝ Գոր­կին փր­կեց ի­րենց այդ ժա­մա­նակ: 1915-ի նո­յեմ­բե­րից մինչև 1918-ի օ­գոս­տո­սը Գոր­կու ըն­տա­նի­քը ապ­րում է Քա­թա­նովս­կի 18 հաս­ցեում (ներ­կա­յիս՝ Ա­բո­վյան փո­ղո­ցում, ա­վե­լի հին շր­ջա­նում՝ Աս­տա­ֆյան): Քա­թա­նովս­կի 18-ը մո­տա­վո­րա­պես գտն­վել է ներ­կա­յիս «Ա­նի» հյու­րա­նո­ցի հարևա­նու­թյամբ՝ բո­ղո­քա­կան­նե­րի ա­ղո­թա­րան­նե­րի մոտ: Այն ժա­մա­նակ Ա­բո­վյան փո­ղո­ցը գրե­թե ամ­բողջ Երևանն էր, քա­նի որ Երևա­նը շատ փոքր էր: Բյու­զան­դի փո­ղո­ցում էր գտն­վում նրա աշ­խա­տա­վայ­րը: 1915-1918 թթ. աշ­խա­տում էր այն ժա­մա­նակ Բեյ­բու­թովս­կի փո­ղո­ցում գտն­վող 3-րդ որ­բա­նո­ցում: Այդ որ­բա­նո­ցում նա հան­դի­պում է իր ազ­գա­կան Ա­դո Ա­դո­յա­նին, և այդ հան­դի­պու­մից հե­տո վե­րածն­վում է այն եղ­բայ­րու­թյու­նը, որն սկս­վել էր Խոր­գոմ գյու­ղում: Ար­շիլ Գոր­կին և Ա­դո Ա­դո­յա­նը ապ­րում էին մի հս­կա նա­հա­պե­տա­կան տան մեջ, որ­տեղ բնակ­վում էր 3 ըն­տա­նիք: Տպա­րա­նում աշ­խա­տե­լիս Գոր­կին սկ­սում է ճա­նա­չել նոր Երևա­նի սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան, քա­ղա­քա­կան կյան­քը: Տպա­րա­նը գտն­վում էր 3-րդ որ­բա­նո­ցի հարևա­նու­թյամբ: Գոր­կին աշ­խա­տում է նաև իր քե­ռու ա­տաղ­ձա­գոր­ծա­կան ար­հես­տա­նո­ցում, պատ­րաս­տում մահ­ճա­կալ­ներ, սե­ղան­ներ, ա­թոռ­ներ և այլն: Նրա՝ տա­շե­լու հան­դեպ սե­րը դեռևս ման­կուց է ե­ղել: Ա­դոն պատ­մում էր, որ փոքր ժա­մա­նակ խա­ղա­լիս նրա ձեռ­քե­րը միշտ զբաղ­ված էին տա­շե­լով: Հայտ­նի են նրա մի քա­նի գու­թան­նե­րը: Հե­տա­գա­յում Ար­շիլ Գոր­կին պատ­րաս­տել է փայ­տե խա­ղա­լիք­ներ իր ե­րե­խա­նե­րի հա­մար: Խոր­գո­մում քան­դա­կում էր ծո­վի հա­տա­կից դուրս ե­կող կա­վով, ճյու­ղե­րից, փայ­տից ինչ-որ ար­ձա­նիկ­ներ էր տա­շում, նաև շատ էր սի­րում նկա­րել: Ա­դո Ա­դո­յա­նի հու­շե­րում գր­ված է՝ ինչ­պես Խոր­գո­մում նա հրեշ­տա­կի նկա­րի վրա բե­ղեր էր ա­վե­լաց­րել։ Վար­դա­պե­տը տես­նե­լով այդ նկա­րը, զայ­րա­ցել էր, իսկ Ոս­տա­նի­կը, չկորց­նե­լով ի­րեն, ա­սել. «Դուք միշտ ա­սում եք, որ Աստ­ված մի­րու­քով է. ին­չու՞ նրա հրեշ­տա­կը չի կա­րող լի­նել բե­ղե­րով»: Այդ սրա­միտ պա­տաս­խա­նը Ա­դոն չէր կա­րող մո­ռա­նալ և հե­տա­գա­յում այդ խոս­քե­րը տպագ­րում է իր հոդ­ված­նե­րից մե­կում: Ա­մե­րի­կա­յում Ոս­տա­նի­կը եր­կու-ե­րեք տա­րի անց փո­խում է իր ա­նու­նը: Նոր ան­վան փնտր­տու­քը սկ­սում է կով­բո­յա­կան ֆիլ­մե­րի հե­րոս­նե­րի ա­նուն­նե­րից, սա­կայն ընտ­րու­թյու­նը կանգ է առ­նում ռուս գրող Մաք­սիմ Գոր­կու ան­վան վրա, որն էլ դառ­նում է նրա կեղ­ծա­նու­նը: Ար­շիլ Գոր­կու յու­րա­հա­տուկ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րից է «Ինչ­պես է մորս ա­սեղ­նա­գործ գոգ­նո­ցը բաց­վում իմ կյան­քում» կտա­վը: Դա այն գոգ­նոցն էր, որն ին­քը հա­ճախ էր հի­շում՝ Խոր­գո­մում ու Երևա­նում ապ­րած տա­րի­նե­րից: Այդ բաց­վող գոգ­նո­ցի բույ­րը, հա­մը, նր­բու­թյու­նը դառ­նում նկար­չի ար­վես­տի հիմ­քը: Նա իր մոր գոգ­նո­ցը հա­մե­մա­տում էր այն սպի­տակ կտա­վի հետ, որն ին­քը դնում էր նկա­րա­կա­լի վրա, կանգ­նում էր նրա առջև և սկ­սում նկա­րել: Երևա­նյան ե­րեք տա­րի­նե­րը կա­րե­լի է հա­մա­րել նրա ար­վես­տի, նրա կեր­պա­րի ստեղծ­ման հա­մար շատ կարևոր սանդ­ղակ­ներ, ո­րոնք այս կամ այն կերպ քո­ղարկ­ված, խոր­հր­դան­շա­կան ձևով ար­տա­ցոլ­վում են նրա կյան­քում, նրա ար­վես­տի մեջ։

Բա­նա­խոսն իր խոս­քի վեր­ջում նշեց, որ մեկ ա­միս ա­ռաջ Ար­շիլ Գոր­կու ֆեյս­բու­քյան է­ջում ա­ռա­ջար­կել են գտ­նել Քա­թա­նովս­կի 18 փո­ղո­ցի (Ա­բո­վյան) այն տու­նը, որ­տեղ բնակ­վել է նկա­րի­չը և հու­շա­տախ­տակ տե­ղադ­րել: Դա կըն­դգ­ծի, որ Ար­շիլ Գոր­կին շատ կարևոր դեր է ու­նե­ցել Երևա­նի հա­մար, Երևա­նը՝ նրա հա­մար։

Նյու­թը պատ­րաս­տեց Ան­ժե­լա ՎԱՐ­ԴԱ­ՆՅԱ­ՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• «Տառապանքով է ծնվում արվեստը, որովհետև արարողական աշխատանք է»
• Յուրահատուկ ձայնային տեմբր ունեցող Զազը Հայաստանում է
• Արամ Խաչատրյանի երաժշտությունը համամարդկային արժեք է
• «Դուք կնվաճեք աշխարհը, որովհետև կարողանում եք հուզել»
• Հոգևոր և պատմական Խորանաշատը
• Հա­յու­հի­նե­րը և աշ­խար­հի կա­նայք
• «Բո­լոր սլա­վո­նա­կան ժո­ղո­վուրդ­նե­րի մեջ ա­մե­նա­հե­րո­սա­կա­նը սեր­բերն են»
• Փոքր՝ տարածությամբ, հսկայական՝ ժամանակի մեջ
• Ի­տա­լիա­յի շուն­չը Ժա­մա­նա­կա­կից ար­վես­տի թան­գա­րա­նում
• «Գրա­նիշ»՝ ա­մե­նից շատ ըն­թերց­վող գրա­կան առ­ցանց հար­թա­կը
• Էրիկ Յան Զյուր­խե­րի «Թուր­քիա. ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թ­յու­նը»՝ հա­յե­րեն
• «Քյար­թուն» հա­յութ­յան հետ կապ չու­նի
• «Խո­ր և գերբ­նա­կան շեր­տեր կան այն­տեղ»
• «Հայ­կա­կան» Չի­նաս­տանն ու «չի­նա­կան» Հա­յաս­տա­նը
• Կո­մի­տա­սը՝ ու­սու­ցիչ
• «Իրականությունը բացահայտում եմ արվեստի միջոցով»
• «Ես իմ անուշ Հայաստանի» բանաստեղծությունը՝ 35 լեզուներով
• «Փոք­րիկ Իշ­խա­նը» Ար­սեն Մեհ­րա­բյա­նի մեկ­նա­բա­նու­թյամբ
• Ծանոթ և անծանոթ Մոդիլիանին
• Հայ Ֆեստը մեկնարկեց

Մեկնաբանություններ