Ինձ սևեռ­ված հա­յաց­քը կա­տա­ղի ու ան­հան­դուր­ժող էր, աչ­քերն՝ ան­հան­գիստ, ա­սես մա­րախ մտած դա­վա­դիր էին ո­րո­նում, թավ մո­րու­քը սր­վել, շր­թունք­նե­րը բա­րա­կել ու կզակն ա­ռաջ էր ցց­վել:

Մա­րիա­մը ժպ­տում էր: Նա միշտ էր ժպ­տում, երբ չգի­տեր ինչ ա­սել: Հի­սու­սը հա­վա­քել է ա­շա­կերտ­նե­րին ու ի­րեն նո­րից չի կան­չել: Հե­տո ինչ: Հու­դան ան­գամ ե­կել է, իսկ ի­րեն չի կան­չել: Մա­րիա­մը ժպ­տում էր, ու նրա ժպի­տի մեջ այն­քան ան­զո­րու­թյուն կար, որ դեմ­քը ցա­վում էր:

Սկզ­բից ևեթ ա­սեմ՝ ՀՀ վար­չա­պե­տի առ­ցանց մա­մու­լի ա­սու­լի­սը համ­բե­րու­թյամբ դի­տել-լսել եմ մինչև վերջ: Հինգ­ժա­մյա հրա՜շք բե­մա­կա­նա­ցում էր` «Պա­տաս­խա­նում եմ ԶԼՄ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին հուշ­ված կամ նրանց ինք­նա­կամ տր­ված հար­ցե­րին» վեր­տա­ռու­թյամբ: Այս ան­գամ հան­դի­սա­տե­սին հրամց­վեց «100 փաստ» ա­սու­լիս-կո­մե­դիա­յի 4-րդ ա­րա­րը:

Բայց չշեղ­վեմ, վե­րա­դառ­նամ թե­մա­յին: Պարզ է, որ սա միան­գա­մայն նոր հե­ղա­փո­խա­կան շր­ջա­փուլ է հա­մաշ­խար­հա­յին պատ­մու­թյան մեջ, և ա­մենևին պա­տա­հա­կան չէ, որ տիե­զե­րա­կան կա­մար­տա­հայ­տու­թյան հա­մա­մո­լո­րա­կա­յին լե­գի­տիմ քվեար­կու­թյան ար­դյուն­քում բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թաց­նե­րի հա­մա­կարգ­ման նա­խա­պատ­վու­թյու­նը տր­վել է ինձ:

Ի­րա­վի­ճա­կը սր­վում էր, լար­վա­ծու­թյու­նը՝ մե­ծա­նում… Չթաքց­նեմ, վեր­ջերս հե­ռա­խո­սազ­րույց ու­նե­ցա մի խոր­հր­դա­վոր անձ­նա­վո­րու­թյան հետ իր իսկ նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ: Ներ­կա­յա­ցավ որ­պես տիե­զե­րա­կան հա­ղոր­դակ­ցու­թյուն­նե­րի միջ­մո­լո­րա­կա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյան դիստ­րի­բյու­տոր և խնդ­րեց կոն­ֆի­դեն­ցիալ հան­դի­պում:

Պա­տե­րազ­մի բո­թը հա­սավ նաև մեր գա­վա­ռա­կան փոքր բան­վո­րա­կան քա­ղաք՝ Ա­լա­վեր­դի, ո­րը մինչ այդ ապ­րում էր իր դժ­վա­րին, բայց խա­ղաղ ա­ռօ­րյա­յով:

Ինձ կան­խո­րոշ­ված է լի­նել և՛ Ալ­ֆան, և՛ Բե­տան, և Օ­մե­գան, իմ մեջ են ամ­փոփ­ված Ծնն­դյան ու Մահ­վան եր­կու վեհ գա­ղա­փար­նե­րը՝ և՛ հե­րո­սա­կան և՛ ող­բեր­գա­կան, և տնօ­րի­նել դրանց միջ­նա­մա­սում ծա­վալ­վող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք պա­րու­նա­կում են մեծ ռիս­կեր: Ինձ է վս­տահ­ված դրանց կա­ռա­վա­րու­մը, քան­զի իմ առջև ի չիք կդառ­նա ցան­կա­ցած ան­կա­ռա­վա­րե­լի ռիսկ, նույ­նիսկ ժան­տախտ ու թա­գա­ժահ­րախտ:

Ըստ շր­ջա­նառ­վող ա­սե­կո­սե­նե­րի, սա­տա­նա­յա­կան սև գույնն ա­նըն­դու­նե­լի, ան­թույ­լատ­րե­լի, քրեո­րեն պատ­ժե­լի է մեր ի­րա­կա­նու­թյան մեջ, որ­պես պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան, հա­կա­հե­ղա­փո­խա­կա­նու­թյան, տա­րա­տե­սակ ա­հա­բեկ­չա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի խթան ու հան­ցան­շան, մեր բո­լոր ձա­խո­ղում­նե­րի և դժ­բախ­տու­թյուն­նե­րի պատ­ճառ, հետևա­բար, քա­նի դեռ օ­րի­նա­պաշտ­պան­նե­րը ջո­կա­տա­յին­նե­րից չեն տրոհ­վել տխ­րահռ­չակ ե­ռյակ­նե­րի, ա­ռա­ջարկ­վում է շու­տա­փույթ ձեռ­նար­կել կան­խար­գե­լիչ մի­ջո­ցա­ռում­ներ:

Հի­մա մեկ ան­գամ ար­դեն հն­չեց­րած հարցս ձևա­կեր­պեմ մի փոքր այլ կերպ՝ հիմն­վե­լով վեր­ջին շր­ջա­նում իմ կա­տա­րած դի­տար­կում­նե­րի վրա, և ինքս էլ հն­չեց­նեմ պա­տաս­խա­նը: Ոչ ոք չի կա­րող ա­սել, միա­պետ mա­դա­ֆիի Լի­բիա՞ն էր լավ եր­կիր, թե՞ հի­միկ­վա ժո­ղովր­դա­դե­մոկ­րա­տա­կա­նը, Մի­լոշևի­չը իր երկ­րի նվի­րյա՞լն էր, թե՞ մի­ջազ­գա­յին ա­հա­բե­կիչ, Պի­նո­չե՞տն էր լա­վը, թե՞ Գոր­բա­չո­վը, Միկ­լու­խո Մակ­լա՞յն է կարևոր, թե՞ Մի­չու­րի­նը, Պո­պո­վի ռա­դիոն շպր­տե­լու բան է, իսկ Մեն­դե­լեևի ա­ղյու­սա­կը՝ ա­նա­վարտ, վկա՝ Յու­րի Հով­հան­նի­սյա­նը, և էս­պես շա­րու­նակ:

...Մի՛ շտա­պեք կար­ծիք կազ­մել, թե են­թա­վեր­նագ­րի հար­ցում շտա­պո­ղա­կա­նու­թյուն է ցու­ցա­բեր­վել, հետն էլ` վրի­պում։ Մինչ­դեռ խոս­քը Պերճ Պռո­շյա­նի հա­մա­նուն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան մա­սին չէ, այլ Վա­նա­ձո­րում տի­րող ի­րա­վի­ճա­կի, որ­տեղ ոչ թե հա­ցի սով է սկս­վել, այլ թան­կաց­ման։