«Գառնիի կամուրջը մեզ էր հասել կոպտատաշ խամքարերով»

2012-ին ԱՄՆ-ի դեսպանների մշակութային արժեքների պահպանության հիմնադրամը 110000 ԱՄՆ դոլար է հատկացրել ՀՀ մշակույթի նախարարությանը` 11-րդ դարով թվագրվող Գառնու կամուրջը վերանորոգելու համար: Կամրջի վերականգնման և ամրակայման աշխատանքների իրականացման համար 2012-ի ապրիլին հայտարարվել է մրցույթ` գնման բաց ընթացակարգով: Մրցույթին մասնակցել է չորս ընկերություն: Հաղթող է ճանաչվել «Տիգրան և Ավիկ» ՍՊԸ-ն, որն իրականացրել է հուշարձանի վերականգնողական աշխատանքները:
Գառնու կամրջի (Ազատ գետի վրա) կառուցման մասին ստույգ տեղեկություններ չեն պահպանվել, սակայն 11-րդ դարով թվագրվող մերօրյա հուշարձանը բազմիցս նորոգվել է և կրել փոփոխություններ, որոնք վերագրվում են հիմնականում ուշ միջնադարին: 2012-ին հաստատվել է նախագիծ, ըստ որի` կամրջի եզրապատերը վերականգնվել են պահպանված կամարի սրբատաշ քարերի շարվածքի օրինակով (հիմք է ընդունվել Ա. Բալասանյանի 1945 թ. չափագրությունը և Վ. Հարությունյանի «Միջնադարյան Հայաստանի քարավանատներն ու կամուրջները» գրքում կատարված «կամրջի կառուցվածքը իրականացված է… սրբատաշ տուֆով և կրաշաղախով» նշումը):
«Կամրջից օգտվելու խնդիր չկար: Գառնիի կամուրջն ինքն իրենով պատմության գոհար էր, որին մենք սիրում էինք նայել»,- ասում է պատմական հուշարձանները վերականգնող ճարտարապետների հայկական ասոցիացիայի փոխնախագահ, վերականգնող ճարտարապետ ՍՏԵՓԱՆ ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆԸ և հավելում, որ պատմությունը պետք է վերականգնել այնպես, ինչպես մեզ հասել է: «Գառնիի կամուրջը մեզ էր հասել կոպտատաշ խամքարերով, որ գիտեինք, սիրում էինք»,- ասում է նա, անդրադառնալով մեր` «Նոր լուծումներից տուժե՞լ է միջնադարյան կամուրջը» հարցին պատասխանում է. «Վերջացել է, պատմությունն արդեն չկա»:
Այնուամենայնիվ, վերականգնող ճարտարապետը անհասկանալի է համարում ակտիվիստների բարձրացրած աղմուկն առ այն, որ կամուրջը ամրացման անվան տակ ապականվել է, որի ամբողջ պատասխանատվությունը կրում է ՀՀ մշակույթի նախարարությունը:
«Ինչպես տեսնում եք, բոլոր փաստաթղթերն առկա են,- ասում է Ստեփան Նալբանդյանը:- Գիտամեթոդական խորհուրդը մի քանի անգամ հաստատեց այսօրվա կամրջի տեսքը, որի հետ ես և դուք համաձայն չենք։ Բայց ամեն ինչ արվել է օրենքով: Այստեղ մեղավորներին պետք է փնտրել գիտամեթոդական խորհրդի անդամների մեջ. ինչո՞ւ ձայների մեծամասնությամբ ընտրվեց այն տարբերակը, ինչ ունենք այսօր: Եվ վերջապես, ինչո՞ւ ենք մենք միշտ ուշացումով ամեն ինչին արձագանքում, ՀԷԿ են կառուցում-վերջացնում, ասում ենք` վատ է, ծառեր են կտրում, ասում ենք` վատ է, հուշարձաններ են տեղահանում, ասում ենք` վատ է: Ինչո՞ւ միշտ վերջում։ Գառնիի կամրջի շինարարության ժամանակ բազմիցս ենք գնացել Խոսրովի արգելոցի տարածք, և ոչ մեկիս մտքով չանցավ ի սկզբանե հարցը բարձրացնել։ Գառնիի կամուրջը մեր ուզած տարբերակով այլևս չկա, իսկ գիտամեթոդական խորհրդի տարբերակով կա այնպիսին, ինչպիսին հաստատվել է»:
Իրավաբան ԱՐԹՈՒՐ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ մեզ հետ զրույցում նախ հստակեցրեց, որ Գառնիի կամրջի վերականգնման հետ կապված բողոք-ակցիաները կազմակերպում են ոչ թե բնապահպանները, այլ սովորական քաղաքացիներ: Ինչ վերաբերում է հետանդրադարձին, նրա պարզաբանմամբ` բնապահպաններն այդքան ռեսուրսներ չունեն, որ կատարվող բոլոր ավերածությունների մասին իրազեկվեն ու ժամանակին արձագանքեն: «Նրանք, ովքեր իրազեկված են, պետք է գտնեն մեխանիզմներ խնդիրները հանրայնացնելու, ակտիվիստներին ճիշտ ժամանակին իրազեկելու»,- ասում է Արթուր Գրիգորյանը:
Ինչևէ, հետանդրադարձի արդյունքում Գառնիի կամուրջն այլևս վերականգնման ենթակա չէ: Ի՞նչ են ուզում ակտիվիստները:
«Խնդրի հիմքում միայն հուշարձանի ոչնչացումը չէ: Հարց է առաջանում` կամրջի վերանորոգման համար արդյո՞ք պահանջվում էր այդքան գումար, արդյո՞ք օրենքով սահմանված կարգով է անցկացվել մրցույթը, և շահել է նշված ՍՊԸ-ն, որի մասնագիտական որակը կասակածելի է»,- ասում է իրավաբանը:
Նրա խոսքով` հուշարձանը ոչնչացնողները պետք է ընթարկվեն պատասխանատվության, և հարկ է պարզել` չկա՞ն կոռուպցիոն ռիսկեր մշակույթի նախարարության այն պաշտոնյաների վարքագծում, ովքեր մաս են կազմում սույն գործընթացին:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ