Ազգային հատուկ դիմագծով, ինքնատիպ վարքուբարքով ու նիստուկացով Գեղարքունիքի մարզը, որի բնակիչների նախնիները հին բայազետցիներ են, վանեցիներ, ալաշկերտցիներ ու մշեցիներ, յուրահատուկ է նաև իր խոհանոցային ընդհանրություններով և ազգային ուտեստների բազմազազանությամբ: Այնտեղ շատ հարգի են ձկնային ուտեստները, «օձի թթուն», կանեփով տոլման, կոնչոլը, բորանին, «բայազեդա քյուֆթան» և ավանդական այլ կերակրատեսակներ, որոնք պատրաստվել են հատուկ առիթո՛վ կամ տոնական օրերին: Դրանցից մի քանիսը ներկայացնում ենք մեր ընթերցողներին:
«Օձի թթու»
Վերցնել 1 կգ հատիկավոր ձավար, 0,5 կգ միս, 1 լիտր թթվաջուր, 2 գլուխ սոխ և 200 գ կենդանական ծագմամբ յուղ: Թթվաջուրը լցնել լվացած ձավարի ու մսի վրա և եփել մարմանդ կրակի վրա: Վերջում ավելացնել նշված յուղով ու մանր կտրտած սոխով պատրաստված սոխառածն ու խառնել:
Մատուցել տաք վիճակում` ծեծած սխտորի հետ: Հատուկ օրերին եփած այս կերակուրը տանտիկինները սեղանին են դրել` ասելով. «Ով այն ուտի` օձը նրան չի խայթի»:
«Կոնչոլ»
Կես գլուխ կաղամբ, 1,5 կգ կարտոֆիլ, 200 գ յուղ, կանաչի, 1 գլուխ սոխ, 3 հատ պոմիդոր, աղ:
Պատրաստել սոխառած, ավելացնել մանր կտրտած պոմիդորն ու կանաչին: Կարտոֆիլը եփել առանձին ամանում: Սոխառածի վրա լցնել կտրտած կաղամբը, այնուհետև եփած կարտոֆիլը: Վերջում ավելացնել աղը: Ցանկալի է եփել կճուճում` թոնրի մեջ:
«Կանեփով տոլմա»
Մեկ բաժակ կանեփը թրջել 0,5 լ գոլ ջրում` թոցնելով մեկ ժամ: Այնուհետև քամել, ջուրն առանձնացնել, իսկ կանեփը տրորելով` թեփն անջատել, անցկացնել մսաղացով: 1 կգ ձավարի վրա լցնել մանրացրած 2 գլուխ սոխ, ավելացնել աղացած պղպեղ, ուրց, իսկ վերջում` աղացած կանեփը: Զանգվածը փաթաթել թթու դրած կաղամբի տերևներով: Եփել կանեփաջրով: Հաճելի է հատկապես սառը վիճակում:
«Բորանի»
Վերցնել 1 կգ շաքարի ճակնդեղի կամ բազուկի ցողուն, մաքրել, լվանալ, կտրտել և եփել մարմանդ կրակի վրա: Եփելուց հետո ջուրը թափել, քամել: Տապակել 2 գլուխ սոխով և 200 գ կենդանական յուղով պատրաստած սոխառածի մեջ: Մատուցել սխտորով մածնի հետ:
Կազմեց Հասմիկ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆԸ