«ՌԵՍՏՈՐԱՆԱՅԻՆ ԵՐԳԵՐԸ ՍՏԵՂԾՈՒՄ ԵՆ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՀՈԳԵՎԻՃԱԿ»

«Սուրբերու աչքեր», «Տանգո N7», «Իմ անուշ հայրենիք», «Տաք անձրև»… Երգահան, նկարիչ ՄԱՐՏԻՆ ԱՀԱՐՈՆՅԱՆԻ հայտնի ու անհայտ, լսված ու չհրապարակված գործերը երկար կարելի է թվարկել: Նրա առաջին ալբոմը` «Անծանոթուհին», թողարկվել է դեռևս 1996-ին: «Երգեր» խորագրով վերջին հավաքածուն ընդգրկում է շուրջ 30 երգ, թողարկվելու է Հալեպում: Արտասահմանյան շուկայում լայն տարածում ունի հատկապես «Ներշնչանք» ալբոմը: «Դրսում մեծ պահանջարկ ունեն գործիքային ստեղծագործությունները: Լեզուն միջազգային է` կա՛մ հավանում են, կա՛մ չեն հավանում, մինչդեռ մեզ մոտ այդ ժանրն անտեսվում է»,- ասում է Մարտին Ահարոնյանը: Առհասարակ, անտեսվում է լավ երաժշտությունը: Եղեռնի մասին նրա «Սուրբերու աչքեր» երգը Ավստրիայում մեծ արձագանք է գտել, տեղի հեռուստատեսությունը հաղորդում է պատրաստել այդ մասին: Մինչդեռ մեզ մոտ երգը տարին մեկ է հնչում:
-Դուք այն արվեստագետներից եք, որոնց չենք մոռանում, բայց և չենք հասցնում ճանաչել: Ինչպե՞ս կբացատրեք դա:
- Տեսակի խնդիր է: Կան մարդիկ` ողջ տարին մի գործ են ստեղծում և այդ գործով հայտնի են դառնում: Երևի ավելի հետևողական են: Չեմ ասում, թե դա վատ է: Սկսնակ արվեստագետը գուցե պետք է որոշակի ճանապարհ անցնի: Ինձ համար դրանք արդեն ավելորդ են:
-Այսինքն, որպեսզի գործը հնչի հեռուստատեսությամբ, դրա համար պետք է վճարե՞լ:
-Նախկինում` ոչ: Բայց վերջին տարիներին շատ բան փոխվել է: Ինձ նման բան չեն ասում, բայց չեն էլ ներկայացնում գործերս: Լավագույն դեպքում արբանյակային հեռուստատեսությամբ են հեռարձակվում: Երևի նկատել եք. եթե երգիչը, որքան էլ հայտնի, բացակայում է երկրից կամ հետևողական չէ, նրա տեսահոլովակները մոռացության են մատնվում:
-Բայց շատ երևալն էլ հոգնեցնում է:
-Ոմանք «աստղ» դառնալու մտադրություն ունեն: Պետք է շատ երևան, որպեսզի ճանաչեն իրենց: Հիմնական նպատակը դա է, ուրիշ առավելություն չեմ տեսնում:
-Պետական դահլիճներում ֆոնոգրամայի արգելումը, կարծում եք, մաքրե՞լ է երգարվեստի դաշտը նրանցից, ովքեր երգել չգիտեն:
-Կա ձայն, որ բնությունից գեղեցիկ է, ազդում է հոգու վրա, մեծ ջանք պետք չէ լավ կատարման համար: Բայց ճիշտ չի լինի ասել, թե մեր երգիչները երգել չգիտեն: Այլ հարց է, որ ձայնի դիապազոնը փոքր է, և կենդանի համերգի ժամանակ դա զգացվում է: Ստուդիայում ձայնագրելիս կարելի է որակ ապահովել, երգիչը չի տուժում: Թեև մեղադրում են երգիչներին, բայց մեր դահլիճներում տեխնիկան որակով չի փայլում, իսկ երբ տեխնիկան «խաբում է», լավ երգիչն էլ կարող է տուժել:
-Ի՞նչ կարծիք ունեք «Երգ երգոց» հեռուստածրագրի մասին, որը միտում ունի ներկայացնելու հին, սիրված երգերը: Նոր մեկնաբանությունները միշտ չէ, որ հաջողված են, թեև հաղորդման ընթացքում հիմնականում միատոն գովեստներ են հնչում, հիացական խոսքեր:
-Ես քիչ եմ հեռուստացույց դիտում, բայց լավ կատարումներ կան: Ինձ նույնպես հրավիրել են: Քաղաքային ռոմանս էր ներկայացվում, ինչը ժամանակին չէր հեռարձակվում եթերով, ցածր էր համարվում: Ասեմ, որ այդ գործերն ավելի մաքուր են: Չեմ ուզում քննադատել, բայց երբեմն ներկայացնում են երգեր որևէ կատարողի երգացանկից: Երեկոն նվիրվում է նրան, այն դեպքում, երբ երգն ունի հեղինակ:
-Հայ երգահաններից ո՞ւմ կառանձնացնեք:
-Առնո Բաբաջանյան, Ռոբերտ Ամիրխանյան, Խաչատուր Ավետիսյան, Արամ Մերանգուլյան: Ժամանակակից երգերը կարճ կյանք ունեն:
-Թուրքական «Յունիվերսալ» ընկերությունն ուզում էր գնել հայկական էստրադայի հայտնի ներկայացուցիչների երգերը, ինչը բողոքի ալիք բարձրացրեց մեզանում: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում մշակութային նման համագործակցությանը:
-Մենք սխալ ընկալեցինք նրանց առաջարկը: Նրանք կատարում են նաև հունական, իսպանական երգեր: Խոսքը քնարական երգերի մասին էր: Հեղինակային իրավունքները պահպանվում են, միայն բառերն էին թարգմանվելու:
-Առանց այն էլ երբեմն վեճեր են լինում երգերի ծագման շուրջ: Դժվար է ասել` ո՞վ է ումից գողանում:
-Անկեղծ եթե լինենք` մենք ավելի շատ ենք այնտեղից այստեղ բերում: Եվ շատ վաղուց: Հայկական որոշ երգերում նույնիսկ թուրքերեն բառերն են պահպանվել: Կոմիտասը հայկական երգը մաքրել է, այդ ավելորդ խաղերը, ելևէջները մերը չեն: Շատերն ասում են` մեզնից գողացել են: Դա իրենցն է, իրենց նամազն էլ է այդ լադի վրա: Հեշտությամբ կարելի է տարբերել ադրբեջանականը, թուրքականը, արաբականը:
-Հետաքրքիր է, որ նման երգերը լավ են ընդունվում մեզանում:
-Խորհրդային տարիներին ադրբեջանական երգի ժամ կար, որը մեծ լսարան ուներ: Իհարկե, երաժշտական ցածր ճաշակ ունեցողներին էր գրավում, բայց նրանք, որպես կանոն, մեծամասնություն են: Ադրբեջանցի երգիչները մեծ թվով հանդիսատես էին հավաքում մեզ մոտ: Բայց այն ժամանակ աշխատանք էր տարվում, երգարվեստը մաքրվում էր ցածրարժեք գործերից: Ցածրորակ երաժշտությունը բարձր բեմերում չէր թույլատրվում, և նման երաժշտության սիրահարներն ամեն ինչ անում էին, որ սողոսկեն մյուս դաշտ: Հիմա հակառակ պատկերն է. լավ երաժիշտներն են գնում դեպի մյուս բևեռ, որ լսելի լինեն: Պետք է զերծ մնալ թուրքական «կլկլոցների» ազդեցությունից: Թե՛ մենք, թե՛ մուսուլմանական ազգերը նայում ենք դեպի Եվրոպա: Ավելի լավ է այդ կողմ նայել, քան հետ գալ: Ռեստորանային երգերը ստեղծում են համապատասխան հոգեվիճակ, բարքերն էլ են փոխվում: Նկատե՞լ եք` ինչպիսին են այդ երգերի տակ ուրախացողների դեմքերը:
-Ձեզ ավելի շատ երաժի՞շտ եք համարում, թե՞ նկարիչ:
-Հիմա` երաժիշտ: Քիչ եմ նկարում:
-Ինչի՞ց են ծնվում նկարները:
-Կան նկարիչներ, որ ունեն նկարելու ժամ: Ինչպես ուրիշներն աշխատանքի են գնում, իրենք էլ գնում են արվեստանոց: Թե ի՞նչ կստացվի, այլ հարց է: Կարելի է նկարել պատվերով: Դա նույնպես խթան է: Բայց այլ է, երբ նկարը ծնվում է միջիցդ, ապրումների կուտակումից: Դա կարող է սեր լինել, բնության գեղեցիկ տեսարան, տխուր վիճակ, հանգիստ հոգեվիճակ…
-Չե՞ն խանգարում մեկը մյուսին` նկարչությունն ու երաժշտությունը:
-Ոչ, օգնում են: Նկարիչները հետաքրքիր աշխարհայացք ունեն, ուրիշ կերպ են տեսնում գույները, աշխարհը: Քչերն են աշխարհին այդպես նայում: Սեզանը սարեր է նկարել, և թվում է` առանձնահատուկ ոչինչ չկա, բայց այնպես է նկարել, որ միլիոններ արժեն, անգին են:
-Չե՞ք փորձել կերպարվեստն ու երաժշտությունը սինթեզել:
-ՈՒզում էի նման մի բան անել…
-Ինչո՞ւ եք անցյալ ժամանակով խոսում։ Էլ չե՞ք ուզում:
-Ես կարող եմ տասը համերգ կազմակերպել, ցուցահանդես բացել: Լավ գիտեմ` ինչպես են դա անում: Բայց ուզում եմ, որ ամեն բան լինի բարձր մակարդակով, ինչի համար միջոցներ են պետք:
-Երկրից գնալու ցանկություն չե՞ք ունեցել: Մեր արվեստագետներից շատերը դրսում մեծ ձեռքբերումներ են ունենում:
-Հնարավորություն միշտ եղել է, բայց երևի շատ եմ հայրենասեր: Դժվար է այստեղ ապրելը, շատերը հեռանում են, փախչում: Երբ ինչ-որ բան չի ստացվում (եթե կայանային այնտեղ, հետ չէին գա), վերադառնում են ու անմիջապես կոչումներ վաստակում:
-Ի՞նչը կուզեիք փոխել մեր երկրում:
-Տղամարդիկ աշխատանք չունեն կամ քիչ են վաստակում: Չեն կարողանում ընտանիք պահել: Նրանք «փակվում» են, խեղճանում: Հիմա կանայք ավելի ակտիվ են: Կուզեի` տղամարդիկ աշխատանք ունենային, իսկ արվեստագետները` ներկայանալու հնարավորություն:
-Երիտասարդ երգահաններն ասում են, որ շատ թանկ արժեն իրենց երգերը, և հազվադեպ են նվիրում դրանք: Ձեր դեպքում ինչպե՞ս է:
-Ես հաճախ եմ նվիրում իմ երգերը։
-Ինչպիսի՞ն է Մարտին Ահարոնյան-արվեստագետը:
-Դժվար է ասել, համենայն դեպս, չար չեմ, բռնություն չեմ սիրում, դաժանություն չեմ սիրում: Ընդունված է, որ նկարիչները, առհասարակ, արվեստագետները հարբեցող են: Ես չեմ էլ ծխում: Կամ, որ արվեստանոցը պետք է թափթփված լինի: Ես կարգուկանոն եմ սիրում:
-Մեր ընթերցողներին ի՞նչ կասեք:
-Կասեի` սիրեք ու գնահատեք լավ երաժշտությունը, առհասարակ, լավ արվեստը:
Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ