ՄԱԼՅԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻ ՎԱՂՎԱ ՕՐԸ

Կինոդերասանի հիմնանորոգված թատրոնն իր երկրպագուների առաջին հարյուրյակին հյուրընկալեց կիրակի երեկոյան: Բեմից հեռարձակված տեսաշարով մթնեցված հանդիսասրահ մտավ Հենրիկ Մալյանը: Հանկարծակիի եկած հանդիսատեսը մտովի տեղափոխվեց անցյալ դարի 80-ականները «շատ մեծ ու անհաշտ կռիվներից, թոփ ու թվանքի պայթյուններից հետո», «Հայֆիլմ»-ին կից հանրաճանաչ կինոռեժիսորի հիմնադրած թատրոն-ստուդիայի բեմադրական աշխատանքների պասիվ մասնակիցը դարձավ: Անսպասելիորեն խզվեց մեծատաղանդ արվեստագետի ստեղծագործության գերլարված ընթացքը: Վերահաս փլուզումների մունջ կադրերով խորացավ նրա վաղաժամ կորստի ցավը, բայց շուտով մասամբ մեղմվեց, երբ, ասես մի քանի կինոակնթարթում, պալատական շուքով ավերակներից հառնեց Հենրիկ Մալյանի արտասովոր թատերաընտանիքի խղճուկ հյուղակը: Վարագույրը վերաբացվում է Հովհաննես Թումանյանի հեքիաթների Մալյանի հանրահայտ բեմադրության ներկայացմամբ: Պարային զվարթ նախադրությամբ անմիջապես աշխուժանում է հանդիսասրահը: Անչար ու կենսախինդ հեգնանքով կենդանանում են «Անբան Հուռին», «Տերն ու ծառան» ու «Սուտլիկ որսկանը»: Որքան լրջանում է ներկայացման ասելիքը, այնքան թանձրանում է վառ թատերային կերպավորումների զավեշտախառն փոփոխություններով հարուցված կենսուրախ մթնոլորտը: Կամերային սրահի մտերմիկ միջավայրում արտասվելու աստիճանի ծիծաղելի է ընկալվում շաշ լոռեցիների մտապատկերում ծնված ու մեռած Կիկոսի մահը: Ժողովրդական բանահյուսության նրբահնար կոլորիտով իրապատում են դառնում մանկուց չմոռացվող հեքիաթները: Գլխավորը` առանց բեմադրական ավելորդ աճպարարությունների: Անվրեպ գտնված դերասանական խաղաոճով իրար են հաջորդում հանրածանոթ հերոսները` աննկատ կենտրոնացնելով հանդիսատեսի ուշադրությունը հայ ինքնության տարատեսակների ընդհանուր հատկանիշների վրա` յուրովի նախապատրաստելով անհամեմատ շեշտադրված «Մի կաթիլ մեղր»-ի ծաղրանկարային-մուլտիպլիկացիոն թատերապատումի ենթատեքստային խորքերը ներթափանցելուն: Չես հասցնում զարմանալ Մեծ լոռեցու հանճարեղ բացահայտումներով, երբ հայ ինքնության իր բացառիկ իմացությամբ բեմից փայլատակում է Մեծ բիթլիսցին` Վիլյամ Սարոյանը, ով հոգեբանական իր «պեղումներով» աշխարհասփյուռ վտարանդի հայության հավաքական նկարագիրն է ամբողջացնում սրընթաց կերպարանափոխվող դերասանախմբի ներշնչված ու միաձույլ խաղով: Կատակելով ու թախծելով, ծիծաղելով ու արտասվելով նրանք ներկայացնում են միևնույն ներկայացման համատեքստում Թումանյանի, Սարոյանի գրական տարաբախտ հերոսների անձնապատումները` միաժամանակ աննկատ ընդհանրացնելով մեր ազգային խառնվածքն ու բնավորությունը վաղնջական ժամանակներից ի վեր: Հայ ինքնության էության թատերապատկերը նորօրյա նրբերանգներով է լրացվում Աղասի Այվազյանի գրական տեսիլքով: Ամենադաժան ճշմարտությունները դերասանախումբը վերապրում է առանց չափազանցության գիրկն ընկնելու, մեր ազգային հոգեկերտվածքին բնորոշ մերժելի գծերն անչար ու հատու պախարակելով` տխուր մտորումների տեղիք է տալիս: Իսկապես, ինչու ենք հայերս առավել հպարտանում նրանով, որ միշտ զոհ ենք եղել, ապավինելով ցնորածին պատրանքներին` այդպես էլ չենք կարողացել արմատախիլ անել մեր անմիաբանությունը նույնիսկ օրհասական պահերին:
Մալյանի անվան կինոդերասանի թատրոնի հիմնանորոգված նորամուտը հաստատումն է 30 տարի առաջ ստեղծված թատերաոճի կենսունակության, ուրույն գրավչության: Խաղացանկային երեք բեմադրությունների անկարկատ զուգակցմամբ թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Նարինե Մալյանի մտահղացած վերաբացման ներկայացումը հավաստում է որդեգրած թատերադավանանքին հնարմատ «մալյանականների» հավատարմությունը: Նոր տպավորությունների խանդավառությունը չէր էլ փորձում թաքցնել գրական բարձրարժեք հենքի վարպետ թատերայնացումից հարստացած մշտական հանդիսատեսը: Կուլիսներից ողջ երեկոյի ընթացքում իր ծնած թատերազավակի հասունացմանն անքթիթ հետևող Հենրիկ Մալյանն ինքը, կարծես, գոտեպնդված էր հեռանում: Մերօրյա մալյանականները, փառք Աստծո, լիովին վերագտել են հավատը վաղվա օրվա հանդեպ, բաց թողել կապանքված երևակայության սանձերը` նախապատրաստվելով երկար սպասված ստեղծագործական թռիչքին:
Նվարդ ԱՍԱՏՐՅԱՆ

Մեկնաբանություններ