Հայաստանի քաղաքական դաշտը առաջին հայացքից ոչ ակնհայտ, բայց դանդաղ ու հաստատապես վերածվեց արևմուտք-արևելք հակամարտության թատերաբեմի:
Սա իրականություն դարձավ, քանի որ Նիկոլին հաջողվեց Արևմուտքին ներկայանալ որպես դեպի արևմուտք նայող քաղաքական գործիչ, ով ամեն կերպ փորձում է ազատվել ռուսական կապանքներից, այդ թվում՝ Արցախը հանձնելով, բայց նրան չի հաջողվում: Ուստի, Արևմուտքը, մասնավորապես ամերիկյան հատուկ ուժերը, դիրքավորվեցին Նիկոլի իշխանությունը սատարող խրամատներում. Եվ այս ամենը փաստերով ու զրո ենթադրությամբ:
Այս իրավիճակն իրողություն դարձավ ընդդիմության կողմից անօգնական մուրացիկի դերն ընտրելու պայմաններում, որը, սեփական ժողովրդի հետ աշխատելու փոխարեն, նրան հավատացնելու, որ ազգային շահեր սպասարկելու համար է ուզում իշխանության գալ (նաև բաց օրակարգ հրապարակելով), արդեն տևական ժամանակ է աչքը ջուր կտրած սպասում է օտար և ցուրտ ափերից ակնկալվող հովանավորչության: Սա, իհարկե, տեղի չի ունենալու, և ընդդիմադիր դաշտը շարունակելու է հաջորդիվ էլ սխալներ գործել ու հիասթափեցնել իրենց ԱԺ տարած ընտրողների ընդդիմադիր զանգվածին, ինչը փաստում են նաև որոշ սոցհարցումներ:
Հետևաբար, ազգային շահերի սպասարկման դաշտը շարունակում է որբ մնալ, ազգային շահերը շարունակում են մնալ ոչ հստակ ձևակերպված, իսկ դրան տեր կանգնողները՝ անջատ ու հակասություններով լի:
Այս պայմաններում, Արևմուտքը կշարունակի սատարել Նիկոլին, քանի որ ընդդիմադիր դաշտը կդիտարկի որպես ռուսական հովանավորչությամբ գործող սուբյեկտների համույթ: Իսկ Նիկոլը կշարունակի խաբել մեզ էլ, Արևմուտքին էլ, ռուսներին էլ, քանի որ նա սպասարկում է (ինչպես կարելի է ենթադրել իր գործողություններից) այլ հայտնի շահեր: Հայաստանի արևելքում տեղադրված ռուսների նոր ռազմական հենակետերով, որոնց, ի դեպ, Նիկոլն է բերել, այլ ոչ նախկինները, կհանձնվեն նոր տարածքներ և կկատարվեն օտարների այլ պահանջներ` տանք պրծնենք, որ ազատվենք և՛ ռուսներից, և՛ ազերներից լոզունգի ներքո, բայց իրականում օտարի շահեր սպասարկելու օրակարգի ներքո:
Ինչ պետք է անեն այս պայմաններում նրանք, որ սեփական ոչ խամաճիկ պետությունն են ուզում:
Շարունակել աշխատել մարդկանց հետ, բացատրել, որ իրենք` մարդիկ, մենք ենք իշխանության աղբյուրը, և մենք ենք որոշողը. Այն պահից, երբ դուք կասեք, որ ձեզանից կախված չէ (ինչը մոլորություն է), դուք կհամաձայնեք, որ ձեր կյանքը ծառայեցվի օտար շահերի և կդառնաք ագրեսիվ փոքրամասնության ձեռքում գործիք: Այնպես, ինչպես Երևանում, երբ մեկ միլիոն բնակչի աչքի առաջ ընդամենը շուրջ 80 հազար մարդ կորոշի, թե այդ մեկ միլիոնը ինչպես պետք է ապրի և հարաբերվի իր միջավայրում:
Առկա վիճակը պահանջում է իրար երեսի նայելով շփումներ և միմյանց նկատմամբ վստահության ձևավորում: Իհարկե, սա չի վերաբերում այն մարդկանց, որոնց համար միևնույն է, և որոնք Հայաստանը դիտարկում են որպես այլ երկիր գնալու տրանզիտ գոտի:
Մեր ապագան մեր ձեռքերում է, իսկ մենք շարունակում ենք ընտրել անգործությունը, այսինքն, առօրյա կենցաղով ապրելը: Փոփոխությունը չի գալու այլ տեղից, դա մեր մեջ է քնած, և միայն մենք ենք ունակ երևան բերել այդ ցանկալի փոփոխությունը:
Հովհաննես Ավետիսյան