Փաս­տա­թուղ­թը ստո­րագ­րե­լուց հե­տո ՀՀ վար­չա­պե­տը, որ­պես օգ­տա­գործ­ված գոր­ծիք, ան­պի­տան է, նրա հա­մար այլևս ոչ ոք չի պայ­քա­րե­լու

Այն բա­նից հե­տո‚ երբ ՀՀ վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը շա­տե­րի հա­մար անս­պա­սե­լի գի­շե­րը թա­քուն փաս­տա­թուղթ ստո­րագ­րեց‚ որն ակն­հայ­տո­րեն ոչ թե փոխ­զի­ջում էր ար­ձա­նագ­րում‚ ինչ­պես ինքն էր ա­սում‚ այլ բա­ռի բուն ի­մաս­տով հայ­կա­կան կող­մի ան­վե­րա­պահ կա­պի­տու­լյա­ցիան‚ պարզ էր‚ որ կր­քե­րը հայ­կա­կան եր­կու հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րում պետք է թե­ժա­նա­յին։

Թեև Հա­յաս­տա­նում իշ­խա­նու­թյան ե­կած ու­ժը 2,5 տա­րի շա­րու­նակ և մինչև 2018 թ. գա­րու­նը զա­նա­զան գրան­տա­կեր կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ տար­բեր խո­ղո­վակ­նե­րով փոր­ձում էին Հա­յաս­տա­նում ձևա­վո­րել կոն­ֆոր­միս­տա­կան և վիր­տուալ կյան­քով ապ­րող այն­պի­սի հան­րու­թյուն‚ ո­րը պար­տու­թյա­նը որևէ ար­ձա­գանք չտա‚ այ­նուա­մե­նայ­նիվ‚ 2,5 տա­րին բա­վա­րար չե­ղավ‚ որ­պես­զի հա­սա­րա­կու­թյա­նը դարձ­նեն պար­տու­թյու­նը սո­վո­րա­կան երևույթ ըն­կա­լող։ Եվ փաս­տաթղ­թի ստո­րագ­րու­մից հե­տո ժո­ղովր­դի մի մեծ մաս դուրս ե­կավ փո­ղոց։ Ֆեյս­բու­քի տի­րույ­թը նույ­նիսկ‚ որ հա­մար­վում էր Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի կող­մից կա­ռա­վար­վող զոմ­բի­նե­րի‚ պո­ղոս­նե­րի‚ կոն­ֆոր­միստ­նե­րի դաշտ‚ դուրս ե­կավ վե­րահս­կո­ղու­թյու­նից։ Հա­յաս­տա­նում ան­մի­ջա­պես պայ­թյուն տե­ղի ու­նե­ցավ։ Բնա­կա­նա­բար տա­րօ­րի­նակ կլի­ներ‚ ե­թե այդ մթ­նո­լոր­տում ի­րենց քա­ղա­քա­կան ակ­տի­վու­թյու­նը չվե­րա­կանգ­նեին պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կում ո­րո­շա­կի մո­րա­տո­րիում հայ­տա­րա­րած կու­սակ­ցու­թյուն­նե­րը։ Դրա ար­տա­հայ­տու­թյու­նը ե­ղավ այն‚ որ ՀՀ 17 քա­ղա­քա­կան ուժ հան­դես ե­կավ հայ­տա­րա­րու­թյամբ՝ պա­հան­ջե­լով՝
ա. Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի և կա­ռա­վա­րու­թյան ան­հա­պաղ հրա­ժա­րա­կա­նը‚
բ. ստեղ­ծել պե­տա­կան պահ­պա­նու­թյան կո­մի­տե‚ ո­րը կկա­ռա­վա­րի‚ կփոր­ձի քաո­սից հա­նել եր­կի­րը և կչե­ղար­կի կամ գո­նե կփափ­կաց­նի ստո­րագր­ված խայ­տա­ռակ հա­մա­ձայ­նագ­րի կե­տե­րը։
Շա­տե­րի մեջ այն­պի­սի պատ­րանք կա‚ թե Փա­շի­նյա­նը‚ ինչ­պես նրա թի­մա­կից­ներն էին ֆեյ­քե­րի մի­ջո­ցով պն­դում‚ ստիպ­ված էր ստո­րագ­րել այդ փաս­տա­թուղ­թը‚ այդ սև գործն ա­նե­լուց հե­տո միան­գա­մից հրա­ժա­րա­կան կտար՝ ինչ-որ կերպ պահ­պա­նե­լով դեմ­քը։ Սա­կայն ով­քեր ճա­նա­չում են Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին‚ հաս­կա­նում էին‚ որ այդ սցե­նա­րը նրա նման խառն­վածք ու­նե­ցո­ղի հա­մար չէ։

Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը‚ իր ո­ճի հա­մա­ձայն‚ թաքն­վե­լով բուն­կե­րում‚ ան­մի­ջա­պես սկ­սեց մեղ­քը գցել ու­րիշ­նե­րի վրա‚ թեև դրա վրա ոչ ոք այլևս ու­շադ­րու­թյուն չի դարձ­նում ու լուրջ չի ըն­դու­նում՝ դրա մեջ հո­գե­կան հի­վան­դու­թյան դրսևո­րում տես­նե­լով։ Սա­կայն հե­տա­գա­յում փոր­ձեց պո­ղոս­նե­րի ու զոմ­բի­նե­րի վրա խա­ղալ՝ նշե­լով‚ թե այլ տար­բե­րակ չու­ներ‚ ինչ կա­րո­ղա­ցել ա­րել էր՝ 2,5 տար­վա ըն­թաց­քում զենք էր գնել‚ ե­թե ին­քը չլի­ներ‚ 44 օր էլ չէին դի­մա­նա և նման է­ժա­նա­գին այլ մա­նի­պու­լյա­ցիա­ներ։ Մի խոս­քով՝ մի իս­կա­կան պատ­մու­թյուն խեղճ Նի­կո­լի և ճնշ­ման ներ­քո ո­րո­շում ըն­դու­նող ղե­կա­վա­րի մա­սին‚ պատ­մու­թյուն‚ ո­րը հաշ­վարկ­ված է ու­ղեղ չու­նե­ցող զանգ­վա­ծի հա­մար։

Պա­տե­րազ­մից հե­տո շատ բան պետք է վե­րաի­մաս­տա­վոր­վի‚ սա­կայն նկա­տենք‚ որ մեր հա­սա­րա­կու­թյան մի մա­սի բա­նա­կա­նու­թյու­նը բնավ էլ ու­ժեղ կող­մը չէ։ Պրակ­տի­կան ցույց է տա­լիս‚ որ շո­կա­յին ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը՝ իշ­խա­նու­թյան դա­վա­ճա­նու­թյու­նը կամ կա­պի­տու­լյա­ցիա­յի ստո­րագ­րու­մը‚ մի մա­սին գո­նե հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյան բե­րում է։ Հույս ու­նե­նանք‚ որ ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում կյան­քը կս­տի­պի գո­նե‚ որ մարդ­կանց մեջ սկ­սեն աշ­խա­տել ինք­նա­պաշտ­պա­նա­կան բնազդ­նե­րը։

Իշ­խա­նու­թյուն­ներն այս օ­րե­րին ևս մեկ հա­կա­փաս­տարկ մտց­րին. իբրև թե ըն­դուն­ված փաս­տաթղ­թի վրա նե­րազ­դե­լու մե­խա­նիզմ չկա‚ և իշ­խա­նու­թյու­նը փոխ­վի թե ոչ‚ միևնույն է‚ ո­չինչ չի վե­րա­նայ­վե­լու։ ՀՀ ղե­կա­վա­րու­թյունն իր ա­նու­ղեղ զանգ­վա­ծի վրա աշ­խա­տում է՝ հա­մո­զե­լով‚ թե ով էլ լի­ներ‚ այս­պես էր ա­նե­լու։ Երբ չես կա­րո­ղա­նում ցույց տալ քո ա­ռա­վե­լու­թյուն­նե­րը‚ մնում է ա­սել‚ թե բո­լորն էլ նույնն են։ Ե­թե չես կա­րո­ղա­նում լավ գործ ա­նել‚ ա­պա քեզ մնում է միայն բա­ցա­սա­կա­նը բո­լո­րին վե­րագ­րել։
Այ­նուա­մե­նայ­նիվ‚ ի՞նչ հաշ­վարկ է կա­տա­րում ընդ­դի­մու­թյու­նը։ Հաս­կա­նա­լի է՝ այդ փաս­տա­թուղ­թը ստո­րագր­վել է Ռու­սաս­տա­նի և Թուր­քիա­յի տված ե­րաշ­խիք­նե­րի ներ­քո‚ փաս­տա­թուղթն ար­դեն գոր­ծի է դր­վել‚ խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը մուտք են գոր­ծել Ար­ցախ։ Եվ շատ պար­զու­նակ կլի­ներ կար­ծել‚ թե իշ­խա­նա­փո­խու­թյամբ կա­րե­լի է կանգ­նեց­նել փաս­տաթղ­թի աշ­խա­տան­քը‚ մա­նա­վանդ որ կանգ­նեց­նե­լու պա­րա­գա­յում էլ և՛ Փա­շի­նյա­նը‚ և՛ նրա ար­ցա­խյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը խոս­տո­վա­նում էին‚ թե տա­րա­ծաշր­ջա­նի ա­մե­նա­մար­տու­նակ բա­նակ ու­նե­նա­լու մա­սին խո­սակ­ցու­թյուն­նե­րը խիստ չա­փա­զանց­ված են ե­ղել։ Ե­թե նույ­նիսկ հա­մա­րենք‚ թե Փա­շի­նյա­նի փո­խա­րեն մեկ ու­րիշն է իշ­խա­նու­թյան ղե­կին‚ ան­մի­ջա­պես անհ­նար է խո­սել պա­տե­րազ­մի հա­ջող ել­քի մա­սին։

Ըստ էու­թյան‚ ընդ­դի­մու­թյունն այ­սօր շարժ­վում է «նոր բա­նակ­ցող՝ նոր պայ­ման­ներ» բա­նաձևով։ Ըստ այդմ‚ նոր բա­նակ­ցող՝ նոր իշ­խա­նու­թյուն է ի հայտ գա­լիս‚ ո­րը հայ­տա­րա­րում է‚ թե որևէ առն­չու­թյուն չու­նի նախ­կի­նի ստանձ­նած պար­տա­վո­րու­թյան հետ‚ և քա­նի որ հա­սա­րա­կու­թյու­նից ծա­ծուկ է ա­մեն ինչ ար­վել‚ մար­դիկ ըն­դվ­զում են‚ տաս­նյակ հա­զար­նե­րով փո­ղոց են դուրս գա­լիս‚ ժո­ղո­վուր­դը պա­հան­ջում է‚ որ փաս­տա­թուղ­թը գո­նե մա­սամբ վե­րա­նայ­վի։ Սա­կայն այս­տեղ կա մեկ բայց. շատ կարևոր է‚ որ Նի­կոլ Փա­շի­նյանն ա­ռանց որևէ ճնշ­ման‚ ինք­նու­րույն հրա­ժա­րա­կան տա‚ ին­չը նա չի ա­նում։ Կա­պի­տու­լյա­ցիա­յի շո­կից մեկ-եր­կու օր անց գո­նե հույս կար‚ որ վար­չա­պե­տի մեջ ի հայտ կգան թե՛ մարդ­կա­յին ո­րո­շա­կի զգա­ցում­ներ‚ թե՛ հայ­րե­նա­սի­րա­կան դրսևո­րում­ներ‚ թե՛ պե­տա­կան մտա­ծե­լա­կերպ։ Փա­շի­նյա­նը‚ հայ­տա­րա­րե­լով՝ ես այս­քա­նը կա­րո­ղա­ցա ա­նել‚ բայց քա­նի որ դա հա­սա­րա­կու­թյան հա­մար ա­նըն­դու­նե­լի է‚ և կան քա­ղա­քա­կան ու­ժեր‚ ո­րոնք կա­րող են փոր­ձել շտ­կել ի­րա­վի­ճա­կը‚ ա­պա ինք­նա­կամ հրա­ժա­րա­կան եմ տա­լիս‚ որ­պես­զի իշ­խա­նու­թյան ե­կող քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի ձեռ­քերն ա­զատ լի­նեն։ Այս պա­րա­գա­յում նոր իշ­խա­նու­թյու­նը‚ ո­րը, ըստ պլա­նի‚ պետք է լի­ներ պե­տա­կան պահ­պա­նու­թյան կո­մի­տեն՝ մեծ լիա­զո­րու­թյուն­նե­րով‚ սկ­սում է բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը։ Թե որ­քա­նով դա կս­տաց­վի‚ այլ խն­դիր է‚ և պայ­մա­նա­վոր­ված է նրա­նով‚ թե այդ նոր մար­դիկ որ­քա­նով ըն­դու­նե­լի կլի­նեն միջ­նորդ­նե­րից մե­կի՝ Ռու­սաս­տա­նի հա­մար։ Դի­տար­կե­լով այ­սօր հար­թա­կում ե­ղած մարդ­կանց՝ կա­րե­լի է տես­նել‚ որ այն­տեղ կան մար­դիկ‚ ո­րոնց հետ ՌԴ-ն խն­դիր­ներ չու­նի։

Սա ա­մե­նա­կարճ և լա­վա­գույն սցե­նարն էր‚ որ կա­րող էր տե­ղի ու­նե­նալ։ Սա­կայն Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի դեպ­քում ա­մե­նա­վատ կան­խա­տե­սում­ներն ի­րա­կա­նա­ցան. վար­չա­պե­տը‚ խայ­տա­ռա­կե­լով եր­կի­րը‚ պատ­մու­թյան մեջ մտ­նե­լով որ­պես հող հանձ­նող ղե­կա­վար‚ նույ­նիսկ այս պա­րա­գա­յում մտա­դիր չէ լքե­լու ա­թո­ռը‚ մինչև վեր­ջին պահն էլ դի­մադ­րում է ձեր­բա­կա­լու­թյուն­նե­րով‚ սադ­րանք­նե­րով‚ ան­գամ վրե­ժի գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ‚ երկ­րում քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազմ հրահ­րե­լով։ Ընդ­դի­մու­թյունն այս­տեղ փոր­ձեց օգ­տա­գոր­ծել մյուս գոր­ծի­քը՝ այս ա­մե­նին պետք է ա­ջակ­ցու­թյուն տար ու­ժա­յին­նե­րից մե­կը‚ իր ըն­դվ­զու­մը ցույց տար վար­չա­պե­տի նկատ­մամբ։ Եվ ար­դեն 1,5 ա­միս խոս­վում է գլ­խա­վոր շտա­բի մա­սին‚ սա­կայն գո­նե մինչ այժմ պաշ­տո­նա­կան զին­վո­րա­կան­նե­րը լո­յա­լու­թյուն են ցու­ցա­բե­րում կա­պի­տու­լյա­ցիան ստո­րագ­րած գե­րա­գույն հրա­մա­նա­տա­րի նկատ­մամբ։ Այս­պի­սով՝ զին­ված ու­ժե­րի գլ­խա­վոր շտա­բը կի­սում է կա­պի­տու­լյա­ցիա­յի և պա­տե­րազ­մում պար­տու­թյան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը։ Ո­րոշ պաշ­տո­նյա­նե­րի ե­լույթ­ներ վկա­յում են‚ որ ըստ էու­թյան բա­նակն էլ ա­ռանձ­նա­պես լուրջ պատ­րաստ չէր 5-րդ սերն­դի պա­տե­րազ­մին՝ կա՛մ զենք‚ մո­բի­լի­զա­ցիոն ռե­սուրս չու­նեին‚ կա՛մ մար­տա­կան ո­գին բարձր չէր‚ կա՛մ աշ­խար­հա­զո­րա­յին­նե­րը‚ կա­մա­վո­րա­կան­ներն էին փախ­չում ծա­ռա­յու­թյու­նից։ Եվ հայ­կա­կան բա­նա­կի մա­սին լե­գեն­դը հօդս ցն­դեց այն մարդ­կանց պատ­ճա­ռով‚ ո­րոնք դա ուռ­ճաց­նում էին՝ ՀՀ և Ար­ցա­խի պաշ­տո­նյա­նե­րը։ Այս պա­րա­գա­յում Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը‚ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը‚ ՊՆ-ն և Գլ­խա­վոր շտա­բը պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան ա­ռու­մով նույն նա­վա­կում են։ Դա ա­ռանձ­նա­պես մեծ գաղտ­նիք էլ չէր‚ քա­նի որ պա­տե­րազ­մը ցույց տվեց‚ որ բա­նա­կը քիչ թե շատ եր­կա­րատև պայ­քա­րի պատ­րաստ չի ե­ղել։ Այն‚ որ բա­նա­կի ռազ­մա­վա­րու­թյան մեջ ան­տես­վել է ա­նօ­դա­չու թռ­չող սար­քե­րի նշա­նա­կու­թյու­նը‚ վկա­յում է ռազ­մա­վա­րա­կան մտա­ծո­ղու­թյան ո­րա­կը։ ՈՒ պարզ չէ‚ թե ինչ պա­տե­րազ­մի էր պատ­րաստ­վում ՀՀ և Ար­ցա­խի ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան վեր­նա­խա­վը։ Այս պա­րա­գա­յում զար­մա­նա­լի չէ‚ որ այս եր­կու կող­մե­րը փոր­ձում են մի­մյանց փր­կել։

Եվ ընդ­դի­մու­թյա­նը մնում է միայն ժո­ղովր­դա­կան զանգ­ված­նե­րի ճնշ­ման գոր­ծի­քը։ Այս­տեղ մեծ դեր կա­րող է խա­ղալ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի գոր­ծո­նը։ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը կա­պի­տու­լյա­ցիա­յի փաս­տա­թուղ­թը ստո­րագ­րե­լուց‚ հո­ղե­րը հանձ­նե­լուց‚ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը ստանձ­նե­լուց և աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կենտ­րոն­նե­րի հա­մար մեծ գործ ա­նե­լուց հե­տո այլևս ոչ մե­կին պետք չէ։ Նա այլևս որևէ ար­ժեք չի ներ­կա­յաց­նում։ Ինչ­պես սոց­ցան­ցե­րում էին գրում՝ Մավրն իր գործն ա­րել է‚ Մավ­րը կա­րող է հե­ռա­նալ։ Փա­շի­նյա­նը նույ­նիսկ պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ ար­ժեք ու­ներ‚ քա­նի որ նա ոչ միայն հա­մա­ձայ­նել էր 7 շր­ջան­նե­րը հանձ­նե­լուն‚ այլև ինչ­պես ինքն էր ա­սել‚ ցա­վոտ փոխ­զիջ­ման՝ Շու­շին թշ­նա­մուն տա­լուն։ Փաս­տա­թուղ­թը ստո­րագ­րե­լուց հե­տո ՀՀ վար­չա­պե­տը‚ որ­պես օգ­տա­գործ­ված գոր­ծիք‚ ան­պի­տան է‚ նրա հա­մար այլևս ոչ ոք չի պայ­քա­րե­լու։ Նրան նույ­նիսկ երկ­րի ներ­սում ա­ջակ­ցու­թյուն չկա‚ բա­ցի բա­վա­կա­նին նոս­րա­ցած զոմ­բի­նե­րից։

Այս­պի­սով՝ այ­սօր ոչ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ռե­սուրս կա‚ ո­րին անհ­րա­ժեշտ է Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը‚ ոչ էլ ներ­քին քա­ղա­քա­կան ու­ժեր‚ որ ձգ­տեն նրան պա­հել։ Նա այժմ հույ­սեր ու­նի‚ որ ու­ժա­յին­նե­րը դեռևս իր հրա­ման­նե­րը կկա­տա­րեն‚ դա էլ պայ­մա­նա­վոր­ված է նրա­նով‚ թե ինչ զանգ­ված­ներ փո­ղո­ցում կլի­նեն։ Նույ­նիսկ շատ ա­մուր իշ­խա­նու­թյան պայ­ման­նե­րում‚ ե­թե հա­րյուր­հա­զա­րա­վոր մար­դիկ են դուրս գա­լիս‚ ու­ժա­յին­նե­րը բա­վա­կա­նին ա­րագ թեք­վում են դե­պի կշեռ­քի ծանր նժա­րը։
1990-ա­կան­նե­րի վեր­ջին մո­տա­վո­րա­պես այս­պի­սի ի­րա­վի­ճակ էր‚ սա­կայն պարտ­վո­ղա­կան կոն­ցեպտ ու­նե­ցող Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նը մերժ­վեց այն ժա­մա­նակ­վա ու­ժա­յին­նե­րի‚ քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի կող­մից։ ՀՀ ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հը‚ ա­ռանց որևէ դի­մադ­րու­թյան‚ լքեց ա­թո­ռը։ Տրա­մա­բա­նա­կան կլի­ներ‚ ե­թե Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը նույն­պես այդ կերպ վար­վեր‚ սա­կայն նա‚ փաս­տո­րեն‚ գնում է առ­ճա­կատ­ման՝ էլ ա­վե­լի լա­րե­լով ի­րա­վի­ճա­կը երկ­րում և բար­դաց­նե­լով իր ա­պա­գա կեն­սագ­րու­թյու­նը։

Ա­րամ Վ. ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ