Աշխար­հը ե՞րբ և ու՞մ կսկ­սի պատ­ժել Ար­ցա­խի դեմ այ­սօր­վա պա­տե­րազ­մի հա­մար

(Նախորդ մասը)

Բայց դա դեռ ա­մեն ին­չը չէ։ Գեր­մա­նա­կան «Ֆրանկ­ֆուր­տեր Ալ­գե­մայ­նե ցայ­տունգ» (FAZ) թեր­թը տպագ­րել է Ռայն­հարդ Ֆե­զե­րի «Կով­կա­սի հա­կա­մար­տու­թյու­նը կա­րող է պոկ­վել Մոսկ­վա­յից» մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը։ Ա­հա Ֆե­զե­րի հիմ­նա­կան դրույթ­նե­րը.
1) Ռու­սաս­տա­նը կորց­րել է Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թյան վրա ազ­դե­լու լծակ­նե­րը,
2) հա­կա­մար­տու­թյան լուծ­ման բա­նա­լին Մոսկ­վա­յի ձեռ­քում չէ,
3) հա­կա­մար­տու­թյա­նը Թուր­քիա­յի մաս­նակ­ցու­թյու­նը և ԱՄՆ-ի մի կողմ քաշ­ված լի­նե­լը ու­ժե­ղաց­նում են լար­վա­ծու­թյու­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նում,
4) Վա­շինգ­տո­նի և Մոսկ­վա­յի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը կա­րող էր կան­խել լար­վա­ծու­թյան ու­ժե­ղա­ցու­մը։ Բայց ԱՄՆ-ը ներ­կա չէ այդ գոր­ծըն­թա­ցում։
Ֆե­զե­րը գրում է. «Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­մար սկս­ված ա­ռա­ջին պա­տե­րազ­մից (ո­րը հա­ջող­վեց դա­դա­րեց­նել Ռու­սաս­տա­նի միջ­նոր­դու­թյամբ հրա­դա­դա­րի շնոր­հիվ) հե­տո 26 տար­վա ըն­թաց­քում զենքն այդ տա­րա­ծաշր­ջա­նում եր­բեք չի լռել։ Բայց, մինչև մի շա­բաթ ա­ռաջ բռնկ­ված մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը, մի­ջազ­գա­յին միջ­նորդ­նե­րին միշտ հա­ջող­վել է կան­խել նոր պա­տե­րազ­մը նույ­նիսկ երբ գրե­թե ա­մե­նօ­րյա մի­ջա­դե­պե­րը վե­րա­ճում էին խո­շոր ընդ­հա­րում­նե­րի։ Այժմ ադր­բե­ջան­ցի­ներն ու հա­յե­րը դա­ժան մար­տեր են մղում ճա­կա­տի ողջ եր­կայն­քով՝ օգ­տա­գոր­ծե­լով ի­րենց բա­նակ­նե­րի ողջ զի­նա­նո­ցը։ Զին­ված պայ­քար է ըն­թա­նում ա­ռա­վե­լա­պես հա­յե­րով բնա­կեց­ված, բայց խոր­հր­դա­յին ժա­մա­նակ­նե­րում Ադր­բե­ջա­նա­կան ԽՍՀ-ին միաց­ված տա­րա­ծաշր­ջա­նի հա­մար, որն ա­ռա­ջին պա­տե­րազ­մից հե­տո գտն­վում էր հա­յե­րի վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ։ Մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը դա­դա­րեց­նե­լու մա­սին ԱՄՆ-ի, Ֆրան­սիա­յի և ՌԴ-ի նա­խա­գահ­նե­րի հա­մա­տեղ կո­չին ան­ցած շա­բաթ­նե­րին ոչ ոք չան­սաց։ Դեռ մինչև վեր­ջերս նման բան պատ­կե­րաց­նելն անհ­նար կլի­ներ։ Չորս տա­րի ա­ռաջ Ռու­սաս­տանն ու ԱՄՆ-ը հա­մա­տեղ ջան­քե­րով կա­րո­ղա­ցան ա­րա­գո­րեն վերջ դնել հա­յե­րի և ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի միջև 90-ա­կան­նե­րից այս կողմ ա­մե­նա­կա­տա­ղի մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին։ 2016 թ. պա­տե­րազ­մը տևեց 4 օր և 200 կյանք տա­րավ։ Բայց այն ժա­մա­նա­կից հե­տո շատ բան է փոխ­վել ոչ միայն Հա­յաս­տա­նում և Ադր­բե­ջա­նում, այլև մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րե­զում։ Այդ եր­կու հան­գա­մանք­նե­րը փոք­րիկ, տն­տե­սա­պես անն­շա­նակ տա­րա­ծաշր­ջա­նի հա­մար մղ­վող պա­տե­րազ­մը վե­րա­ծում են քա­ղա­քա­կան հիմ­նախ­նդ­րի, ո­րը կա­րող է լր­ջո­րեն ազ­դել Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի սահ­ման­նե­րից դուրս առ­կա ի­րադ­րու­թյան վրա»։

Այս­տեղ հար­կա­վոր է կանգ առ­նել ու մեկ­նա­բա­նել, ճշ­տել Ֆրե­զե­րի գրա­ծը։ Գլ­խա­վորն այն է, որ 1994 թ. պա­տե­րազ­մի ա­վար­տը չէր նշա­նա­կում ընդ­հան­րա­պես մար­տա­կան հա­կա­մար­տու­թյան ա­վարտ։ Զի­նա­դա­դա­րը կնք­վել է, բայց հա­յե­րի տա­րած­քա­յին ձեռք­բե­րում­նե­րը չեն ճա­նաչ­վել Ադր­բե­ջա­նի կող­մից, չնա­յած նրա պար­տու­թյա­նը։ 1994 թ. այդ պար­տու­թյու­նը ռազ­մա­վա­րա­կան բնույթ չու­ներ։ Այդ­պի­սի ի­րա­վի­ճա­կը նշա­նա­կում էր պա­տե­րազ­մի դա­դար, և կող­մե­րի հաշ­տու­թյու­նը պահ­պան­վում էր, քա­նի դեռ դա ձեռն­տու էր նրանց։ Միևնույն ժա­մա­նակ նկա­տե­լի է, որ գեր­մա­նա­ցի հե­ղի­նա­կը փոր­ձում է մե­ծաց­նել ԱՄՆ-ի դե­րը, ին­չը շա­տե­րին չէր հա­ջող­վում մինչև 2005-06 թթ., երբ աս­պա­րե­զում հայ­տն­վեց «թուր­քա­կան փե­սա» Մե­թյու Բրայ­զան՝ Մինս­կի խմ­բի ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գա­հի դե­րում, և ԱՄՆ-ը պար­զա­պես դար­ձավ Թուր­քիա­յի և «Բաք­վի հան­րա­պե­տու­թյան» ցան­կու­թյուն­նե­րի խո­սա­փող։ Ֆե­զերն ա­սում է. «Այժմ ադր­բե­ջան­ցի­ներն ու հա­յե­րը դա­ժան մար­տեր են մղում ճա­կա­տի ողջ եր­կայն­քով՝ օգ­տա­գոր­ծե­լով ի­րենց բա­նակ­նե­րի ողջ զի­նա­նո­ցը»։ Դա ևս ճիշտ չէ։ Մար­տերն ըն­թա­նում են ոչ թե «ճա­կա­տի ողջ եր­կայն­քով», այլ խիստ սահ­մա­նա­փակ շր­ջա­նում, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի շուր­ջը, բայց չեն շո­շա­փում հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նա­գի­ծը Ար­ցա­խից դե­պի հյու­սիս և հա­րա­վում՝ Նա­խիջևա­նի շր­ջա­նում։ Սխալ է նաև Ֆե­զե­րի այն պն­դու­մը, թե մար­տե­րի ըն­թաց­քում կող­մերն այժմ «օգ­տա­գոր­ծում են ի­րենց բա­նակ­նե­րի ողջ զի­նա­նո­ցը»։ Հենց ողջ զի­նա­նո­ցը չի օգ­տա­գործ­վում։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, ա­ռանց ո­րո­շա­կիաց­նե­լու կա­րե­լի է ա­սել, որ սպա­ռա­զի­նու­թյան կի­րառ­ման տե­սան­կյու­նից էլ հա­կա­մար­տու­թյու­նը բա­վա­կան սահ­մա­նա­փակ բնույթ ու­նի։ Մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը չու­նեն սահ­մա­նա­փա­կում­ներ չու­նե­ցող ան­հաշտ պայ­քա­րի բնույթ։

Այ­նու­հետև Ֆե­զե­րը գրում է հա­կա­մար­տու­թյու­նում Ռու­սաս­տա­նի դե­րի մա­սին. «Մինչև այժմ Ռու­սաս­տա­նը ե­ղել է այդ հա­կա­մար­տու­թյան ար­տա­քին վճ­ռո­րոշ գոր­ծո­նը։ Մոսկ­վան շա­հագր­գռ­ված չի ե­ղել նրա կար­գա­վոր­մամբ, բայց այն օգ­տա­գոր­ծել է տա­րա­ծաշր­ջա­նում իր ազ­դե­ցու­թյունն ամ­րապն­դե­լու հա­մար։ Իր եր­կու գլ­խա­վոր թշ­նա­մի­նե­րի՝ Ադր­բե­ջա­նի և Թուր­քիա­յի միջև սեղմ­ված լի­նե­լու պատ­ճա­ռով Հա­յաս­տա­նի հա­մար Մոսկ­վա­յի պաշտ­պա­նու­թյու­նը անվ­տան­գու­թյան միակ ե­րաշ­խիքն էր։ Անհ­րա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում Կրեմ­լը Հա­յաս­տա­նին հի­շեց­նում էր այդ կախ­վա­ծու­թյան մա­սին։ Միա­ժա­մա­նակ Ռու­սաս­տա­նը զենք էր տրա­մադ­րում Ադր­բե­ջա­նին՝ փոր­ձե­լով այդ­պի­սով պահ­պա­նել կաս­կա­ծե­լի հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյու­նը, ին­չը եր­կու կող­մե­րին ստի­պում էր հաշ­վի առ­նել ռու­սա­կան շա­հե­րը։ Եր­կար ժա­մա­նակ դա գոր­ծում էր հա­ջո­ղու­թյամբ։ Ռու­սաս­տա­նին չի կա­րե­լի մե­ղադ­րել, որ նա ար­հես­տա­կա­նո­րեն պահ­պա­նում էր հա­կա­մար­տու­թյու­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նում վե­րահս­կե­լի ան­կա­յու­նու­թյան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մի­ջո­ցով, ինչ­պես դա ԽՍՀՄ-ի տրո­հու­մից հե­տո տե­ղի էր ու­նե­նում մյուս ազ­գա­մի­ջյան հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րի դեպ­քում։ Ե­թե կա նման հա­կա­մար­տու­թյան լուծ­ման բա­նա­լի, ա­պա այն ոչ թե Մոսկ­վա­յի, այլ հա­կա­մար­տող ժո­ղո­վուրդ­նե­րի ձեռ­քին է։ Նրանց հա­կա­մար­տու­թյան ար­մատ­նե­րը հաս­նում են պատ­մու­թյան խոր­քե­րը»։ Այս­պի­սով, Ֆե­զե­րը միա­ժա­մա­նակ պն­դում է և այն, որ Ռու­սաս­տա­նը ե­ղել է այդ հա­կա­մար­տու­թյան վճ­ռո­րոշ գոր­ծո­նը, և այն, որ այդ հա­կա­մար­տու­թյան լուծ­ման բա­նա­լի Մոսկ­վան չու­նի։ Ռու­սաս­տա­նը չէր կա­րող լու­ծել հա­կա­մար­տու­թյու­նը, բայց ո­րոշ հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյուն էր ստեղ­ծում հա­կա­մար­տող կող­մե­րի միջև, ո­րով հա­կա­մար­տու­թյու­նը չէր դա­դա­րում, բայց և թույլ չէր տր­վում, որ այն վե­րա­դառ­նա թեժ փու­լին։ Առ­կա պայ­ման­նե­րում հա­կա­մար­տու­թյու­նը չի կա­րող լուծ­վել, բայց կա­րող է կա­սեց­վել հեր­թա­կան հրա­դա­դա­րով։ Մի՞­թե սա տի­պիկ ա­մե­րի­կա­մետ ե­րես­պաշ­տու­թյուն չէ հենց այն տե­սան­կյու­նից, որ հե­ղի­նա­կը մի­տում­նա­վոր կեր­պով ստում է կար­գա­վոր­ման գոր­ծում Մոսկ­վա­յի շա­հագր­գռ­ված չլի­նե­լու կամ այն մա­սին, թե իբր Մոսկ­վան «այլևս բա­նա­լի չու­նի» տա­րա­ծաշր­ջա­նում ի­րադ­րու­թյու­նը կա­ռա­վա­րե­լու հա­մար։ Ի­րա­կա­նում 2001 թվա­կա­նից ՌԴ-ն այդ­պես է «կոո­պե­րա­ցիա կազ­մել» Ի­րա­նի հետ, և այդ եր­կու­սին ձեռն­տու չեն Այ­սր­կով­կա­սում ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի բռն­կում­նե­րը։ Բայց այ­սօր մենք ՌԴ-ի կամ Ի­րա­նի շա­հե­րի մա­սին չէ, որ գրում ենք։
Ֆե­զերն այ­նու­հետև պն­դում է, որ ներ­կա­յիս մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն սկս­վել են Թուր­քիա­յի մի­ջամ­տու­թյամբ հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյան խախտ­ման պատ­ճա­ռով։ «Ա­մե­նից հա­վա­նա­կանն է, որ Թուր­քիա­յի պաշտ­պա­նու­թյու­նը վճ­ռա­կան գոր­ծոն է դար­ձել, որ Ա­լիևը փոր­ձի ի­րա­կա­նաց­նել Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղը հետ նվա­ճե­լու մա­սին շատ տա­րի­ներ հն­չող իր սպառ­նա­լի­քը։ Նա տե­ղի է տա­լիս նաև ներ­քա­ղա­քա­կան ճնշ­մա­նը. հու­լի­սյան բա­խում­նե­րից հե­տո Բաք­վում ե­ղան զանգ­վա­ծա­յին ցույ­ցեր, ո­րոնց մաս­նա­կից­նե­րը պա­տե­րազ­մե­լու կո­չեր էին ա­նում։ Դիկ­տա­տո­րա­կան վար­չա­կար­գը դժ­վա­րու­թյամբ կա­րո­ղա­ցավ նրանց վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ վերց­նել։ Ադր­բե­ջա­նին թուր­քա­կան օգ­նու­թյան պատ­ճա­ռով Ռու­սաս­տա­նը կորց­րեց եր­կու կող­մե­րի վրա ազ­դե­լու հնա­րա­վո­րու­թյու­նը։ Պարզ չէ, թե ինչ նկա­տա­ռում­նե­րով է Էր­դո­ղա­նը պաշտ­պա­նում ծա­վա­լա­պաշ­տու­թյու­նը։ Գու­ցե կարճ ժա­մա­նա­կով նա դրա­նով ու­շադ­րու­թյու­նը շե­ղի այլ խն­դիր­նե­րից։ Բայց վտանգ կա, որ Սի­րիա­յից ու Լի­բիա­յից հե­տո եր­րորդ ճա­կա­տում ուղ­ղա­կի հա­կա­մար­տու­թյան մեջ կմտ­նի Մոսկ­վա­յի հետ»։

Ղա­րա­բա­ղյան վեր­ջին պա­տե­րազ­մում ռու­սա­կան դիր­քո­րոշ­ման մա­սին Ֆե­զե­րը գրել է. «Մինչև հի­մա ռու­սա­կան ղե­կա­վա­րու­թյու­նը բա­ցեի­բաց չի կանգ­նել Հա­յաս­տա­նի կող­քին. եր­կու տա­րի ա­ռաջ խա­ղաղ հե­ղա­փո­խու­թյամբ իշ­խա­նու­թյան ե­կած երևա­նյան կա­ռա­վա­րու­թյան հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը լար­ված են։ Բայց ե­թե Հա­յաս­տանն իս­կա­պես ծանր դրու­թյան մեջ հայ­տն­վի, Ռու­սաս­տա­նը, որն այն­տեղ ռազ­մա­բա­զա ու­նի, կբախ­վի ընտ­րու­թյան. նրա կող­մը բռ­նի՞, թե՞ ի­րեն ներ­կա­յաց­նի որ­պես թույլ դաշ­նա­կից»։ Այս­տեղ նշենք, որ հոկ­տեմ­բե­րի 7-ին Պու­տի­նը հայտ­նել է ըն­թա­ցիկ ղա­րա­բա­ղյան հա­կա­մար­տու­թյան առն­չու­թյամբ Ռու­սաս­տա­նի դիր­քո­րո­շու­մը։ Մաս­նա­վո­րա­պես, նա ա­սել է. «Ինչ­պես հայտ­նի է, Հա­յաս­տա­նը ՀԱՊԿ-ի ան­դամ է, և այդ պայ­մա­նագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րում մենք ո­րո­շա­կի պար­տա­վո­րու­թյուն­ներ ու­նենք Հա­յաս­տա­նի ա­ռաջ։ Բայց ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը, ի մեծ ցավ մեզ, մինչև այժմ շա­րու­նակ­վում են։ Դրանք ըն­թա­նում են ոչ Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քում։ Իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է այդ պայ­մա­նագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րում Ռու­սաս­տա­նի կող­մից իր պայ­մա­նագ­րա­յին պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րի կա­տար­մա­նը, ա­պա մենք միշտ կա­տա­րել ենք, կա­տա­րում ենք և կա­տա­րե­լու ենք մեր պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րը»։ Այս­պի­սով, նա­խա­գահ Պու­տի­նը սահ­մա­նում է զին­ված հա­կա­մար­տու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րը Ռու­սաս­տա­նի չմի­ջամ­տե­լու պայ­մա­նով։ Այն պետք է սահ­մա­նա­փակ­ված լի­նի Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի տա­րած­քով։ Ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի տե­ղա­փո­խու­մը Հա­յաս­տա­նի տա­րածք կհան­գեց­նի Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մա­կան մի­ջամ­տու­թյան։ Պա­տե­րազ­մի տե­ղա­յին սահ­մա­նա­փա­կու­մը բա­ցա­ռա­պես Ար­ցա­խի և նրան հա­րա­կից շր­ջան­նե­րի տա­րած­քում նշա­նա­կում է, որ հա­կա­մար­տու­թյու­նը չի կա­րող լուծ­վել ռազ­մա­կան ու­ղիով։ Պա­տե­րազ­մա­կան թա­տե­րա­բե­մի պայ­ման­նե­րը թույլ չեն տա­լիս ա­նել դա։ Սահ­մա­նա­փակ և բա­վա­կան յու­րա­հա­տուկ ճա­կա­տը կող­մե­րից ոչ մե­կին թույլ չի տա­լիս հաս­նել ռազ­մա­վա­րա­կան նպա­տակ­նե­րին, ո­րոնք հա­կա­ռա­կոր­դին կս­տի­պեին ըն­դու­նե­լու պար­տու­թյու­նը և այն ամ­րագ­րե­լու հաշ­տու­թյան հա­մա­պա­տաս­խան պայ­մա­նագ­րով։ Եվ այդ միտքն ար­տա­ցոլ­ված է ԵԱՀԿ ՄԽ-ի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի և արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րում։ Դա նշա­նա­կում է, որ Մոսկ­վա­յում և այլ մայ­րա­քա­ղաք­նե­րում (այդ թվում՝ Թեհ­րա­նում) այժմ նկա­տի ու­նեն, որ ժա­մա­նա­կա­յին հե­ռան­կա­րում հա­կա­մար­տու­թյունն ինքն ի­րեն կմա­րի, ե­թե սահ­մա­փակ­վի տե­ղա­յին տա­րած­քում՝ թույլ չտա­լով նրա տա­րա­ծումն ա­վե­լի լայն մասշ­տա­բով։

Իր հոդ­վա­ծի վեր­ջում Ֆե­զե­րը եզ­րա­կաց­նում է. «Տե­սա­կա­նո­րեն կա ևս մեկ ուժ, ո­րը կա­րող էր նպաս­տել հա­կա­մար­տու­թյան բո­ցը մա­րե­լուն կամ առն­վազն կա­սեց­նե­լուն՝ Միա­ցյալ Նա­հանգ­նե­րը։ Վեր­ջին տա­րի­նե­րին այդ հար­ցում հենց Վա­շինգ­տո­նի և Մոսկ­վա­յի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյունն էր կան­խում ծա­վա­լու­մը՝ չնա­յած մյուս բո­լոր տա­րա­ձայ­նու­թյուն­նե­րին։ Բայց այս գոր­ծըն­թա­ցում ԱՄՆ-ը ներ­կա չէ»։ Իսկ գու­ցե հա­կա­ռա՞կն է. ԱՄՆ-ը հենց ներ­կա՞ է հա­կա­մար­տու­թյու­նում, բայց գաղտ­նի։ Իսկ մի՞­թե ԱՄՆ-ի մեր­ձա­վո­րարևե­լյան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան նպա­տա­կը տա­րա­ծաշր­ջա­նում հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րը նվա­զեց­նելն է։ Մի՞­թե ԱՄՆ-ի նպա­տա­կը տա­րա­ծաշր­ջա­նի ձևա­փո­խու­մը չէ՝ սահ­ման­նե­րի փո­փո­խու­թյան կամ նո­րե­րի ստեղծ­ման, կա­ռա­վար­վող քաո­սի քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մի­ջո­ցով։ Պա­տա­հա­կան չէ, որ ԱՄՆ-ը լու­ռու­մունջ է նաև Սի­րիա­յից ու Լի­բիա­յից թր­քա­մետ ա­հա­բե­կիչ­նե­րին Ար­ցախ նե­տե­լու առն­չու­թյամբ, չնա­յած ՄԽ-ի մյուս եր­կու հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը՝ Ռու­սաս­տանն ու Ֆրան­սիան, այդ առ­թիվ բա­վա­կան միան­շա­նակ են ար­տա­հայտ­վել։ Պա­տե­րազ­մի հեր­թա­կան բռն­կու­մը սադ­րե­լու գոր­ծում ԱՄՆ-ի վե­րա­բե­րյալ կաս­կած­նե­րը միան­գա­մայն հիմ­նա­վոր են։ Այս­տեղ հարկ է վեր­հի­շել այս տար­վա հու­լի­սի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք 2020 թ. սեպ­տեմ­բե­րի վեր­ջի և հոկ­տեմ­բե­րի սկզ­բի պա­տե­րազ­մի նա­խա­բանն էին։ Եվ մի՞­թե այս պա­տե­րազ­մում Իս­րա­յե­լի գաղտ­նի դե­րի մա­սին ի­րան­ցի պրո­ֆե­սոր Խա­դի Բոր­խա­նիի վե­րո­բե­րյալ գնա­հա­տա­կան­ներն ա­նուղ­ղա­կի ա­պա­ցույց­ներ չեն, որ հենց ԱՄՆ-ն է (ինչ­պես և ԱՄՆ-ի «տե­րը»՝ Իս­րա­յե­լը) անդ­րա­բե­մից սադ­րո­ղը։

Ի դեպ, Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­ներն ի­րենք պետք է սո­վո­րեն մտա­ծել և պա­տաս­խան­ներ գտ­նել, ոչ թե սպա­սեն պատ­րաս­տի ու «ծամ­ված» լու­ծում­նե­րի և գնա­հա­տա­կան­նե­րի։ Մտա­ծեք, Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­ներ, ա­մեն օր, ա­մեն գի­շեր. այս աշ­խար­հում ա­մեն ինչ չէ, որ չափ­վում է հա­ցով, փո­ղով, «որ­տեղ՝ հաց, այն­տեղ՝ կաց»-ով և այլն, և այլն։ Թուրք մի՛ ե­ղեք և մի՛ դար­ձեք, հա­յեր և հա­յու­հի­ներ...
(շա­րու­նա­կե­լի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ