Թրամփը կարևոր շրջադարձ է անում Մերձավոր Արևելքում

Երեք ցնցող նորություն ԱՄՆ-ից: ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հրահանգել է զորքերը դուրս բերել Սիրիայից ու Աֆղանստանից, երրորդը` ԱՄՆ ՊՆ նախարար Ջեյմս Մետիսի հրաժարականը, որ ակնհայտորեն կապված է նախորդ երկու որոշումների հետ: Սպիտակ տունը վերակառուցում է իր գործողությունների մարտավարությունը Սիրիայում ու Աֆղանստանում, գուցե հետագայում փոխվի և ռազմավարությունը: Մետիսը համաձայն չէր ու հրաժարական տվեց: The New York Times-ը նախագահի ու նախարարի տարաձայնություններին հավելում է նաև Իրանի միջուկային համաձայնագիրը:

Արտաքուստ կարող է թվալ, որ Սիրիայում ու Աֆղանստանում իրավիճակը որոշ ընդհանրություններ ունի: Օրինակ` երկու երկրներն էլ Մերձավոր Արևելքում ԱՄՆ-ի բազմամյա աշխարհաքաղաքական ռազմավարության ցանցում էին: Բայց ակնհայտ են և տարբերությունները: Սիրիայում պատերազմում են 5 տարուց մի քիչ ավելի: Աֆղանստանում մեծ հաշվով (որոշ ընդմիջումներով) պատերազմում են տասնամյակներով: Սիրիան աշխարհիկ պետություն է: Աֆղանստանին դա չի սպառնում: Երբ այնտեղ էր սովետական «սահմանափակ զորախումբը», ապարդյուն փորձ արվեց Աֆղանստանը «սոցիալիստական պետություն» դարձնել: ԱՄՆ-ը ունի ձախողված «կապիտալիստական նախագիծ»: Երբ Սիրիայում հայտնվեց ԻՊ-ը, երկիրը ներքաշվեց աֆղանական միջնադարի մակարդակ: Այնուհանդերձ` Վաշինգտոնի ու նրա դաշնակիցների համար Աֆղանստանում ու Սիրիայում ընդհանուր էր միջազգային ահաբեկչության դեմ պայքարի կարգախոսը: Բայց Սիրիայում թշնամի էր հայտարարվել Բաշար Ասադը, խաղը դրված էր ընդդիմադիր ուժերի վրա: Աֆղանստանում ամերիկացիները աջակցում են իշխող վարչակարգին: Դա կարևոր տարբերություն է: ԱՄՆ-ը Սիրիայից դուրս է բերում իր զորախումբը` մոտ 2000 մարդ, հայտարարելով ԻՊ-ի դեմ հաղթանակ ու մաքրում է «սիրիական դաշտը»: Աֆղանստանից դուրս են բերվում 7000 զինվորականներ, որ այդ երկրում գտնվող զորախմբի կեսն է: Սիրիայում տարածքի նշանակալից մասը Դամասկոսի վերահսկողության տակ է և հիմա օրակարգում կոնֆլիկտի կարգավորման քաղաքական-դիվանագիտական ջանքերի ակտիվացման խնդիրն է: Աֆղանստանում ամեն ինչ այլ է: Ամենամյա ամփոփիչ ասուլիսում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը ասաց. «Քաբուլի պաշտոնական իշխանությունը երկրի տարածքի ո՞ր մասն է վերահսկում: Հազիվ թե 1\3-ից ավելին, եթե անկեղծ լինենք: Ընտրություններ են անում, որոնց արդյունքները հաշվում են ամիսներով: Դա նորմա՞լ է»:

Պուտինը կարևորեց «բաց ու հրապարակային բանակցությունների անհրաժեշտությունը թալիբների ու քաղաքական գործընթացի մյուս մասնակիցների հետ բուն Աֆղանստանում»: Հանուն անաչառության արձանագրենք, որ ԱՄՆ-ը ժամանակ առ ժամանակ բանակցում է Թալիբանի հետ: Հերթական ռաունդը կկայանա Սաուդյան Արաբիայում` առանց Քաբուլի ներկայացուցչի: Գուցե պետք է ինչ-որ փոփոխությունների սպասել` ԱՄՆ-ի զորքերի մի մասի դուրսբերումից հետո: The Wall Street Journal-ը գրում է, որ Վաշինգտոնը լուրջ շրջադարձ է ձեռնարկում Մերձավոր Արևելքում իր քաղաքականության մեջ, իսկ Թրամփը սկում է խառնել և իր դաշնակիցների, և ընդդիմախոսների խաղաքարտերը: Նրանք գտնում են, որ նախագահը փորձում է «դրամատիկ տեղաշարժ անել աշխարհի թեժ կետերի վերաբերյալ դիրքորոշումների մեջ, նույնիսկ Իրանի նկատմամբ հարաբերություններում` առանց համաձայնեցնելու իր թիմի անդամների հետ»: Այս թեմայով ԱՄՆ-ոի ու Արևմուտքի լրատվամիջոցներում բազմաթիվ հակասական մեկնաբանություններ են արվում: Չշտապենք ու եզրակացություններ չանենք` ԱՄՆ քաղաքականության կտրուկ փոփոխությունը լուրջ վերլուծություն է պահանջում: Reuters-ը, հղում անելով ԱՄՆ վարչակազմի ներկայացուցչին, հայտարարում է, որ զորքերի դորսբերումը կտևի 60-100 օր: Բավականին բարդ օրեր: Փակ դռների հետևում Պենտագոնը փորձում է Թրամփին համոզել, որ համաձայնի զորքերի վերահսկվող ու աստիճանական դուրսբերմանը, որպեսզի փախուստ ու «դաշնակիցներին` օրինակ Սիրիայի քրդերին, դավաճանություն չդիտվի»: ԱՄՆ նախագահը Թուրքիայի նախագահին նախապես էր իր որոշումը տեղեկացրել: Անկարան դրական էր գնահատել ու բեկանել էր իր հարձակումը Եփրատի արևմուտքի վրա, թեպետ փորձագետները չեն բացառում, որ ամերիկացիներն այնտեղ թուրքերի համար որոշ «աշխարհաքաղաքական հենարաններ» են թողել: ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարեց, որ «Սիրիայից ամերիկյան զորքերի դուրսբերման որոշումը կոնֆլիկտի քաղաքական կարգավորման հեռանկարներ է ստեղծում այդ երկրում»: Բայց գլխավոր իրադարձությունը դեռ առջևում է: Առաջիկա օրերը կամ շաբաթները ցույց կտան` ի՞նչ կհաջորդի Թրամփի որոշմանը իրանական կարևոր ուղղությամբ: Դեռ բոլորովին վերջերս Վաշինգտոնը ծրագրում էր Սիրիան օգտագործել իբրև պլացդարմ Իրանի դեմ: ԱՄՆ-ի զորախմբի դուրսբերումը միանշանակ կուժեղացնի Թուրքիայի, Իրանի ու Ռուսաստանի դիրքերը տարածաշրջանում: Բայց դեռ վաղ է հասկանալու համար` Թրամփի մարտավարությունը այս տարածաշրջանում կվերաճի՞ նոր կայուն ռազմավարության և ո՞վ պատրաստ կլինի ընդունել, ո՞վ` ոչ:
Ստանիսլավ Տարասով, REGNUM

Հ.Գ. Ֆրանսիան, օրինակ, չի պատրաստվում Սիրիայից դուրս բերել իր զորախումբը` համարելով որ ԻՊ-ի դեմ պայքարը ավարտված չէ: Առայժմ լռում է Իսրայելը և պարզ չէ` կշարունակի՞ ռմբակոծել Սիրիայի տարածքը` իբր կանխելու համար Իրանի զենքի փոխանցումը Հեզբոլահին: Խաղից դուրս չեն և Սաուդյան Արաբիայի աջակցությունն ունեցող սիրիաբնակ արաբները: Իվերջո, չի բացառվում, որ Թրամփը կասեցնի ԱՄՆ զորքերի դուրսբերումը ու հայտարարի, որ դեռ վտանգ կա: Չի լուծվում քրդերի հարցը: Որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ տարածաշրջանի ու տարածաշրջանից դուրս ուժերը Սիրիայում ոչ այնքան պայքարում էին ահաբեկչության դեմ, որքան իրենց շահերն էին ներկայացնում` կենտրոնանալով նավթով ու գազով հարուստ շրջաններում կամ բնական ռեսուրսների փոխադրման ճանապարհները փորձելով վերահսկողության տակ վերցնել: Դոնալդ Թրամփը Սիրիայից հենց այնպես չի հեռանում, կա ինչ-որ գործարք, հանուն որի բիզնեսմեն նախագահը իր «մասնաբաժինը» կամ հանձնել է ուրիշ երկրի` ավելի մեծ փոխհատուցման դիմաց, կամ խաղը փոխադրել է այլ տարածք: Դոնալդ Թրամփի որոշումը կարող է մաս լինել շատ ավելի մեծ ծրագրի, որտեղ Սիրիան ընդամենը երկրներից մեկն է:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ