Վիեննայում Ալիևի և Սարգսյանի բանակցությունների արդյունքները

Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահների Վիեննայի հանդիպման (որ տեղի ունեցավ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների ԱԳՆ նախարարների հովանու ներքո) արդյունքները հանգամանալից վերլուծության կարիք ունեն՝ հասկանալու քառօրյա պատերազմից հետո կոնֆլիկտի գոտում փոփոխությունների միտումը:

Առաջին՝ նախօրեին Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահները առաջադրում էին միմյանց համար անընդունելի պայմաններ քաղաքական-դիվանագիտական գործընթացը վերսկսելու համար: Երևանը պահանջում էր Ղարաբաղում կոնֆլիկտի կողմերի շփման գծում վերահսկողության համակարգի տեղակայում և անվտանգության երաշխիքներ: Բաքուն նշաձողը առավելագույն բարձրության վրա էր դնում՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերի կատարում և բոլոր շրջանների «ազատագրում»:

Ապրիլի 2-5-ի իրադարձությունները որակելով «հաղթանակ», Ադրբեջանը ձգտում էր «հաղթանակը» առավելագույնս փոխարկել դիվանագիտական հարթությունում: Քաղաքական ինովացիաների և տեխնոլոգիաների ոչ կառավարական կենտրոնի տնօրեն Մուբարիզ Ահմեդօղլուն, արտահայտելով ադրբեջանցի քաղաքագետների ու փորձագետների ընդհանուր կարծիքը, հայտարարում էր. «1994-ին ստորագրված զինադադարի համաձայնագիրը կորցրել է ուժը» և «Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի ուժային լուծումը լեգիտիմություն ստացավ»: Ինչո՞ւ: Ահմեդօղլուի կարծիքով՝ Ադրբեջանի ու Հայաստանի գլխավոր շտաբների պետերի բանավոր համաձայնությունը ռուսական կողմի միջամտությամբ «նոր պայմանագիր է, որ կարգավորում է հրադադարի իրավաբանական կողմը»:

Դա ստորագրել են Ադրբեջանի ու Հայաստանի պաշտոնական անձինք առանց Ստեփանակերտի մասնակցության: Վստահաբար՝ Իլհամ Ալիևի ու Սերժ Սարգսյանի հանդիպումը կայացավ, որովհետև նրան վրա կոշտ ճնշում գործադրեցին ԱՄՆ-ի, ՌԴ-ի, Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարները, որոնց ներկայացուցիչները ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներն են: Բարձրամակարդակ այդ տանդեմը հետագայում էլ կարող է որոշիչ գործոն լինել ղարաբաղյան կարգավորման մեջ:

Երկրորդ, Ալիևի և Սարգսյանի համատեղ հայտարարությունը Ղարաբաղի խնդրի խաղաղ կարգավորման պատրաստակամության մասին ոչ միայն իրավաբանորեն նշանակում է քաղաքական գործընթացի վերսկսում, այլև որոշարկում է փուլային բնույթը ԵԱՀԿ ՄԽ ձևաչափում: Առաջին փուլում կամրապնդվի ԵԱՀԿ մշտադիտարկման առաքելությունը, թեպետ առայժմ պարզ չեն տեխնիկական մանրամասները շփման գծում միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմների ստեղծման մասին: Նախկինում Բաքուն հայտարարում էր, որ Ղարաբաղում մշտադիտարկման համակարգը իբր «կպահածոյացնի» կոնֆլիկտը: Հիմա ոչ միայն ընդունեց, այլև հարկադրված է հաշվի նստել Ղարաբաղում զինադադարի հաստատման 1994-1995 թթ. պայմանագրի հետ, որի տակ (Բաքվի ու Երևանի ստորագրությունների հետ) նաև Ստեփանակերտի ստորագրությունն է:

Դրանից հետևում է, որ ապագայում անխուսափելի է Ստեփանակերտի մասնակցությունը և ԵԱՀԿ ՄԽ մոնիտորինգի առաքելության գործնական իրականացման մեջ, և քաղաքական գործընթացում: 1995-ի հետո առաջին անգամ ընդունվեց ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անջեյ Կասպրշիկի առաջարկը՝ ուժեղացնել շփման գծում հրադադարի խախտումների մոնիտորինգի առաքելության հնարավորությունները: Պատմական և համաշխարհային քաղաքական փորձը ցույց է տալիս, որ կոնֆլիկտները, որտեղ կողմերը փոխգործակցում են կամ չեն փոխգործակցում, զարգանում են ստանդարտ տրամաբանությամբ, և ղարաբաղյան կոնֆլիկտը բացառություն չէ:
Երրորդ՝ հորիզոնում երևում են և կոնֆլիկտի կարգավորման ռեալ գործիքների հայտնության հեռանկարները՝ ուժային սցենարի գործադրման ռիսկի վերացումով: Բաքուն ու Երևանը պատրաստակամություն դրսևորեցին հանել լարումը բանակցային գործընթացից, որը կստեղծի բարենպաստ արտաքին ու ներքին պայմաններ փոխշահավետ ու անխուսափելի կոմպրոմիսների համար: Կարևոր գործոն է, որ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները դրսևորեցին փոխհամաձայնության բարձր մակարդակ, որը նրանց թույլ կտա ձեռնամուխ լինել լրացուցիչ նորմատիվ-իրավական բազայի ստեղծմանը, որպեսզի կողմերը խուսափեն զինված բախումներից:

Դա հնարավոր է և տեխնիկական, և քաղաքական հարթակներում, նույնիսկ եթե նկատի ունենանք բազմաթիվ մոնիտորինգային դիտակետերի ստեղծումը շփման գծի երկայնքով, դիպուկահարների, ռազմական տեխնիկայի հետքաշումը և այլ քայլեր:
Հունիսի վերջին նախատեսված Ալիևի ու Սարգսյանի հերթական հանդիպմանը ՄԽ համանախագահները պետք է ստորագրության պատրաստեն համաձայնագիր, որպեսզի, ինչպես ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան Ռիչարդ Միլսն է ասում, «այդ խումբը գործողություններում հետևողական լինի և զարգացնի այդ միտումը»: ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի խոսքով կարևոր է, որ հետագայում «հայ և ադրբեջանցի բանակցողները տրամադրված լինեն փոխզիջումների», որպեսզի բանակցությունների նոր ռաունդը հունիսին արդյունավետ լինի:
Գերմանիան, իբրև 2016-ին ԵԱՀԿ նախագահ, լիակատար աջակցում է իրադարձությունների այս ընթացքին ղարաբաղյան կոնֆլիկտի կարգավորման մեջ:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Առաջին անգամ Ստանիսլավ Տարասովն ընդունեց, որ պատերազմը քառօրյա էր, եռօրյա չէր: Հարց՝ ինչպե՞ս կարող է ստորագրվել կրակի դադարեցման բանավոր
համաձայնությունը, նույնիսկ եթե Մոսկվայում է ձեռք բերվել: Ինչպե՞ս է փորձառու փորձագետը հեշտ հավատում Ադրբեջանի հանձնառությանը շփման գծում մշտադիտարկման մեխանիզմների տեղակայման և ԵԱՀԿ նախագահի անձական ներկայացուցչի առաքելության ուժեղացման վերաբերյալ, երբ արդեն իսկ Բաքվից ասում են՝ դա համանախագահների առաջարկն է, մենք դա հանձն չենք առել և ասողը նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալն է: Ինչո՞ւ Ստանիսլավ Տարասովը չի անդրադառնում ՌԴ Անվտանգության խորհրդի նիստին, որի ընթացքում ՌԴ նախագահը քննարկել է Վիեննայի հանդիպումը, և այդքան լավատես է, որ ներքին ու արտաքին բարենպաստ պայմաններ են ստեղծվել փոխզիջման համար: Այդ հավատի ու վստահության հիմքում համոզմունքը չէ՞, որ ոչինչ էլ չի ստացվելու, բայց այս անգամ արդեն ոչ Ռուսաստան մեղքով, չէ՞ որ Վիեննայի հանդիպման նախաձեռնողը բացահայտորեն Քերին ու ՈՒոռլիքն էին:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ