ԵԿԵԼ ԵՆ` ՈՐ Ի՞ՆՉ

Եկել են, որ մեծ քաղաքականություն խաղան նույնքան մեծ նշանակության այս տարածաշրջանում, որը պայթուցիկ տակառի պես կանգնել է աշխարհի կոկորդին` ուրանացվող Իրանով, Թուրքիայի իսլամիստական ամբիցիաներով, ղարաբաղյան չսառեցված կոնֆլիկտով:
Փաստահավաք, քաղաքագիտորեն ձևակերպած` դաշտային, առաքելությունն ազատագրված տարածքներ է ժամանել մաքսիմում-մինիմում ծրագրերով: Գլխավոր խաղացողների` ԱՄՆ-ԵՄ-Ռուսաստանի համար: Իսկ թե այդ ծրագրերի մեջ որքան փայ կմտնեն բուն հակամարտող կողմերը, բանեցրած «հունարից» է կախված:
Այնպես որ, «գիտահետազոտական-միտահետազոտական»` վերաբնակեցման տեմպեր, բուն իրավիճակի հետ տեղում ծանոթացում, ՄԱԿ-ի ամբիոնում հարցի արծարծում, Ղարաբաղի հարցի արագ լուծում ու փախստականների նույնքան արագ վերադարձ այդ տարածքներ փիլիսոփայությունը լրիվ «թիթիզություն» է, որովհետև նանո և կիբեր տեխնիկայի զարգացման այս օրերին հեչ պետք չէր, որ փափկասուն արևմտացիք (ՌԴ-ն էլ ներառյալ) 10 օր շարունակ քարշ գային ազատագրված տարածքներով, երբ կարելի է փափուկ-կարմիր «ադյալով, կամինի կողքին, լափ-թոփը` գրկում», նստել ու ինտերնետով հատ-հատ դիտել տիեզերական արբանյակի ցուցանածը, գրավյալ տարածքների տեղանքը` տուն առ տուն, գյուղ առ գյուղ սոցիոլոգիայով հանդերձ, մանավանդ որ մի քանի տարի առաջ եկան-տեսան-գնացին:
Այսպիսով, ինչո՞ւ հենց այս պահին որոշվեց, որ դաշտային առաքելություն պետք է իրականացվի: Մինչ հարցին պատասխանելը հիշենք, որ նմանատիպ առաջին առաքելության ժամանակ աղմուկն ընդհանրապես մեծ էր: Ընդդիմությունն էլ ավելի կազմակերպված ասում էր` հրես, ահավոր պատժամիջոցներ կկիրառվեն Հայաստանի նկատմամբ, հրես, հարցը կտեղափոխեն ՄԱԿ, հրես, մի երկու ժամից ղարաբաղյան հարցը լուծվում է, ու դրա համար է փաստահավաք խումբն ուշի ուշով չափ ու ձև անում էդ կողմերում: Հրե՜ս: Արդյունքում` ոչ մի լուրջ հետևանք: Բացառյալ մեկից. փաստահավաք այդ խմբի այցի ընթացքում առանց այն էլ վերաբնակեցման ահավոր դանդաղած տեմպերն առավել դանդաղեցին: Ընդամենը:
Այս անգամ դաշտային առաքելությունը, իսկ առավել ճշգրիտ` համանախագահող երկրներն ընկել են Ղարաբաղի սարերն ու ձորերը նախ և առաջ մեկ պատճառով. ցույց տալու, որ խնդրի նկատմամբ միջազգային հանրությունը ծայրահեղ զգայուն և ուշադիր է. իրենց ձեռքը երակի վրա է և թույլ չեն տալու ռազմական-պատերազմական որևէ գործողության վերսկսում: Այդ իսկ պատճառով առավել ճշգրիտ կլիներ առաքելությունն անվանել «խաղաղության ֆլատիլիա»:
Այս հարցում ու այս պահին համանախագահող երկրները, միջազգային հանրությունը` ի դեմս ՄԱԿ-ի և Ղարաբաղ ժամանած նրա փորձագետների, խիստ միակարծիք են:
Նրանց կենդանի քայլարշավը ղարաբաղյան սարերով ու լայն դաշտերով զգուշացում էր Ադրբեջանին, որը վերջին շրջանում ռազմական ռիտորիկայից սահուն անցում կատարեց դիվերսիոն գործողությունների:
Զգուշացում էր Թուրքիային, որ վերջինս ջուր չածի Ադրբեջանի ռազմական երազկոտության այդ ջրաղացին:
Մասամբ զգուշացում էր նաև Ռուսաստանին:
Այստեղ պետք է «պաուզան» ձգենք: Այո, որքան էլ պարոն Ռոբերտ Սիմոնսը (Հարավային Կովկասում ՆԱՏՕ-ի ներկայացուցիչը) կարծում էր, որ Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի հետ իրենք խիստ բալանսավորված են գործում, այդ թվում և` Հայաստանում ռուսական ռազմաբազաների ժամկետի երկարացումից հետո, որքան էլ վերջին շրջանում այնպիսի խոր «վերաբեռնում» է տեղի ունենում ռուս-ամերիկյան հարաբերություններում (որ էլ դու` սուս). բանը նույնիսկ հասել է Նահանգների կողմից Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունում Ռուսաստանի առջև կանաչ լույս վառելուն, Իրանի մասով համաձայնեցված գործողությունների մասին բոլորս գիտենք, իսկ նոյեմբերին ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովը, ըստ ամենայնի, բեկումնային կլինի երկու երկրների հարաբերությունների տեսանկյունից. հիշենք, որ ինչ-ինչ մակարդակներում քննարկվում է անգամ ՆԱՏՕ-ին Ռուսաստանի անդամակցության հարցը և այդպես շարունակ, այնուհանդերձ, կան հարցեր, որոնց շուրջ կոնսենսուս չի կարող լինել:
Արձանագրենք, որ «ռեստ» արվող վերը նշված գործընթացների ֆոնին Հարավային Կովկասում և մասնավորապես ղարաբաղյան խնդրում ԱՄՆ-ը համագործակցում է Ռուսաստանի հետ` «խաղաղության ֆլատիլիայի» հարցով, իսկ պատերազմի վերսկսմանը կտրուկ ու սկզբունքորեն «ո՛չ» է ասում:
Ընդ որում, այս խնդրում ԱՄՆ-ն իր անկեղծության մեջ այնքան հեռուն է գնացել, որ Հայաստանում ռուսական ռազմակայանի ժամկետի երկարացումից հետո, այնուհետև Ադրբեջանին C-300 հրթիռների վաճառքի մասին նախնական պայմանավորվածությունների ֆոնին ԱՄՆ-ի ազգային հետախուզության ղեկավար միստր Բլերը խոսեց Ղարաբաղում հնարավոր պատերազմի մասին... Ո՛չ, ոչ Ադրբեջանի ձեռնարկած, այլ Ռուսաստանի: Ասպարեզ նետված միտքը շարունակաբար զարգացրին արևմտյան տարբեր ռանգի փորձագետներ` արձանագրումով, որ Ռուսաստանը դեմ չի լինի արագ պատերազմի, ուր հնարավորություն կունենա իր խաղաղապահներին նույնքան արագ տեղակայելու գրավյալ տարածքներում:
Եթե մեզ եք հարցնում, մենք պատասխանում ենք` դժվար: Այս պահին` դժվար: Սակայն ինչ-որ «իքս» պահի` ամենուր «սապոգով ու մոչիտ» անելով առաջնորդվող Ռուսաստանը դժվար դիմանա գայթակղությանը (երբ վերցրած կլինի Ադրբեջանի ողջ գազն ընդդեմ «Նաբուկոյի», երբ C-300-ներն Իրան առաքելու փոխարեն առաքած կլինի Ադրբեջան, փողը գրպանը դրած կլինի, երբ 2012 թ. Գաբալայի ռադիոլոկացիոն կայանի հարցերը վերջնականապես լուծած կլինի)։ Ի դեպ հիշենք, որ այդ թվին էլ գրեթե ավարտվելու է Իրանի միջուկային երկիր դառնալու դիլեման, և Իրանն արդեն ռեալ սպառնալիք է լինելու ԱՄՆ-ի համար, այդ ընթացքում կամ դրանից առաջ, թերևս, Ռուսաստանը փորձի տարածաշրջանը վերցնել փաթեթով և խաղաղապահներ տեղակայել այնտեղ:
Մի խոսքով, տարածաշրջանում տեղի ունեցող վերջին զարգացումները հնարավորություն են տվել, որ Ռուսաստանը, ինչպես Աբխազիայում և Օսիայում եղավ, իր ձեռքը վերցնի բլիցկրիգի բանալին:
Այդ հեռանկարը ժխտելու համար էլ Արևմուտքը դուրս եկավ առաքելության` դաշտային, ասելու, որ ինքը կա, ինքը դաշտայնորեն նայում է «զոնը»: Եվ ոչ միայն:
Հասկանալի է, որ բլիցկրիգը հենց այն կլինի, ինչ երազում և սկուտեղի վրա ստանում է Ադրբեջանը` յուր Ալիև-պուճուրով` Ռուսաստանից մատուցված: Թուրքիայով «սոուսված»:
Ահա և, դաշտային առաքելությունից, ադրբեջանական ընտրություններից ժամեր առաջ, Օբաման, որը մինչ այդ հարկ էր համարել հանդիպել տարածաշրջանում միայն Սերժ Սարգսյանի հետ, ՄԱԿ-ի շրջագծում հանդիպեց նաև նավթադոլարավոր Ալիևի հետ: Եվ ինչպես գնահատում են փորձագետներն այդ հանդիպման քաղաքական-միջազգային նշանակությունը` ելնելով Սպիտակ տան կայքի հաղորդագրությունից, «Ալիևի նանը լացացնելու համար»:
Չերկարացնենք. Օբաման հարկ է համարել պուճուր Ալիևի հետ խոսել ժողովրդավարությունից (որի լացը Ադրբեջանում նույնպես գալիս է. ավելի, քան Հայաստանում), խոսել է Ղարաբաղից` նշել երեք հայտնի սկզբունքները. մեզ թերևս հետաքրքրի վերջինը` ուժ չկիրառելուն վերաբերողը (շատ փորձագետներ էլ համոզված են, որ Օբաման «ասել» է. գլխիս Սաակաշվիլի չխաղաս, հա՜. էն, որ նա նույնիսկ մեր Սամոսան է` շանորդի Սամոսան, իրեն չներեցինք ավանտյուրայի մեջ քաշվելու, պատերազմ սկսելու համար, քեզ չենք ների ու չենք ների, Իլհամ` Հեյդարի. դե` էլի, մոտավորապես):
ՈՒ թե այս ամենին էլ գումարում ես այն դիտարժան հանգամանքը, որ ադրբեջանական ընդդիմությունն ընտրություններից առաջ միավորվում է, ու նրան «սնաբժատ» է անում նույն Նահանգները, հասկանալի է դառնում, որ Ռուսաստանի հետ իր վերջին սիրախաղերում, Թուրքիայի հետ պայմանավորվածություններում հեռուն գնալ փորձող Ադրբեջանին չափի մեջ են բերում, խելոք մնալու զգացողություն ներշնչում:
ՈՒ թե այս ամենին էլ գումարում ես դաշտային առաքելությունից ժամեր առաջ, Ալիևի հետ հանդիպումից հետո, Ղարաբաղի ԱԺ նախագահի ղեկավարությամբ Նյու Յորք, ապա Վաշինգտոն` Կոնգրես այցելած Աշոտ Ղուլյանի հսկա «վոյաժը», հանդիպումները Կոնգրեսի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահի հետ, ղարաբաղյան ժողովրդավարությամբ հիացած կոնգրեսականների ասքը, հասկանում ես, որ ինչ-որ առումով ճիշտ են այն փորձագետները, ովքեր կանխատեսում են բավականին անսպասելի զարգացումներ, իսպառ բացառում բլիցկրիգի հնարավորությունը:
Ավելին, ինչ-որ պահից սկսած, եթե իրադրության «հետաքրքիր» զարգացում սկսվի, հնարավոր է և Ղարաբաղի անկախության ճանաչումը: Իհարկե, ոչ ԱՄՆ-ի կողմից: Մի ինչ-որ «իքս» երկրի, ասենք, փոխադարձաբար, Հայաստանը` Կոսովոյի, Կոսովոն` Ղարաբաղի (բայց զիլ էր, չէ՞, որ Աբխազիայի անկախությունը ճանաչեց Արևմտյան Սահարան. էդ երկիրն ինքը ճանաչված չէ. բայց էդ մասին թող դարդ անի Ռուսաստանը):
Բա կարծում եք` ինչո՞ւ մեկ էլ հայաստանյան պառլամենտում սկսվեց Ղարաբաղի անկախության հարցի արծարծումը: Թեման տաք է պահվում: Թե՛ բլիցկրիգի, թե՛ դաշտային առաքելության տեսանկյունից: Բան է, հանկարծ այդ այցից հետո այնպիսի զեկույց գրվի, որ մեզ ձեռ չտա, անկախության ճանաչման հարցը չի քվեարկվի, բայց դեռ տևական ժամանակ մանևրի տեղ կտա և կմնա հայկական կողմի համար որպես պահեստային քայլ` հարկավոր ժամին, հարկավորն անելու համար:
Հայաստանյան պահեստային քայլերն այդքանով չեն ավարտվում (մերոնք իսկապե՞ս ամերիկյան և բրիտանական կողմին ցույց են տվել մեր Ս-300-ները, «Երկիր-Երկիրն» էլ: Ինչն էլ «զայրացրել է» ռուսներին: Եսի՞մ):
Բայց որ Հայաստանը պահեստում է պահում Ղարաբաղի հետ ռազմական միություն կազմելու փաստաթուղթը, դա արդեն փաստ է, սակայն մեկ այլ անգամվա խոսակցություն:
Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ