ԱՊԱՀՈՎԱԳՐԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

ԱՊԱՀՈՎԱԳՐՈ՞ՒՄ, ԹԵ՞ ՎԵՐԱԱՊԱՀՈՎԱԳՐՈՒՄ
Պաշտոնական վիճակագրությունը վկայում է, որ Հայաստանում կնքված պայմանագրերով ապահովագրական գումարների առյուծի բաժինը վերաապահովագրում են արտերկրի ընկերությունները: Ստացված շահույթը, որը ձևավորվում է հիմնականում Հայաստանում գրանցված կամ գործող ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց եկամուտներից, ապահովագրական վճարների տեսքով արտահոսում է երկրից դուրս:
1991-ից ի վեր օրինաչափորեն փոխվել են ապահովագրական համակարգին ներկայացվող պահանջները, սկզբունքներն ու չափանիշները:
Ապահովագրական ազգային համակարգի ձևավորումն առաջին հերթին պահանջում է վստահության միջավայրի վերականգնում։ Հայաստանում դրա կարևոր նախապայմաններն են`
-ապահովագրական ընկերությունների և բանկերի սերտ համագործակցությունը, դրանց վարկանիշի անընդհատ բարձրացումը,
-փորձաքննության համակարգի արմատավորումը,
-ապահովագրական համակարգի համար մասնագետների պատրաստումն ու վերապատրաստումը,
-պետության դերի մեծացումը որպես իրավական նորմերի պաշտպանի,
-առողջ մրցակցության ծավալումը:
Լայն տարածում ունի այն կարծիքը, թե ապահովագրական գործն ամենաեկամտաբերներից է: Ավելի լայն առումով այն տնտեսության կարևոր ենթաճյուղերից է: Սխալված չենք լինի նաև ապահովագրությունը որակելու (հատկապես ձևավորված շուկայական տնտեսակարգի օրոք) որպես ժողովրդի կենսակերպի էական մաս: Դժվար չէ ուրվագծել հարցի ուղիղ համեմատական կախվածությունը. որքան զարգացած է երկիրը, այնքան զարգացած է դրա ապահովագրական համակարգը: Մյուս կողմից, ապահովագրական համակարգով դատողություններ կարելի է անել նաև տնտեսության զարգացման մակարդակի մասին: Կայուն սոցիալական պայմանների ձգտելով, բնակչությունը, հատկապես միջին խավն ու վերնախավը, ավելի հաճախ է դիմում ապահովագրության տարբեր ձևերին:
Ընդհանուր առմամբ, կարելի է ապահովագրության տարբեր պայմանական դասակարգումներ կատարել. անձնական և գույքային (իրենց ավելի մանրամասնած ենթախմբերով), ինչպես նաև՝ կամավոր, պարտադիր և այլն: Հատկանշական է այն իրողությունը, որ, կախված երկրի զարգացման որոշակի մակարդակից, ապահովագրության այս կամ այն առարկան կարող է տեղ գտնել տարբեր դասակարգումներում: Մինչ կյանքի ապահովագրությունը գրեթե ամեն տեղ կամավոր է (բացառությամբ ինքնաթիռի, գնացքի, նավի, այլ փոխադրամիջոցների, զվարճալիքների տոմսերի գնի մեջ մտնող պարտադիր նվազագույնի), մեքենայի ապահովագրությունը խիստ տարբեր է աշխարհի մի շարք պետություններում: Այսպես, օրինակ, եթե Հայաստանում կամ ԱՊՀ անդամ այլ երկրներում ավտոմեքենան կամավոր ապահովագրության դասակարգման մեջ է, այն էլ՝ բացառիկ դեպքերում (դեսպանատներ, արտասահմանյան, համատեղ ձեռնարկություններ, բանկեր), Ամերիկայի մի շարք նահանգներում այն դասվում է հասարակության համընդհանուր անվտանգությանն առնչվող գործոնների շարքին և ենթակա է պարտադիր ապահովագրման: Չապահովագրված ավտոմեքենայի վարորդը համարվում է օրինազանց, իսկ նրա վարորդական իրավունքը համարվում է ուժը կորցրած` նման փաստի հայտնաբերման պահից:

ԱՊԱՀՈՎԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ
Ապահովագրական համակարգն այսօր երկրի տնտեսական և սոցիալական կայունությունը պայմանավորող գործոններից է: Միաժամանակ, այն տարբեր է ոչ միայն զարգացող և զարգացած երկրներում, այլև բազմաթիվ տարբերություններ ունի հենց զարգացած երկրների համախմբում՝ ելնելով դրանց աշխարհագրաքաղաքական առանձնահատկություններից: Օրինակ, գտնվելով նույն՝ Հյուսիսամերիկյան ազատ առևտրի գոտում (NAFTA), Կանադայում ձևավորվել է ավելի կատարյալ ապահովագրական համակարգ, քան, ասենք, ԱՄՆ-ում: Այստեղից էլ հասկանալի է դառնում, որ կանադացիների մեծ մասը, աշխատանքի ավելի բարձր նյութական փոխհատուցման դեպքում անգամ, դժվարությամբ Է համաձայնում ապրել ԱՄՆ-ում, հատկապես դրա հարավում, չխոսելով արդեն NAFTA-ի անդամ երրորդ երկրի՝ Մեքսիկայի մասին: Լուրջ տարբերություններ կան նաև Հյուսիսային Ամերիկայի, Արևմտյան Եվրոպայի և Ճապոնիայի ապահովագրական համակարգերի միջև: Մեր համոզմամբ` դրանք ուղղակիորեն առնչվում են յուրաքանչյուր երկրի բանկային համակարգին և դրանց առանձնահատկություններին: Մինչ 90-ականների սկզբին համընդհանուր բնույթ կրող տնտեսական ճգնաժամը մեկը մյուսի հետևից սնանկացնում էր բազմամյա փորձ ունեցող ամերիկյան հայտնի բանկերը, եվրոպական խոշոր (առաջին հերթին՝ գերմանական) բանկերի սնանկացման և ոչ մի դեպք այդ տարիներին չգրանցվեց: Ինչ վերաբերում է Ճապոնիային, այստեղ բանկերն ավելի, քան նախկինում, օգտվեցին պետական հովանավորչական քաղաքականությունից. վերջինս, իր հերթին, մեծ դեր խաղաց Ճապոնիայի արտահանման կարողության, արտադրական հզորությունների պահպանման և զարգացման գործում: Նույն միտումը բնորոշ էր նաև համաշխարհային տնտեսության ուժի երեք կենտրոնների ապահովագրական ընկերություններին: Ի տարբերություն զարգացած երկրների, անցումային փուլում գտնվող Հայաստանի տնտեսությունում ապահովագրական համակարգի ձևավորումն ընթանում է ԱՊՀ այլ երկրներին բնորոշ գրեթե նույն օրինաչափություններով: Միաժամանակ, ապահովագրական համակարգի կայացումը կարևոր նախապայման է, մասնավորապես, առողջապահության զարգացման, սոցիալական ապահովության և կենսամակարդակի բարձրացման հարցում: Նույն գործոնով է մեծապես պայմանավորված գյուղատնտեսության զարգացումը և, դրանով հանդերձ, տնտեսության մի շարք ճյուղերի մրցունակության բարձրացումը:
Թաթուլ ՄԱՆԱՍԵՐՅԱՆ
Պրոֆեսոր

Մեկնաբանություններ