«Թուրքական պետությունը շարունակում է պայքարել նույնիսկ ավերակների դեմ»

Թուրքիայի Սվազ (Սեբաստիա) նահանգի Գյուրուն քաղաքի Փընարյոնու թաղամասում գտնվող Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցին վերականգնվելու է:
19-րդ դարում կառուցված հայկական եկեղեցին նախկինում որպես բանտ է օգտագործվել, ապա կինոթատրոն ու պահեստ: Վերականգնումից հետո վերածվելու է քաղաքային թանգարանի:
Հարց է առաջանում. երբ պատմական Հայաստանի եկեղեցիները զբոսաշրջիկներին ներկայացվում են որպես թանգարան, նշվո՞ւմ է դրանց ազգային պատկանելության ու ճարտարապետական նկարագրի մասին:
«Հիմնականում ներկայացվում են որպես քրիստոնեական ժառանգություն, չի շեշտվում հայկական պատկանելությունը,- մեզ հետ զրույցում ասաց ԵՊՀ-ի արևելագիտության ֆակուլտետի փոխդեկան, բանասիրական գիտություների թեկնածու, դոցենտ ՌՈՒԲԵՆ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԸ:- Գուցե մամուլում կամ հայտարարության մեջ, որպես թուրքական տոլերանտության նշան, ասվի, որ իրականացվում է հայկական եկեղեցու վերականգնում, բայց պաշտոնական տեղեկատվության մեջ կամ նշվում է ուղղակի եկեղեցի, կամ, եթե հստակեցնելու խնդիր կա, քրիստոնեական եկեղեցի: Անգամ Անիի եկեղեցիներից որևէ մեկի հայկական պատկանելությունը հստակ նշված չէ, և կարծում եմ, որ այս եկեղեցին նույն ճակատագիրն է ունենալու»:
Ռուբեն Մելքոնյանը նշեց, որ Թուրքիայում սկսվել է եկեղեցիների վերանորոգման գործընթաց. ոչ միայն հայկական, այլև հունական և ասորական եկեղեցիներ են վերանորոգվում: Նրա տեղեկացմամբ` այս պահի դրությամբ մոտ հինգ եկեղեցի վերանորոգվել կամ գտնվում են վերանորոգման փուլում: «Ինֆորմացիան երբեմն ուռճացված են ներկայացնում,- ասաց նա,- բայց գիտենք, որ առաջինը վերանորոգվեց Աղթամարի Սուրբ խաչ եկեղեցին, որին տրվեց թանգարանի կարգավիճակ, երկրորդը Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին էր, որը վերանորոգվեց ոչ թե պետության, այլ համայնքի ջանքերով ու գործարարների աջակցությամբ, և այդ եկեղեցին, ի տարբերություն Աղթամարի, պատկանում է հայ համայնքին` պաշտոնապես հայ եկեղեցի է: Վերանորոգվում են մերձսևծովյան տարածքում գտնվող հունական երկու եկեղեցի, ինչպես նաև Մարդինի Միդյաթ գավառի Մոր Գաբրիել ասորական եկեղեցին»: Թուրքագետը հստակեցրեց, որ այս գործընթացը հստակ ներառում է նաև քարոզչական տարրեր:
Անդրադառնալով մեր` «Վերանորոգմանը զուգահեռ շարունակում են նաև քանդվե՞լ հայկական եկեղեցիները» հարցին, պատասխանեց, որ եկեղեցիները ոչ միայն քանդվում են, այլև եկեղեցու ավերակներն են ոչնչացվում: Վերջին ամենացայտուն և ցավալի օրինակը Սասունի շրջանում գտնվող Մարութա սարի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ավերակներն են:
«Վերջին շրջանում այդ տարածքում ակտիվացել էր ուխտագնացությունը, մարդիկ բարձրանում էին Մարութա սարի գագաթը, եկեղեցու ավերակներին ուխտի էին գնում, և իբրև թե առանց պետության գիտության` եկեղեցու ավերակները պայթեցվեցին։ Այսօր շատ փոքր հատված է մնացել»,- ասաց Ռուբեն Մելքոնյանը: Նրա խոսքով` թուրքական պետությունը շարունակում է պայքարել նույնիսկ ավերակների դեմ, իսկ եթե անգամ վերանորոգվում են եկեղեցիները, շատ խոր վնաս է հասցվում ճարտարապետական նկարագրին: «Ինքս ականատես եմ եղել` ինչպես է Անիի եկեղեցիներից մեկի վերանորոգումն ուղղակի հասցրել այդ եկեղեցու ճարտարապետական տեսքի աղճատմանը,- ասաց նա։- Անիի պարիսպը վերանորոգել են, պարսպից անհետացել են Բագրատունյաց զինանշանը և հայկական խաչը: Այսինքն, վերանորոգում ասվածին էլ պետք է մի փոքր վերապահումով մոտենալ»:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ