Փակ դռների կողպեքներն արդեն ժանգոտում են
04.10.2019 | 01:39
Այս օրերին Սյունիքի մարզի անտառների վրա աշնան ներկապնակի գույներն իրենց երանգներով առավել հարուստ ու գայթակղիչ են դարձնում բնությունը, որը սակայն չի ներդաշնակում հեռավոր Անտառաշատ գյուղի կիսախարխուլ տների համայնապատկերի հետ:
Գյուղի ներկայիս աղքատիկ տեսքը հուշում է, որ նախկինում էլ նույնն է եղել, իսկ Անտառաշատը հին բնակավայր է, թեև հիմնադրման հստակ տարեթիվը հայտնի չէ։ Մինչև 1949 թ. գյուղը կոչվում էր Տորթնի։ Տորթնի կամ Տորթն անունով գյուղը հիշատակված է XIII դարից Ստեփանոս Օրբելյանի «Սյունիքի պատմություն» աշխատության մեջ, համաձայն որի գյուղն ընդգրկված էր Բաղք գավառի կազմում և Տաթևի վանքին վճարում էր 26 միավոր հարկ, որն ամենաշատն էր Բաղքի գավառի գյուղերի վճարած հարկերի թվում։ Ենթադրվում է, որ Անտառաշատի հին՝ Տորթնի տեղանունը կապ ունի Տորք կամ Տիր աստվածների հետ։ Կարծիք կա նաև, որ Տորթնի ձևն առաջացել է «Տեր, օրհնիր», «Տեր, աղոթիր», «Տուն օրհնե» բառակապակցություններից կամ տորտ (գինու կարասի տակի նստվածք, դիրտ) բառից։ Գյուղն Անտառաշատ է վերանվանվել 1949-ին։
Անտառաշատում հանդիպածս առաջին բնակիչը 10-րդ դասարանցի Վարդանն էր, որ այնքան էլ զրուցասեր չէր: Նախընտրած մասնագիտություն չունի, գյուղում մնալ չի ցանկանում: «Սաղ երեխեքն ու ջահելները գնացել են, ես մնամ ի՞նչ անեմ»:
Տիկին Աշխենի գլուխը խառն է, հարսանիքի ողջ ծանրությունն իր ուսերին է, պատրաստվում է ամուսնացնելու տագրոջ տղային, որի ծնողները Ռուսաստանում են: Գյուղում վերջին հարսանիքը անցյալ տարի է եղել, գուցե այս մեկը գյուղի վերջին հարսանիքն է, ո՞վ գիտե: Էլ ջահել չի մնացել, գյուղը դատարկվում է: «Երեխեն որ մի քիչ մեծանում ա ու սկսում ա խելքը կտրել, էլ գյուղում չի ցանկանում մնալ, ճամփեն կամ Երևանն ա, կամ Կապանն ու Մեղրին: Որ ուզում ես իմանալ, մեղավորը համ պայմաններն են, համ էլ էդ անտեր տեխնիկան ա, հեռախոսը, կամպյուտրը, տեսնում են մյուս քաղաքների կյանքն ու որոշում հեռանալ, բայց, դե, առանց հեռախոսի ու պլանշետի էսօր տարեցներն էլ չեն կարողանում ապրել, զանգում են զավակներին, թոռներին, կարոտներն առնում են»,- ասում է տիկին Աշխենը:
Նրա խոսքով՝ գյուղն ապրում է անտառի տված բարիքներով. սունկը, մասուրը, պնդուկը բերում են թե տան, թե վաճառքի համար: Ոմանք հողամասում լոբի, վարունգ, պոմիդոր են մշակում, հիմնականում տան համար, եթե բերքը շատ է, նաև վաճառում են: Գյուղացու ամենամեծ վախը կարկուտն է. օրեր առաջ այն հողին հավասարեցրեց տանջանքով ստացած բերքը: Գյուղում երբեմն հայտնվում են շնագայլեր, լավ է, որ արջերն անտառի խորքում են, գյուղ չեն մտնում: Անասնապահությամբ զբաղվողները քիչ են, տարեցներն ի վիճակի չեն, ջահելներն էլ անասունի հետ հավես չունեն, ուստի մորթել ու վաճառել են: «Ձմեռը շուտ է սկսվում, բայց նայած տարվա: Հիմա գյուղացին պետք է փայտի հոգսը քաշի, քանի որ մեզ մոտ 7 ամիս ձյունը նստում է: Գազ չունենք, էն օրը եկել ամեն ծուխ հաշվառել են, որ փայտով ապահովեն, մենք աթար չենք վառում, բայց, դե, տված 8 խորանարդ մետր փայտն էլ չի հերիքում, ով ի վիճակի է, լրացուցիչ առնում ա»,- պատմում է Աշխենը:
Անտառաշատը համայնքների խոշորացման արդյունքում ներառվել է Կապան համայնքի փնջում: Գյուղն ունի 140 բնակիչ, իսկ ձմռանը, երբ շատերը դարձյալ հեռանում են Կապան կամ Գորիս, գյուղում մնում է 91 բնակիչ, որոնց կեսից ավելին թոշակառուներ են: Անտառաշատում աշխատատեղ, խանութ, մանկապարտեզ ու դպրոց չկա, գյուղի երեք աշակերտները հաճախում են երեք կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող ՈՒխտավայր (Օխտար) գյուղի դպրոց:
«Իրատես»-ի հետ զրույցում Անտառաշատ վարչական բնակավայրի ղեկավար Արայիկ Սարգսյանը խոսեց խոշորացման արդյունքում գյուղի համար կատարվող դրական աշխատանքերի մասին:
-Արդեն 2 տարի է, ինչ Անտառաշատը խոշորացվել է, կենտրոնը Կապանն է: Խոշորացումից շահել ենք: Տասն օր առաջ էս գյուղը կարկտահարվել էր, ճամփաները փակվել էին, կենտրոնից մեխանիզմ ուղարկեցին ճամփաները բացելու համար, բացասական բան չեմ տեսել, մի երեք տարվա անսարք տրակտոր ունեինք, նորից տարան վերանորոգեցին, բերեցին: Հենց խոշորացման օրվանից ավտոբուս ունեցանք, նախատեսված է 3 միլիոն դրամ հատկացնել մեր կենցաղի տան տանիքի վերանորոգման համար: Ջրի խնդիր ունենք, հաջորդ տարի խոստացել են 7 կմ ջրատարը փոխարինել նոր խողովակներով,-պատմում է բնակավայրի ղեկավարը:
Զրույցից պարզվեց նաև, որ 37 տարի է, ինչ գյուղը դպրոց չունի, որ գյուղից ընտանիքներով հեռացած երեխաները երբեմն որպես դաչնիկ են գալիս, գյուղում հարսանիք տարին մեկ անգամ է լինում, ծնելությունը ցածր է, երկու ջահել ընտանիք կա, մեկում սպասում են երեխայի ծննդին, այ, դա ուրախություն է: Գյուղի ամենատարեց բնակիչը 91 տարեկան Արտավազդն է, մյուսը կին է՝ 90 տարեկան: Արտագնա աշխատանքի մեկնածներ շատ կան, 30 ընտանիք հեռացել է Ռուսաստան, ձմռանը գյուղում 10 բնակիչ է մնում:
Անտառաշատցի 65-ամյա Յուրայի համար գյուղի կյանքը դժվար է, բայց արդեն հարմարվել են: Ապրում էր Կապանում, հետո տեղափոխվեց Մեղրի, անձնական կյանքը չդասավորվեց, ու որոշեց վերադառնալ գյուղ, որ մայրը մենակ չմնա: Թեև գյուղում ամուսնացած քույրը երբեմն գալիս է տուն-տեղը մաքրում, ուտելիք պատրաստում, բայց որպեսզի մայրը միայնակ չմնա տանը, վերադարձել է, բացի դա արդեն հաշմանդամ է, ինքն էլ մենակ չի կարող ապրել: Պատմում է, որ ջահել տարիքում հեռացել է գյուղից, ու ներկայումս այն տարիներից ի վեր ոչինչ չի փոխվել գյուղում:
-Շտապօգնություն եթե կանչենք, ժամեր հետո կամ կգա, կամ չէ, գյուղը 25 կիլոմետր Կապանից հեռու է, ո՞նց շուտ գա: Անտառից փայտ բերող չկա, 8 կուբամետրից ավելի չեն տալիս, անտառից կտրել չեն թողնում, ծախվող փայտն էլ թանկ է: Տարվա մեջ գնում եմ անտառից թափած ծառերը բերում, վառում ենք: Անտառապետը որ բռնի, տուգանում է, գիտենք որ չի թույլատրվում, բերենք զոռով տուգանքվե՞նք: Ձմեռը մի 15 տուն կա, որի երդիկից ծուխ է բարձրանում: Տները շատ աղքատ են, հիմնական գործ չկա, գնում են Կապան աշխատելու: Զբաղվելու բան չկա: Էն օրը ուժեղ անձրև էր, սելավաջուրը լցվեց հողամասը, ինչ մշակել էինք, լրիվ փչացրեց, տանիքից էլ տուն լցվեց: Ոտքս կոտրված է, չեմ էլ կարողանում կարգի բերել, ջահել էլ չկա, որ խնդրեմ գան օգնեն, մի քանիսն են, առավոտից գնում են, գիշերով վերադառնում աշխատանքից:
Գյուղում շատերի հետ զրուցեցի, ցավով էին պատմում, որ գյուղն արդեն լքված տան է նման, որ ջահելներն իրենց կանանց ու երեխաների հետ որպես դաչնիկ են գալիս, ոմանք էլ ընդհանրապես չեն գալիս, ու կողպեքած դռները մնում են բանալուն կարոտ:
Անուշ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆ
Հեղինակի նյութեր
- ՈՍԿԵՊԱՐ. այդ քաղցր բառը՝ խաղաղություն
- «Արվեստագետն ու գիտնականը պիտի համոզվեն, որ թիկունքում պետություն կա»
- «Արհմիություն-գործատու համագործակցությունից կշահեն թե՛ աշխատողը, թե՛ գործատուն ու իր բիզնեսը»
- «Ներկայիս կառավարման համակարգը ոչնչով չի տարբերվում նախկին իշխանությունների վարած տնտեսական քաղաքականությունից»
- Երանի թե հայ գյուղացու բոլոր օրերի լուսաբացն ու մայրամուտն ավարտվեն խինդով և ուրախությամբ
- Գործատուն պարտավոր է հարգել աշխատողի աշխատանքային իրավունքը` առանց գործադուլավորի պարտադրման
- «Անհրաժեշտ է կանխել գյուղնշանակության հողերի դեգրադացումը»
- Ահագնացող աշխատանքային միգրացիան երկիրը «դատարկեց» որակյալ մասնագետներից
- Ոչ միայն երազանք, այլև իրականություն
- Տուրիզմով զբաղվելու համար նախ պետք է սիրել հայրենիքը
- Գառնառիճ՝ երեք պետությունների խաչմերուկում ապրող գյուղը
- «Վայել չէ թագավորի և իշխանի համար գողեր և ավազակներ ունենալ, այլ միայն լրտեսներ, որ հետախույզներ են»
- «Արհմիությունների հանդեպ վստահության վերականգնումը պետք է սկսել զրոյից»
- Աշխատողը պետք է ստանա այնքան աշխատավարձ, որ այն բավարարի ոչ թե գոյատևելու, այլ ապրելու համար
- «ԵՊՀ ռեկտորի պաշտոնակատարը չկարողացավ լուծել ԵՊՀ արհմիության հետ կոլեկտիվ պայմանագիրը»
- Գազատար խողովակները կան, բայց բնակիչը գերադասում է փայտը
- Դիլիջանն իր ռեսուրսներով կարող է ապրել
- Մեղրի եկողը, դեռ չմեկնած, մտածում է հաջորդ այցի մասին
- Տաշտունը 160 ծուխ ուներ, այսօր մնացել է 22-ը՝ 60 բնակչով
- Անտառներով շրջապատված բնակավայրն իր ջեռուցման հարցը լուծել չի կարողանում, օրենքը թույլ չի տալիս
Մեկնաբանություններ