«ԽՈՒԼԵՐԸ ՀԱՇՄԱՆԴԱՄՆԵՐ ՉԵՆ, ՊԱՐԶԱՊԵՍ ԽՈՍՈՒՄ ԵՆ ԺԵՍՏԵՐԻ ԼԵԶՎՈՎ»
14.12.2010 | 00:00
«Սա նույնպես խոսելաձև է. խոսողը խոսում է բառերով, խուլը խոսում է ժեստերով: Մենք ընդամենը լսողության հետ կապված խնդիրներ ունենք»,- կարծում է «Հայաստանի խուլերի միավորում» ՀԿ-ի նախագահ ԳՐԻԳՈՐ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ:Նա մինչև երեք տարեկան հասակը լսողության հետ կապված խնդիրներ չի ունեցել: Կրտսեր եղբայրը` նույնպես, մինչև 12 տարեկան խոսել և լսել է, միևնույն ժամանակ` հաճախել խոսող երեխաների դպրոց, որից հետո միայն լսողությունն սկսել է վատանալ:Հանրապետությունում ներկայումս բնակվող ավելի քան 2500 խուլ բացարձակ անտարբերության է մատնված պետության կողմից, բազմաթիվ խնդիրներն ու խոչընդոտները նրանք հաղթահարում են միայնակ, սեփական ուժերով: Միավորման աշխատակիցների հավաստմամբ` թեև վերջին մի քանի տարիներին մի փոքր բարելավվել էր խուլերի սոցիալական վիճակը, բայց երկրի սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմանների պատճառով նրանք նորից անելանելի վիճակում հայտնվեցին: «Որպես հաշմանդամ մարդիկ, նրանք զրկված են աշխատելու հնարավորությունից, որքան էլ խելացի և գրագետ լինեն, միևնույն է, նրանց ոչ ոք աշխատանք չի տալիս»,- մտահոգ ասում է Գրիգոր Գրիգորյանը:Չլսող և չխոսող այս մարդիկ, սակայն, օժտված են մի շատ կարևոր հատկանիշով. թեկուզ լուռ և անխոս` նրանք պայքարելու, ձգտելու կամք և ուժ ունեն: Այդպիսին է «Հայաստանի խուլերի միավորում» ՀԿ-ի նախագահը` ապագայի հանդեպ մեծ հույսերով և լավատեսությամբ: Նա համոզված է, որ մի օր ամեն ինչ փոխվելու է, որ խուլերն էլ մի օր ուշադրության են արժանանալու, աշխատելու և ապրելու են բարեկեցիկ կյանքով:Խուլերի միավորման վարչության թարգմանչուհի Անուշ Սարգսյանի խոսքով` «խլությունը լինում է կամ ձեռքբերովի, կամ ի ծնե»: Միավորումում այդ երկու դեպքերը հարաբերական են. քիչ չեն մարդիկ, որոնք լույս աշխարհ են եկել խուլ ծնողներից և օժտված են լսելու, խոսելու կարողությամբ, և հակառակը` կան խուլեր, որոնք ծնվել են լսող ծնողներից: Նախկինում խուլերը շատ էին արգելքների հանդիպում, դժվարություններ ունենում հասարակական վայրերում: Հիմա փոխվել են ժամանակները, մարդիկ ավելի շատ են տեղեկացված խուլերի մասին` «եթե լսող մարդը խելացի է, հասկանում է, որ իր կողքին ապրում են խուլ մարդիկ, և նրանք սովորական մարդիկ են»:Կազմակերպությունում գրանցված խուլերի 30 տոկոսն անապահով է: «Ինչպես կարող են լավ ապրել, եթե աշխատանք չունեն: Մեր կազմակերպությունում աշխատում է 20 խուլ, բայց, ցավոք, դրանով հարց չի լուծվում: Թեև երբեմն գտնվում են մարդիկ, որոնք աջակցում են մեզ աշխատանքի տեղավորման հարցում, սակայն դա շատ հազվադեպ է լինում»,- ասաց միավորման նախագահը:Գրիգոր Գրիգորյանին ամենից շատ մտահոգում է այն, որ խուլերի համար զեղչեր նախատեսված չեն, ինչն ավելի է ծանրացնում վերջիններիս հոգսը: «Միավորումը ինքնաֆինանսավորվող կառույց է, մենք միայն կարողանում ենք գոյատևել, ոչ ավելին: Եթե պետությունը մեր կազմակերպությանը զեղչեր տրամադրեր, շատ կհեշտանար խուլերի կյանքը, մանավանդ որ չաշխատողներ շատ ունենք: Նախկինում կիրառվում էին նման զեղչեր, այժմ` ոչ: Ամբողջ աշխարհում խուլերի համար զեղչեր գոյություն ունեն (հոսանքի, տրանսպորտից օգտվելու), միայն Հայաստանում չկա»,- ցավով նշեց Գրիգոր Գրիգորյանը: Ճիշտ է, թոշակը թեև ժամանակին են տալիս, բայց այնքան չնչին է, որ չի բավականացնում նույնիսկ «նվազագույն ծախսերին»: Գրիգորյանը դժվարացավ հիշել, թե երբ են վերջին անգամ խնդրանքով դիմել պետական ատյաններին և մնացել անպատասխան: Խնդրանքները եղել են տարբեր բնույթի, ամենակարևորներց մեկն անվճար բուժսպասարկմանն էր առնչվում:Խուլ-համրերին հուզող հաջորդ խնդիրը ինֆորմացիայի, տեղեկատվության պակասն է: Նրանք բացարձակապես անտեղյակ են, թե ինչ է կատարվում երկրում, որտեղ ապրում են: Նրանք խնդրում են հեռուստատեսությամբ գոնե լրատվական հաղորդումները հեռարձակել թարգմանչի օգնությամբ, որպեսզի խուլ մարդն էլ իրազեկվի երկրում կատարվող իրադարձություններին: 31-ամյա Աննան, որը լսողության հետ կապված խնդիրներ ունի, բուհն ավարտելուց հետո աշխատանքի է տեղավորվել միավորման վարչությունում` որպես խուլերի հարցերով հրահանգիչ: Լինելով գրագետ մարդ, նա փոքրիշատե տեղեկացված է, թե ինչ է կատարվում իր շուրջը: Նույնը չի կարելի ասել մյուս խուլ-համրերի մասին, որոնք մշտապես ինֆորմացիայի պակաս ունեն։ Միավորման կադրերի տեսուչ Մարիետայի խոսքով` ինֆորմացիայի աղբյուր գրեթե չունեն խուլերը: Մի ժամանակ հեռուստատեսությամբ լուրերը հեռարձակվում էին թարգմանչի օգնությամբ, և խուլերը որոշ չափով իրազեկ էին ամեն ինչին: Ֆինանսական պատճառներով դադարեցվեց դա: Դասվելով անաշխատունակ մարդկանց թվին և որպես անապահով խավ, վերջիններս, բնականաբար հնարավորություն չունեն նաև թերթեր գնելու, տեղեկություն ստանալու, իսկ եթե գնում էլ են, միևնույն է, չեն ընկալում գրված ինֆորմացիան այնպես, ինչպես հարկն է, որովհետև մեկնաբանության և բացատրության կարիք ունեն: Խուլերի միավորումը հիմնադրվել է 1932 թվականին: Սկզբնական շրջանում այն փոքր տարածք է եղել, չի ունեցել ոչ մի սեփականություն: Այնուհետև, 1936-ին նրանց համար ստեղծվել է առաջին կոմբինատը` կոշիկի արտադրամասը: 1941 թվականին բացվել է ևս մեկ կոմբինատ, և կանայք ու տղամարդիկ համապատասխան մասնագիտություններով սկսել են աշխատել այդ գործարաններում: Գրիգոր Գրիգորյանի փոխանցմամբ` «ուժեղացավ կազմակերպությունը և բավականին մեծ հարստություն կուտակեց», որից հետո էլ սկսեց կառուցել իր սեփական տարածքները` Գյումրիում, Երևանում (երկու կոմբինատ), Արթիկում, Վանաձորում, Մարտունիում: Դրանցից այսօր երկուսն են մնացել` մեկը Գյումրիում, մյուսը` Երևանում: Այդ գործարաններում աշխատել է 800 խուլ, նրանք թողարկում էին ինը տեսակի արտադրանք: Հետո, երբ խուլերին պետք էր ապահովել բնակարաններով, միավորումն այդ նպատակով իր ունեցվածքից գումար տրամադրեց, և նրանց համար շենքեր կառուցվեցին: Այնուհետև փոքրիկ ակումբները վերածվեցին արվեստի տների, պալատների: Գնալով միավորումը հզորացավ: «Սովետի փլուզումից հետո պետությունն արդեն չէր օգնում մեզ, չկարողացանք նույնիսկ զեղչեր վերցնել խուլերի համար: Խուլերի միավորման նախկին նախագահի ժամանակ հսկայական պարտքեր գոյացան: Խուլերին պատկանող ունեցվածքի 70 տոկոսը վաճառվեց, որից հետո կազմակերպության ղեկավարությունը ստանձնեցի ես, բայց արդեն ոչինչ չկար: Հարկավոր էր ամեն ինչ սկսել զրոյից, ինչն անչափ դժվար էր»,- պատմում է Գրիգոր Գրիգորյանը, որը շուրջ երեք տարի է, ինչ ղեկավարում է կազմակերպությունը: Նա տեղեկացրեց, որ պատրաստվում են վերաբացել Երևանի իրենց նախկին կոմբինատը, որը թեև փլուզված է, բայց գոյություն ունի։ «Իհարկե, հեշտ չէ, որովհետև մեծ ծախսերի հետ է կապված, բայց հուսով եմ` կգտնեմ մարդկանց, ովքեր կօգնեն մեզ»: Առաջխաղացում է նկատվում հատկապես խուլերի մշակութային կյանքում: Խուլերի մշակույթի պալատ են հաճախում տարբեր տարիքի մարդիկ, ընդունելությունը 16 տարեկանից է: «Մշակույթի պալատը խուլերի կյանքն է, գալիս են, զրուցում, ժամանակ անցկացնում: ՈՒնենք «կարմիր անկյուն», որտեղ շաբաթը 1-2 անգամ խուլերը խաղեր են խաղում, լուրեր են հաղորդում միմյանց, նորություններ են իմանում: ՈՒնենք թատերական, պարային, մնջախաղի խմբեր»,- ասում է Անուշ Սարգսյանը: Աշխատանքներ են տարվում նաև խուլերի կրթական մակարդակը բարձրացնելու ուղղությամբ, շուտով պետք է անցկացվեն համակարգչային դասընթացներ, որպեսզի չլսող մարդը նույնպես կարողանա քայլել շարժվող կյանքին համընթաց:Փոքր չեն հաջողությունները նաև սպորտային ասպարեզում: Միավորման անդամները մասնակցել են աշխարհի ըմբշամարտի խաղերին: Այն միտքը, որ խուլերն էլ կարող են մրցել, հաղթել և պարտվել, ոգևորությամբ է լցնում նրանց հոգին: Խուլերի միավորման սպորտկոմիտեն, շուրջ հինգ տարի է, համագործակցում է Երևանի սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարության հետ, որն ամեն տարի որոշակի գումար է տրամադրում կազմակերպությանը: Ի դեպ, 2011-ին Եվրոպայի խաղերն անցկացվելու են այստեղ` Երևանում:Խուլ ու համրերը նաև մասնակցում են աշխարհում կազմակերպվող «Միսս գեղեցկուհի» մրցույթին: Այս տարի Թբիլիսիում անցկացված հերթական մրցույթում Հայաստանը ներկայացրեց 23-ամյա Հասմիկ Բարսեղյանը: Ասել է թե` խուլերի կյանքը ևս ընթանում է այն նույն «կանոններով» և խայտաբղետ գույներով, ինչ մեզնից յուրաքանչյուրինը: Պարզապես նրանք մի փոքր մոռացված ու մեկուսացված են, ինչը, երևի թե, գալիս է կազմակերպության հանդեպ պետության աջակցության բացակայությունից:Հասմիկ ՄՈՎՍԻՍՅԱՆ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
