Վարձկանների պատերազմ Թուրքիայի ու Ռուսաստանի միջև Լիբիայում

Մուամար Կադաֆին զանգվածաբար արտասահմանից վարձկաններ էր հավաքում Լիբիայում, հատկապես տուարեգներին իր «Իսլամական լեգիոնի» շարքերում: 2011-ին նրա սպանությունից հետո վարձկանների մի մասը վերադարձավ Մալի և նպաստեց ջիհադականների «Անսար ադ Դին» խմբի ձևավորմանը, որ մինչև օրս ամենավտանգավորներից մեկն է այդ շրջանում: Կադաֆիի նախկին գեներալ Խալիֆա Խաֆթարը, որ 2014-ին փորձեց իր միանձնյա իշխանությունը հաստատել Լիբիայի վրա, հազարավոր վարձկանների հավաքագրեց Սուդանում ու Չադում: Նրանք ներառվեցին Լիբիայի ազգային բանակի օգնական զորքերում: Բայց Խաֆթարի կողմից ռուս վարձկանների միջամտությունը 2018-ի հոկտեմբերին լիբիական ճգնաժամը հանգեցեց կողմնակի պատերազմի նոր փուլի՝ գրում է պատմաբան ու արաբագետ Ժան Պիեռ Ֆիլյուն Le Monde-ում: Կրեմլը Սիրիայում հաջողությամբ փորձարկել է ուժի կիրառման այս ձևը, երբ մարտական գործողությունները տեղում վարում են ոչ թե կանոնավոր զինված ուժերը, այլ մասնավոր ռազմական ընկերությունների վարձկանները, որ հաճախ ռուսական բանակի վետերաններ են: Այդ դասավորությունը թույլ է տալիս ժխտել կոնֆլիկտին որևէ պաշտոնական մասնակցություն, նաև «մասնավոր սեկտոր» փոխանցել կորուստները: Այդպես Վագների խումբը ռազմական հետախուզության նախկին սպայի գլխավորությամբ, արդեն ակտիվորեն մասնակցել է Սիրիայի կռիվներին, զորահավաքվել է Լիբիայի ազգային բանակի համար, թեպետ համարվում է, որ Ռուսաստանն ընդունել է Տրիպոլիի Ազգային համաձայնության կառավարության իշխանությունը: 2019-ի ապրիլին Խալիֆա Խաֆթարը անտեսեց ՄԱԿ-ի հովանու ներքո ազգային հաշտության ծրագիրը և սկսեց հարձակումը Տրիպոլիի վրա՝ կայծակնային հաջողության հույսով: Նրան աջակցում են ԱՄԷ-ն, Եգիպտոսը, Սաուդյան Արաբիան, բայց մայրաքաղաքի մերձակայքում դաժան մարտերում վճռական նշանակություն ունեին հենց ռուս վարձկանները: ՄԱԿ-ը վերջերս Լիբիայում Վագների խմբի 1000 վարձկանների մասին նշեց, 122-ը ներառված են մանրամասն ցանկում: Երբեմն նրանց առաջադրանք է տրվում գործարկել ԱՄԷ-ի տրամադրած ռուսական զենիթահրթիռային Панцирь համակարգերը: Կոնֆլիկտի ինտերնացիոնալացման սրումը հանգեցրեց նրան, որ Ազգային համաձայնության կառավարությունը Թուրքիայի օգնությունը խնդրեց, որի ուղղակի միջամտությունը 2019-ի հունվարին փոխեց ուժերի հավասարակշռությունը:

Թուրքիան, ինչպես Ռուսաստանը, Լիբիա բերեց մասնակցության այնպիսի ձև, որ իր կարծիքով՝ հաջողված էր Սիրիայում: Արաբ և թուրքմեն օժանդակ զորքերը, որ ուղեկցում էին 2019-ին թուրքերի հարձակումը քուրդ աշխարհազորայինների վրա (և դարձան մեղավոր լրջագույն ռազմական հանցագործություններում), նորից հազարավորների են հավաքագրում՝ այս անգամ աջակցելու թուրքական գործողություններին Լիբիայում: Այսօր Լիբիայում կան 7000 վարձկաններ, որ ներկայացնում են թուրքամետ սիրիական աշխարհազորը, այդ թվում «Սուլթան Մուրադ» դիվիզիան, որի կազմում թուրքմեններ են, արաբներից կազմված «Լևանտի ճակատ» և «Սուլեյման շահի բրիգադ» խմբերը: Տարբեր վկայություններով՝ նրանց վարձում են ամսական 2-3000 դոլար գնով: Մարդու իրավունքների պաշտպանության վերահսկողութան սիրիական կենտրոնը (OSDH) հաղորդում է, որ Թուրքիայում սովորում են 3000 սիրիացի նորակոչիկներ: Լիբիայում արդեն զոհվել է 339 վարձկան՝ դա կորուստների բարձր մակարդակ է: Բայց Լիբիա սիրական կոնֆլիկտի ամենամռայլ կողմերի արտահանումն այլևս չի սահմանափակվում Ազգային համաձայնության կառավարության ճամբարով: Խալիֆա Խաֆթարը պաշտոնական ալյանս է հաստատել Ասադի հետ, որ նրան թույլ է տվել մարտից վերաբացել Դամասկոսում Լիբիայի դեսպանատունը, որ փակվել էր 2012-ին: Պայմանագիրը ուղեկցվել է Լիբիայում վարձկանների հավաքագրմամբ աշխարհազորայիններից, որ կռվում էին Ասադի կողմից՝ սիրական հետախուզության և ռուսական զինվորականների կողմից: Պայմանագրերը կնքվում են ամսական 1000 դոլարով՝ համադրելով տարբեր առավելությունների հետ ռուսական զորքերի կողմից Սիրիա վերադառնալուց հետո: Շատ սիրիացիներ վերջերս ռուս վարձկանների հետ Տրիպոլիից տեղափոխվել են Ալ Ջուֆրու: Լիբիայում անհաշտ ճամբարներում սիրիացի հակամարտող ճամբարներից վարձկանների այդօրինակ հավաքագրումը լիբիական ճգնաժանի «սիրականացման» մռայլ արտապատկերումն է: Իր օսմանյան անցյալը երկինք հանող Էրդողանի Թուրքիան և իր միջերկրածովյան հավակնությունները հաստատող Պուտինի Ռուսաստանը ստեղծել են հայելային արտացոլում, որ արդարացնում է իրենց միջամտությունը Սիրիայում ու Լիբիայում: Երկուսն էլ ջանացել են, որ Սիրիայում ավարտվող ու Լիբիայում շարունակվող գործընթացից դուրս մղվեն Ֆրանսիան ու Եվրոպան: Դա ևս մեկ կողմ է, որ բնորոշում է վարձկանների կեղտոտ պատերազմը Լիբիայում:
Ժան Պիեռ Ֆիլյու, Le Monde

Հ.Գ. «Վարձկանների կեղտոտ պատերազմը» Լիբիայում իրոք արտացոլում է Ռուսաստանի ու Թուրքիայի հավակնությունների պատկերը, բայց նաև արտացոլում է ԱՄՆ-ի հեռանալը Մերձավոր Արևելքի թեժ կռիվներից ու ԵՄ-ի դուրս գալը: Փաստացի՝ արաբական աշխարհը, ԱՄՆ-ը, ԵՄ-ն գերադասեցին Լիբիայինիր խնդիրների հետ մենակ թողնել արաբական գարունից հետո ու նաև այսօր՝ մասնատված երկիրը միավորելը անհնար համարելով: Փաստացի՝ բոլորին էլ հետաքրքրում է ոչ թե խաղաղությունը Լիբիայում, այլ՝ Լիբիայի նավթն ու գազը, և ավելի շատ՝ տարածքը: Թուրքիային Լիբիան պետք է որպես Միջերկրական ծով մտնելու պլացդարմ, Ռուսաստանը հայտնվում է այնտեղ, որտեղից հեռանում է ԱՄՆ-ը: Լիբիայում Թուրքիայի ու Ռուսաստանի շահերը բախվում են, նրանք փաստացի հենց Լիբիայում են շարունակում սիրիական պատերազմը, որտեղ իրավիճակային դաշնակիցներ էին:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ