Էս ի՜նչ ենք անում, տղերք

Հարավկովկասյան խաղը գոնե այս պահին տեղակայվել է Հայաստանի «մերձակայքում»: Եկավ Գյուլը: Եկավ Յովանովիչը: Եկավ Լավրովը: Կգա Պուտինը: Կգա Մեդվեդևը:
Այո, սպասվող տասնօրյակին տեղի կունենա միջկառավարական այց` ՌԴ վարչապետ Վլադիմիր Պուտինի ղեկավարությամբ: Որին անմիջապես կհաջորդի նախագահական` մեդվեդևյան այցը:
Ոլորտի պատասխանատուները միանշանակ պնդում են` որևէ արտառոց բան ռուսական այս գամբիտում չկա, ամեն ինչ երկու երկրների հարաբերություններում ահավոր լավ, «պրոստո օքեյ» է: Սակայն անզեն աչքով իսկ տեսանելի է, թե խորքային ինչ բանավեճ է ընթանում Հայաստանում` գերտերությունների միջև:
Պարզ է, Ռուսաստանն անում է ամեն ինչ` տարածաշրջանից ԱՄՆ-ին դուրս մղելու համար: Գինը նույնն է` Ղարաբաղ: Ընդ որում, այդ մասին Ռուսաստանը չի էլ երկնչում բարձրաձայնել: Եվ ընդհանրապես, հայազգի (մայրը հայ է) «գոսպոդին» Լավրովը, որին վերջին շրջանում չես մեղադրի դիվանագիտական «երկնչումների» մեջ, կարծես նոր խասիաթ է ձեռք բերել և մտածածն ասում է խիստ բարձրաձայն. հիշենք՝ ինչպես նա հեռախոսով հայհոյեց բրիտանացի իր կոլեգային: Իսկ մեր դեպքում` Հայաստանում տված ասուլիսի պարտիզանական լռությունից հետո հասել իրենց տուն, հարցազրույց էր տվել կրեմլյան պաշտոնաթերթին` հատուկ ու վատ հասկացողներին բացատրելով իրերի անհրաժեշտ ընթացքը:
Մինչ կանցնենք «անհրաժեշտին», հիշենք, թե ինչո՞ւ է այսքան անհանգիստ մայր-Ռուսիո սրտում` Հայաստանի հաշվով: Տապալվում է տարածաշրջանում Կովկասյան տուն ստեղծելու ռուսական «պրոյեկտը», որը հնարավորություն կտար Թուրքիայի հետ կիսել տարածաշրջանը` տեղ չթողնելով Արևմուտքի համար: Օսիայում և Աբխազիայում «հաստատվելուց», դիրքերն ամրապնդելուց, Վրաստանը թուլացնելուց, Վրաստանում նույն Թուրքիայի հետ կոնֆեդերացիոն գործընթացների սկիզբը դնելուց հետո հերթում է հայտնվել Ադրբեջանը. պետք է այնտեղից քշել ԱՄՆ-ին, իսկ իրականում` կանխել վերջինիս սպասվելիք ՆԱՏՕ-ացումը, Նաբուկոյի կառուցումը` դարի էներգետիկ այդ «պրոյեկտը» տապալելով: Այս հարցում, իհարկե, ԱՄՆ-ը նույնպես արագահաս գտնվեց: 2010-ին սկսվող խոշոր կառույցը, ըստ ամենայնի, կանցնի Հայաստանով... գինը դարձյալ Ղարաբաղն է, Ռուսաստանի և Թուրքիայի դիրքերի թուլացումը տարածաշրջանում, ապաև` դուրս մղումը: Այս ամենը գալիս է նախ ամրակայելու. Ղարաբաղի հարցում գերտերությունների միջև հիմնական համաձայնությունը տեղի է ունեցել: Պետք չէ շատ խելոք լինել պնդելու` այն կայացել է «մադրիդյան սկզբունքների» շրջանակում, ուր և, ըստ Լավրովի ու մյուս համանախագահող երկրների, մեկ-երկու չհամաձայնեցված տարրեր են մնացել:
Եվ չնայած պնդումին, որ սատանան միշտ էլ մանրամասներում կամ այդ երկու տարրերում է, այնուհանդերձ, դժվար չէ հասկանալ, որ նույնիսկ Լաչինի միջանցքի հարցում (Քելբաջարն էլ ներառյալ) նույնպես, գոնե գերտերությունների մակարդակում, տարընթերցումներ չկան:
Տարընթերցման միակ թեման (գերտերությունների պարագայում) խաղաղապահների մանդատի հարցն է. խնդրում կոնսենսուս չկա և չի էլ կարող լինել, որովհետև հենց այդ հարցից է կախված` ով ում է դուրս նետելու տարածաշրջանից, ում ձեռքում է հայտնվելու տարածաշրջանի էներգետիկ հսկիչ «պակետը»: Այս պարագայում Ռուսաստանի վիճակն ուղղակի անմխիթարական է. Նաբուկոյի (Կարս-Գյումրի երկաթուղին էլ ներառյալ) առաջարկն անչափ փխրուն է դարձրել Հայաստանի` խաղաղապահության մանդատը Ռուսաստանին հանձնելու «պատասխանը»: Մանավանդ որ Ղարաբաղում ընդհանրապես չեն ցանկանում լսել որևէ խաղաղապահության և «մադրիդյան» համաձայնեցված սկզբունքների մասին` մի կողմից: Մյուս կողմից էլ Ղարաբաղն այն «պակետն» է, որն ամեն րոպե կարող է կանգ պարտադրել ցանկացած գործընթացի, չնայած Ռուսաստանը մտածում է, որ կարող է ցանկալին պարտադրել Ղարաբաղին: Էլ չենք ասում Ադրբեջանի մասին, որը հարցի լուծումը ցանկանում է տեսնել բացառապես ՄԱԿ-ի հայտնի բանաձևի շրջանակներում (տե՛ս Մամեդյարովի վերջին հայտարարությունը): Սա, իհարկե, թևաթափ չի անում Ռուսաստանին, որն անգամ հույս է տածում, թե Ղարաբաղի դիմաց մեկ էլ` ու Ադրբեջանը շատ թանկ գնով իրեն տվեց Շահ Դենիզի գազը: Գերտերություններն առանձին-առանձին մտածում են, որ «պրեսինգի» քաղաքականության միջոցով կկարողանան հասնել ցանկալիին: ՈՒ ամենքը յուրովսանն կիրառում են բլիթի ու մտրակի փորձված քաղաքականությունը` խիստ համաժամանակյա:
Այստեղ գիտե՞ք որն է զարմանալին: Որ կյանքում առաջին անգամ Ռուսաստանը փորձում է Հայաստանի նկատմամբ, ուր բացառապես սպառողի դերակատարությունից այն կողմ չի անցել, և անգամ վերջին շապիկը` ԲԷՑ-եր, երկաթուղի, կապի ոլորտ, ատոմակայան, «Գույքը», մարտի մեկ (տե՛ս գեներալ Երյոմինին մարտի մեկին Մյասնիկյանի հրապարակում), հոկտեմբերի 27 (կարդա՝ Լիտվինենկո), և նույնիսկ «ՀըԽ»-ի կայք, ուր սևով սպիտակի վրա գրված էր մեկ բան` Անդրեյ Ակիմով, դրված բոլորովին այլ նկար` Սերժ Սարգսյանի («դլյա rազմիշլենիյա»), կիրառել նաև «բլիթի» քաղաքականությունը: Մայր Ռուսաստանի սրտին այս անգամ ծանրացել է սեփական «ֆորպոստի» սոցիալական վիճակը, և նա սկսել է մի քիչ էլ ուզել մեր «լավը»... Թուրքիայի ձեռամբ: Իսկ թե ինչ հավասարում է ստացվում Թուրքիայի ու Ռուսաստանի միակցումից Հայաստանի համար, բայղուշության մեջ չմեղադրվելու համար չասենք, թե` տե՛ս նախորդ դարի երկրորդ տասնամյակը:
Առաջ անցանք: «Բլիթի» մասին նախորդ օրը բավականին մերկապարանոց, «աներկինչ» արտաբերումներ կատարեց պարոն Լավրովը` իր հայտնի հարցազրույցում. «Երբ ղարաբաղյան խնդրի կարգավորումը դառնա իրողություն, Թուրքիան Հայաստանին կօգնի կապ հաստատել արտաքին աշխարհի միջև, և դա տեղի կունենա դիվանագիտական ճանապարհով»: Փաստորեն, դուրս է գալիս, որ Ռուսաստանը, Հայաստանին հանձնելով Թուրքիո գիրկը, «հետին մտքով» փորձում է Հայաստանն ընդհանրապես Վրաստանից, առավել ստույգ` այդ «ճակատով» դեպ արտաքին աշխարհ գնացող ուղուց զրկել. այլ կերպ Լավրովի կարծիքը մեկնաբանել հնարավոր չէ: Այսպիսով, Ռուսաստանը ոչ միայն սատարում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի` Վրաստանը կոնֆեդերատիվ միավոր դարձնելու հեռանկարին (Թուրքիան արդեն իսկ հանդես է եկել առաջարկով, որ Վրաստանում ապրող թուրք-մեսխեթցիները վերադառնան Սամցխե-Ջավախք: Հասկանում եք, չէ՞, ի՞նչ է սա նշանակում այնտեղ ապրող հայերի համար), այլև փորձում է ջավախահայության` մինչ այս չգործարկված «ռումբը» գործարկել երկակի նշանակությամբ` թե՛ Վրաստանը, թե՛ Հայաստանը ձեռնասուն դարձնելու համար: Դե չէ՛, բայղուշություն չենք անում: Այլ սիրով արձանագրում ենք. Սերժ Սարգսյանը ոչ մեկ-ոչ երկու վերցրեց ու գնաց Վրաստան: Գնաց-կանգնեց Միխոյի կողքին, վերջինս էլ իր հերթին ոչ մեկ-ոչ երկու վերցրեց ու Սերժ Սարգսյանի հետ համատեղ ասուլիսում հայտարարեց` իրենք շատ ուրախ են, որ Սերժ Սարգսյանը ճանաչում է Վրաստանի տարածքային ամբողջականությունը:
Ոնց տեսնում եք, այս առնչությամբ ՀՀ նախագահականից «նե սլուխո, նե դուխո». մերձ աղբյուրներն այնտեղից շշնջում են. Սաակաշվիլին դա ասում է այն պատճառով, որ Հայաստանը չճանաչեց Օսիայի ու Աբխազիայի անկախությունները: Չէ՛, միայն դա չէ պատճառը. Ջավախքը կոնֆեդերացիոն տեսնել ուզող Թուրքիային ու Ռուսաստանին Սերժ Սարգսյանը հստակ հասկացրեց` «մինք իդ պարը չինք պարելու»: Ի՞նչ կնստի այս բարձրաձայնումը Սերժ Սարգսյանի վրա: Իհարկե` Քոչարյան. վերջինս անհամբեր սպասում է, թե երբ է Ռուսաստանն ասելու` «չկա քիզի նման»:
Իսկ Օսկանյանն արդեն «նստել» է... Սերժ Սարգսյանի վրա: Վերջինս, «պարելով իդ պարը», ուլտիմատում ներկայացրեց Սերժ Ազատիչին. եթե մեկ-երկու ամսից չբացվի հայ-թուրքական սահմանը, ուրեմն` Դուք իսկապես գաղտնի «բաներ» եք խոսել Գյուլի հետ: Իզուր «ոևէ» մեկի համար անհանգստանում է վագրաթռիչ Օսկանյանը. պարոն Գյուլն արդեն «մատնել» է այդ գաղտնիքը. հայ-թուրքական սահմանը չի բացվի, քանի դեռ գրավյալ տարածքներից դուրս չեն բերվել հայկական զորքերը, համ էլ` Հայաստանը ոնց որ ուզում է տալ գրավյալ տարածքները: Օսկանյանին կմնա «հայտնել», որ այդ տարածքներում ռուսական զորք տեղակայելու խոստում ևս կարծես թե տրվել է, ինչն էլ, փաստորեն, Հայաստանը դեռ չի կատարում Թուքիայի` «Կովկասյան անվտանգության պլատֆորմ» նախագիծը ԱՄՆ-ի կողմից տապալելու, Վրաստանն այդ «պլատֆորմից» հետ քաշելու «պատճառով»:
Դառնանք Ռուսիային. «մտրակի ու բլիթի» վերջին արարները տեղի կունենան Պուտինի, ապա` Մեդվեդևի հայաստանյան այցերի ժամանակ: Եվ եթե Սերժ Սարգսյանը խելոքացած չլինի, Նաբուկոյի անչափ հետաքրքիր նախագիծը վերջինիս արևմտյան նիրվանայի հասցրած լինի՜ (բայց դե` գայթակղիչ ու լավիկն է, չէ՞, էդ առաջարկը. շա՜տ)... էնքա՜ն «մտրակ» կա օդում շրխկացնելու. նշենք միայն մեկի մասին. Պուտին-հետախույզը պարզապես կարող է հանդիպել «նապարնիկ» Քոչարյանի հետ, ու ... հարցը կլուծվի «դվա վ օդնոմ».
ա) Առանց այն էլ տատանվող հայոց չինովնիկական խավն իրեն հատուկ շոշափուկներով առավոտյան կողմնորոշված կլինի դեպ Քոչարյան-վարչապետ մինիմում... նախագահ` մաքսիմում «կովկասյան պլատֆորմով», և Ռուսաստանին այլևս ոչ ոք և ոչինչ չի կանգնեցնի:
բ) Քոչարյանի դեպքում արդեն Ռուսաստանը ոչ մի գլխացավանք երբեք չի ունենա:
Բայց մեկ հարց, բոլոր դեպքերում, բաց կմնա. Գյուլին ո՞ւր կհրավիրի Քոչարյանն այդ պարագայում...
Բայց միշտ կենդանի է «գ» տարբերակը` արդեն Սերժ Սարգսյանի համար. շահերի այս խոշոր խաղի մեջ միշտ էլ կա ստատուս-քվոն պահպանելու-շարունակելու իրական հնարավորությունը, ինչի վրա էլ հույս է դրել Ազատիչ Սերժը` հետաձգելու հարցի լուծումը, հետևաբար՝ տված խոստումների իրականացումը:
Երկու կողմերին էլ:
Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ