«Մեղավոր եք փնտրում` նայեք հայելուն»

«Իրավունք de facto» ակումբում
Երեկ «Իրավունք դե ֆակտո» ակումբի հյուրն էր ՀԱԿ-ի ներկայացուցիչ ԴԱՎԻԹ ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆԸ: Ներկայացնելով իր տեսակետները ներքին և արտաքին քաղաքական խնդիրների շուրջ` ընդիմադիր գործիչը պատասխանեց նաև լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների հարցերին:
-Այսօր կարևորագույն խնդիրը մեզ համար եղել և մնում է քաղբանտարկյալների ազատման հարցը: Տասնինը քաղբանտարկյալ ունենք այսօր Հայաստանում, և առաջնահերթ խնդիրը, ընդգծում եմ, նրանց ազատ արձակումն է:
Արտաքին քաղաքական ոլորտում Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններն են և նախաստորագրված արձանագրությունների հարցը: Նախատեսվում է այդ արձանագրությունները ստորագրել հոկտեմբերի 13-ին` ըստ թուրքական լրատվամիջոցների տեղեկատվության, որից հետո փաստաթղթերը կփոխանցվեն խորհրդարաններ: Այս փաստը մեզ համար շատ մտահոգիչ է, որովհետև կասկած չկա, որ Թուրքիայի խորհրդարանն ուղղակիորեն արձանագրությունների կիրառումը կկապի Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի կարգավորման գործընթացի հետ: Ակնհայտ է, որ Հայաստանի խորհրդարանը կանի այն, ինչ կհրահանգվի նախագահական նստավայրից: Անմիջապես կհաստատի, թե թատրոն կսարքի` կախված կլինի հրահանգներից: Եթե Թուրքիայի խորհրդարանում վարչապետ Էրդողանը հայտարարի, որ իր պատասխանատվությունն է, իր ծրագիրն է, կասկած չունեմ, որ խորհրդարանը քվեարկությամբ կհաստատի, բայց դա տեղի չի ունենա, կարծում եմ` Էրդողանն ուղղակի խորհրդարանին կասի, որ ուզում է իմանալ պատգամավորների կարծիքը և խորհրդարանի միջոցով Լեռնային Ղարաբաղի նախապայմանը, որպես Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների և հատկապես սահմանի բացման նախապայման, գործի կդնի: Հայաստանի խորհրդարանը, կարծում եմ, գոնե կարձանագրի, որ իր ընդունած որոշումն ուժի մեջ է մտնում Թուրքիայի խորհրդարանում արձանագրությունների հաստատումից հետո: Ցավոք սրտի, առայժմ քիչ են հնարավորությունները` այս գործընթացն ուղղելու կամ կանգնեցնելու համար, բայց երբ մոտենա Աժ-ում այդ հարցը քննարկելու պահը, լրագրողների միջոցով ես իշխանություններին մի առաջարկ կանեմ, որը նրանց համար դժվար կլինի մերժել:
Արտաքին քաղաքական ոլորտում հայ-թուրքական բարդ զարգացումներից, Լեռնային Ղարաբաղի գործընթացի ոչ ձեռնտու զարգացումներից բացի վերջերս Հայաստանի համար մի նոր, լրջագույն խնդիր է առաջացել` հայ-վրացական հարաբերությունների լարվածությունը, որ արդեն մեկ ամիս է տևում: Մեզ համար Վրաստանի հետ հարաբերություններն ունեն կենսական և ռազմավարական նշանակություն: Ըստ էության` մեր սնուցման երկու ուղիներից` Իրան և Վրաստան, Վրաստանը շատ ավելի կարևոր է, մենք մի երկիր ենք, որ չի կարող բացառել պատերազմի վտանգը, և, պատկերացրեք, պատերազմական իրավիճակում նման զարգացումների դեպքում ինչպես է լուծվելու բանակի սնուցման հարցը... Եթե այս իրավիճակում իշխանությունները չեն կարողանում վերջ տալ այս լարվածությանը, թե՛ Հայաստանի, թե՛ Վրաստանի ընդդիմությունը լուրջ անելիք ունի: Հայաստանն ու Վրաստանն ունեն ոչ միայն տարածաշրջանային, այլև աշխարհաքաղաքական ընդհանուր շահեր: Լրջորեն կարող են համագործակցել Հայաստանն ու Վրաստանը` «Նաբուկո» ծրագրի առնչությամբ: Թուրքիայի նետած խայծը, որ Հայաստանը կարող է «Նաբուկոյի» մաս դառնալ, ընդամենը կոնֆետ էր, որ ցույց տվեցին ու պահեցին, առայժմ նման հույսերի լուրջ հիմքեր չկան: «Նաբուկոյում» ստեղծվել է մի իրավիճակ, որտեղ, կարծում եմ, Եվրոպան լուրջ սխալ է գործում` երկու գազամուղ անցկացնելով Թուրքիայի տարածքով: Թուրքիայով պետք է անցնի Ռուսաստանից եկող գազը. «Հարավային հոսք» ծրագրի պայմանավորվածությունը օգոստոսի 6-ին Անկարայում Ռուսաստանի և Թուրքիայի վարչապետերը ձեռք բերեցին, դա նշանակում է, որ Ռուսաստանից Ուկրաինայով Եվրոպա գնալիք գազը ծրագրվում է «Հարավային հոսքով» տանել: Թուրքիայով պետք է անցնի նաև «Նաբուկոն», այսինքն` Թուրքիան ձեռք է բերում շատ կարևոր նշանակություն, Եվրոպայի վրա գազային ճնշում գործադրելու լուրջ մեխանիզմներ է ստանում, որովհետև երկու գազամուղներն էլ անցնում են Թուրքիայով: Զարմանալի է, որ Եվրոպան դա հաշվի չի առնում, որովհետև այն բարդությունները, որ վերջին տարիներին ստեղծեց Ռուսաստանը Եվրոպայի գազամատակարարման հարցում, բոլոր հիմքերը կան մտածելու, որ Թուրքիան նույնը կարող է անել, թուրքական պաշտոնատարները նման ակնարկներ հրապարակայնորեն արդեն արել են: Ես կարծում եմ, որ Հայաստանը և Վրաստանը համատեղ պետք է լրջորեն մտածեն և քայլեր իրականացնեն, որպեսզի «Նաբուկոն» չանցնի Թուրքիայով: Ակնհայտ է, որ առանց իրանական գազի «Նաբուկոն» անհնար է, սա արդեն թվաբանություն է, ոչ թե քաղաքականություն: Իրան-Հայաստան-Վրաստան գազամուղը, որ Վրաստանում միանում է այն գազամուղին, որ ծրագրվում է Թուրքմենիայից Ադրբեջանում Կասպից ծովով միացնել գոյություն ունեցող Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում գազամուղի հատվածին, գազը Վրաստանից Սև ծովով կհասցնի դեպի Ուկրաինա կամ Ռումինիա: Հաշվի առեք, որ իմ թվարկած երկրները քաղաքական առումով Եվրոպայի համար չեն ստեղծի գազային այնպիսի պրոբլեմներ, որ ստեղծելու է Թուրքիան: Սա նույնպես ռազմավարական համագործակցության մի ոլորտ է, որտեղ Հայաստանը և Վրաստանն ունեն ուղղակի շահեր` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ վերջին տարվա ընթացքում Վրաստանը ձեռք է բերել ոչ հուսալի փոխադրամիջոցային երկրի համբավ, Վրաստանն այժմ չունի այն վստահությունը, որ կար մինչև օգոստոսյան պատերազմը:
-Նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանն ասել էր, որ նույնաբովանդակ փաստաթղթեր ժամանակին առաջարկվել է ստորագրել և՛ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, և՛ Ռեբերտ Քոչարյանին, սակայն նրանք հրաժարվել են։ Ձեր կարծիքով ինչո՞ւ Սերժ Սարգսյանը համաձայնեց նախապայմաններով այդ փաստաթղթերը ստորագրել:
-Եթե չեմ սխալվում` նախկին արտգործնախարարը նաև ասել է, թե չի հասկանում` ինչո՞ւ են իշխանությունները գնացել նման քայլի: Պատասխանեմ` որովհետև այս իշխանությունները մարտի 1-ին ունեցել են Վարդան Օսկանյան արտգործնախարար, որը ոչ միայն պաշտպանել է մարտի 1-ի սպանդը, այլև հանդես եկել իբրև դրա քաղաքական դատապաշտպան: Արտգործնախարար, որ մարտին իրականացվող քաղաքական հետապնդումներն ու քաղաքական գործիչների ձերբակալությունները նույնպես պաշտպանել է: Ընդհանրապես թե՛ հայ-թուրքական զարգացումներում, թե՛ Լեռնային Ղարաբաղում ընթացող ոչ ձեռնտու գործընթացներն անցյալ տարվա փետրվարի 19-ի ու մարտի 1-ի արդյունքն են: Լավ կլիներ` այս պարզ ճշմարտությունները պարոն Օսկանյանը հասկանար և կեղծ տեղեկություններ չտարածեր, որ 1997-ին Լեռնային Ղարաբաղը դուրս է մնացել բանակցություններից: Իր և Ռոբերտ Քոչարյանի ուղղակի ջանքերով է դա եղել։ Հիշեցնեմ` որպես կողմ 1998-ին Ղարաբաղին պաշտոնապես ներկայացված է եղել ընդհանուր պետության առաջարկը: Սա է իրականությունը։ Բացի այդ, կապված հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ, պատճառը, թե ինչու է ցեղասպանությունը կասկածի տակ դնելու հարցը հայտնվել Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության կիզակետում, նույնպես Օսկանյանի և Քոչարյանի ջանքերի շնորհիվ է եղել. նրանք 1998-ին Հայաստանի արտաքին քաղաքականության նպատակ դարձրին ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը: Եթե պարոն Օսկանյանը մեղավոր է փնտրում, թող նայի հայելու մեջ: Մադրիդյան սկզբունքների հիմնադիրները նույնպես նրանք են։ Ներկա իշխանությունն ընդամենը ժառանգորդ է, որ ավելի վատթարացրեց իրավիճակը, քանի որ Քոչարյանի և Օսկանյանի ակտիվ մասնակցությամբ ունեցել էր փետրվարի 19-ի ընտրություններ և մարտի 1-ի սպանդ ու քաղաքական հետապնդումներ: Իհարկե, ներքին լեգիտիմություն չունեցող նախագահը չէր կարող ընդդիմանալ, ներքին լեգիտիմության իսպառ բացակայությունը փորձ է արվում լրացնել բացառապես արտաքին լեգիտիմությամբ:
-Ի՞նչ եք կարծում` արդյունք կտա՞ն նախագահի հրավիրած քաղաքական քննարկումները, և կընդունվե՞ն ՀՅԴ-ի առաջարկությունները:
-Հերթական անլուրջ, ոչ քաղաքական քննարկումներն են, որ անցկացվում են այն բանից հետո, երբ Թուրքիայի իշխանությունները քաղաքական ուժերի հետ քննարկումներ սկսեցին: Քաղաքական բովանդակություն բացարձակապես չեմ ակնկալում այս քննարկումներում, մի անգամ էլ գործող ֆորմատով «ադաբրյամս»-ի հնարավորություն է տրվում: Արձանագրությունների մեջ փոփոխություն անելն ուղղակի անլուրջ է: Ընդհանրապես ՀՅԴ-ի գործունեությունը գնահատեք` հաշվի առնելով, որ դրանք բացառապես ներիշխանական գործընթացներ են: ՀՅԴ-ն, շատ լավ իմանալով, որ իրեն չի սպառնում նույնիսկ փափուկ ընդդիմության պիտակ ունենալը, նման գործընթացներով փորձում է խուսափել այն պատասխանատվությունից, որ ինքը որպես կուսակցություն ունի թե՛ հայ-թուրքական հարաբերությունների ներկա վիճակի, թե՛ ղարաբաղյան հարցի վերաբերյալ: Ամեն ինչ հայտնի էր ավելի քան մեկ տարի առաջ. 2008-ի հունիսին Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց որ պատմաբանների հանձնաժողով է պատրաստ ստեղծել, ինչն ընդամենը պատասխանատվությունից խուսափելու փորձ է: Չմոռանանք, որ դաշնակցությունը նման փորձ ունի` ցեղասպանության ճանաչման հարցով ամբողջ գործընթացը մի քանի տասնյակ տարի ՀՅԴ-ի հիմնական նպատակն է և նպատակաուղղված է այն խնդրին, որ ՀՅԴ-ն փորձի խուսափել կամ քողարկել իր մեղքը և պատասխանատվությունը` 1915 թվի ցեղասպանության հարցում:
-Բացառու՞մ եք փոփոխությունները փաստաթղթում:
-ՀՅԴ-ն կարող է ինչ-որ փոփոխություններ առաջարկել Սերժ Սարգսյանին, Սերժ Սարգսյանն էլ կարող է ընդունել այդ արձանագրությունները, բայց այդ դեպքում պիտի երկուսով էլ ստորագրեն, և դրանք կլինեն ոչ թե Հայաստան-Թուրքիա, այլ ՀՅԴ-Սերժ Սարգսյան արձանագրություններ:
-Արձանագրություններում հիմք տեսնո՞ւմ եք, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը որպես նախապայման կարող է առաջարկվել:
-Միայն այն փաստը, որ արձանագրությունները խորհրդարանները պետք է վավերացնեն, ամենածանրակշիռ հիմքն է: Պատմաբանների ենթահանձնաժողովի վերաբերյալ կետն անընդունելի է, իսկ խորհրդարանի վավերացումը Սերժ Սարգսյանին անհրաժեշտ է, որ պատասխանատվությունը կիսի խորհրդարանի հետ:
-Կարծում եք` «կողմ ըլլալով դեմ ըլլալու» շարքից ՀՅԴ-ի հերթական շոո՞ւն են հայ-թուրքական արձանագրությունների առնչությամբ կազմակերպվող միջոցառումները և նպատակ ունեն կուսակցության վարկանիշը բարձրացնե՞լ:
-Ոչ, նրանք ընդամենը փորձում են ասել, որ իրենք մեղավոր չեն այդ ամենի ինչի մեջ, չնայած կրում են անմիջական պատասխանատվություն, նրանք իշխանության կոռուպցիոն համակարգի մեջ են եղել և մինչև հիմա էլ իշխանության մաս են: Ուղղակի ներիշխանական խաղեր են:
-Մարտի 1-ի հանձնաժողովի զեկույցի Ձեր գնահատականը:
-Հանձնաժողովի զեկույցն ապացուցեց, որ հանձնաժողովն ուներ մեկ նպատակ` քողարկել մարտի 1-ին իշխանությունների կազմակերպած և անձամբ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից ղեկավարված սպանդը: Մենք ստանցանք սրա փայլուն ապացույցը: Վստահ եղեք` եթե Ռոբերտ Քոչարյանը չիմանար, որ կան նման մարդիկ` նիկոյաններ, զորիբալայաններ, մանուկյաններ, նման սպանդ չէր անի: Նիկոյանի հանձնաժողովը մարդասպանների հետ ամբողջությամբ կիսեց պատասխանատվությունը: Իրավաբանորեն փաստաթուղթ չկա, քաղաքական իրականությունից կտրված, հանցագործներին պաշտպանող թղթի կտոր է հանձնաժողովի զեկույցը:
-Ինչպե՞ս եք մեկնաբանում «Ժառանգության» հետ տեղի ունեցածը:
-Չեմ կարծում, որ դա այդքան մեծ հարց է, ընդամենը կուսակցության ներսում ինչ-որ գործընթացներ են գնում: ՀԱԿ-ը քաղաքական ուժերին գնահատում է իրենց գործելակերպով` կլինե՞ն ընդհանուր նպատակներ, կպայքարե՞ն իշխանության դեմ, կհամարե՞ն, որ Հայաստանում ոչ մի խնդիր չի կարող լուծվել, ոչ մի խնդիր` սոցիալական, տնտեսական, արտաքին քաղաքական, հայ-թուրքական, Լեռնային Ղարաբաղի, քանի դեռ այս իշխանությունները չեն հեռացվել, և չկա ժողովրդի կողմից ընտրված իշխանություն, շատ լավ է, մենք կողջունենք ցանկացած քաղաքական ուժի նման մոտեցումը: Չնայած այն ամենին, ինչ տեղի է ունեցել ու տեղի է ունենում «Ժառանգությունում», ես կարծում եմ` համագործակցության բավականին լայն եզրեր կան երկու թևերի հետ էլ:
Պատրաստեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ