«Հայաստանի ֆիլհարմոնիկում գնահատվում է միայն պրոֆեսիոնալ մակարդակը»

«ԴԱՍԱԿԱՆ ԱՐՎԵՍՏՈՒՄ ՀԻՄԱ ՔԻՉ Է ԴՐԱԿԱՆԸ»
«Իրավունքը de facto»-ի հյուրն է Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավար ու գլխավոր դիրիժոր ԷԴՈՒԱՐԴ ԹՈՓՉՅԱՆԸ
-Ֆիլհարմոնիկն ավարտեց 2008-2009-ի համերգաշրջանը։ Ի՞նչ ծրագրեր ունեք գալիք համերգաշրջանում:
-Համերգաշրջանը կսկսվի երևանյան երրորդ դասական երաժշտության միջազգային փառատոնով, որը շատ եմ կարևորում: Փառատոնն անցկացվում է մշակույթի նախարարության հետ համատեղ, հանրապետության նախագահի տիկնոջ բարձր հովանու ներքո: Հրավիրված են 16 հանրաճանաչ երաժիշտներ աշխարհի տասը երկրներից: Նշելու ենք Տիգրան Մանսուրյանի 70-ամյակը, նպատակ ունենք անցկացնելու նաև Ավետ Տերտերյանին նվիրված փառատոն, հյուրախաղերով հանդես կգանք Արաբական Էմիրություններում, Եվրոպայի տասներկու լավագույն դահլիճներում նոյեմբերին նախատեսված համերգները, ցավոք, ճգնաժամի պատճառով տեղափոխվում են 2010 թիվ: Այս տարի մեծ ուշադրություն ենք դարձնելու հայ երիտասարդ երաժիշտների համար անցկացվող վարպետության դասընթացներին: Տարվա ընթացքում սպասում ենք մեծանուն արտիստների, դիրիժորների:
-Համագործակցում եք հիմնականում դրսի՞ արվեստագետների հետ:
-Ո՛չ, պարզապես դրսի արվեստագետները հետաքրքիր են մեր նվագախմբի արտիստների համար:
-Ասում են` մարդու նախընտրած երաժշտությունից կարելի է նրա հոգու կառուցվածքն իմանալ։ Իսկապե՞ս այդքան խոսուն է երաժշտական ճաշակը մարդու տեսակի հարցում։
-Եթե մարդը կարողանում է գնահատել բարձր արվեստը, ուրեմն նա լսում է բարձրարժեք երաժշտություն, նույնպիսի գրականություն է կարդում, նույնպիսի նկարչությամբ է հետաքրքրվում: Դրանք փոխկապակցված են: Միանշանակ ուրիշ են նաև արվեստով հետաքրքրվող մարդու տեսակը, չափանիշները:
-Փաստորեն, այսօր Հայաստանում մասսայականություն վայելող երաժշտությունից դատելով, կարելի է ասել, որ մեր հասարակության պատկերն այնքան էլ հուսադրող չէ:
-Ես այդ մասին շատ եմ խոսել, այն, ինչ այսօր մատուցվում է, երաժշտություն անվանել չես կարող: Անհեթեթ շոուի ձև է, որն արմատներ է ձգել ամենուր: Բայց նկատել եմ, որ նրանք մի քիչ նահանջել են:
-ՈՒնկնդիրը երևի հոգնել է։
-Հոգնեցին, նաև առանց ֆոնոգրամայի երգելու մասին օրենքը շատ «աստղերի» ասպարեզից դուրս մղեց: Հիմա նոր միտում եմ նկատում. մոտակա քսան տարիներին պետք է դառնալ սերիալի դերասան: Դա իմ ոլորտը չէ, բայց ցավում եմ, որ երեխաս հեռուստացույցը միացնում է, և եթերից այլանդակ հայերեն է հնչում: Ինձ միշտ զարմացնում է այն, որ արատավոր երևույթները բոլորը նկատում են, քննադատում, բայց ոչինչ չի փոխվում: Եթե սցենարները հետաքրքիր լինեն, վերացնեն փողոցային ժարգոնը, և մի քանի պրոֆեսիոնալներ զբաղվեն դրանցով, գուցե որոշակի ձև ու բովանդակություն ստանան:
-Չե՞ք կարծում, որ բոլորը չեն կարող գնահատել ու հասկանալ բարձրարժեք արվեստը: Խոսքը միայն երաժշտության մասին չէ:
-Ցավոք, այդպես է, մեր երկրում հատկապես շատ քիչ են բարձրարժեք արվեստի սիրահարները, ինչը կապ ունի կրթության հետ, բացի այդ, մենք տարիներ կորցրինք, և եկավ մի սերունդ, որը որոշ առումներով սարսափելի է: Հուսանք` հաջորդ սերունդն այդպիսին չի լինի: Տարօրինակ են լավի, վատի չափանիշները: Հարգանքի արժանի մարդը նա է, ով կարող է ցանկացած իրավիճակում օրենք խախտել և մնալ անպատիժ: Սա մերօրյա «լավ տղայի» իսկական չափանիշն է:
-Կարո՞ղ ենք հույս դնել, այսպես կոչված, «ինքնամաքրման» վրա…
-Դժվարանում եմ ասել: Առաջնորդող է պետք: Որովհետև «լավ տղաները» համոզված են, որ իրենք ճիշտ են: Ասենք, փողոցն անցնող մեքենաների պատուհանից ինչ ասես կարող է դուրս թռչել, չգիտեմ, միգուցե իրենք համարում են, որ այս երկիրը, քաղաքը իրենցը չէ, բայց ցանկացած պահի, երբ խնդիր է լինում, մեղադրում են ղեկավարներին: Իրականում խնդիրը մեր մեջ է. եթե մենք լավը լինենք, մեզ ղեկավարելն էլ հեշտ կլինի: Դրա համար ներքին կուլտուրա է պետք: Մինչդեռ մեզ թվում է, ինչքան հակառակն ենք անում, այնքան արժեքավոր ենք:
-Չե՞ք կարծում, որ ժամանցային, թեթև ոճի երաժշտությունն էլ անհրաժեշտ է, ասենք, պարելու, երաժշտության ուղեկցությամբ մեքենա վարելու, կարդալու, թեկուզ ուղղակի հանգստանալու համար:
-Իհարկե, բայց եթե խոսքը փոփ երաժշտության մասին է, մենք չունենք հայկական փոփ: Փոփ համարվում է Ադրիանո Չելենտանոն, ես կարող եմ չլսել, չհետաքրքրվել, բայց դա միանշանակ արվեստ է, կամ Անդրեա Բոչելին, Պատրիսիա Կաասը, Մայքլ Ջեքսոնը…
-Չկա՞ մերոնցից մեկը, որին հավանեք:
-Ես չեմ լսում բոլորին, բայց ինչ-որ լսել եմ, սարսափելի է:
-Դասական երաժշտության մեջ էլ, հավանաբար, կա լավը, վատը։
-Ինչո՞ւ չկա, դասական արվեստում հիմա քիչ է դրականը: Մենք, անշուշտ, ունենք դասական արվեստի լավ երաժիշտներ, բայց մթնոլորտն անառողջ է, շատ են բամբասանքը, հերյուրանքը, ոչ մեկը մյուսի լավը չի ցանկանում: Մենք լրիվ կորցնում ենք գործիքային արվեստը, նույնիսկ ջութակահարներին ենք կորցնում, որի արտադրությունն ենք ունեցել: Աննկարագրելի վիճակում են երաժշտական դպրոցները, որևէ արտադրանք չենք ստանում: Թե ո՞վ կարողացավ մի քանի տարում այդպիսի վիճակ ստեղծել, չեմ հասկանում:
-Նախկինում երաժշտական կրթությունը երկրորդ մասնագիտության պես մի բան էր:
-Եվ հետո սովորում էին, ի՜նչ դպրոցներ կային, կարո՞ղ ենք 80-ականների Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցը համեմատել այսօր այնտեղ տիրող անհեթեթ վիճակի հետ: Մենք ընդունակ ժողովուրդ ենք, խորհրդային տարիներին ինչ մեզ սովորեցրին, սովորեցինք: Այնուամենայնիվ, այդ ամենը մերը չէր: Այս երևույթները` իրար խանգարելը, բամբասանքները, միշտ էլ եղել են, բայց 90-ականներին, երբ հսկողությունից դուրս եկանք, ստեղծվեց այս վիճակը: Հիմա հակառակ պրոցես է պետք, խիստ քաղաքականություն, որ հնարավոր լինի վերականգնել քանդված արժեքները:
-Ասում են` շատ հայ արվեստագետներ, որոնց մեզ մոտ չեն էլ ճանաչում, դրսում հաջողության են հասնում։
-Դրանք միայն խոսակցություններ են, մեր արվեստագետներից միայն մի քանիսն են, որ դրսում ունեն հաջողություններ, կարող ենք մի ձեռքի մատների վրա հաշվել նրանց, ովքեր, իրոք, փայլուն երաժիշտներ են, ու քանի որ Եվրոպայում կա դասական երաժշտության մեծ պահանջարկ, այնտեղ տեղ ունի նաև հայ երաժիշտը:
-Կգնայի՞ք Հայաստանից:
-Մինչև ֆիլհարմոնիկում աշխատելն ապրել եմ Ցյուրիխում, 1993-ից սկսած տարվա կեսը Հայաստանում չեմ եղել, բայց Հայաստանից գնալ չեմ ուզում և դա չեմ էլ հասկանում: Կարող ես դրսում աշխատել և նորից վերադառնալ քո տունը:
-Ապրելով ոչ միայն գտնում ես, այլև կորցնում. մտածե՞լ եք այդ մասին:
-Ես առայժմ չեմ բողոքում կյանքից, միշտ ձեռքբերումներ եմ ունեցել, աշխատել եմ այդ ձեռքբերումների համար, խոնարհությամբ ու մեծ պատասխանատվությամբ եմ վերաբերվել իմ մասնագիտությանը, թե էլ ուր կգնամ` կյանքը ցույց կտա: Կորուստները չգիտեմ, ամեն պահ թվում է, թե մի բան սխալ ես արել, բայց գլոբալ, կոպիտ սխալներ չեմ արել իմ կյանքում:
-Երբեմն երգը, երաժշտությունն այնքան երկար են ապրում։ Ո՞րն է գաղտնիքը:
-Մի «գաղտնիք» կա. ուրեմն, լավ գործեր են։ Լուրջ արվեստն ապրում է երկար տարիներ, բնական բան է, ինչ հիմա մեզ մոտ է կատարվում` 15 րոպեի կյանք ունի: Կա՞ երգ, որ հիշում եք: «Եվրատեսիլով» հեռարձակվող երգերն օրական հիսուն անգամ ցույց են տալիս, որևէ բան հիշո՞ւմ եք:
-Չե՞ք կարևորում նման մրցույթները:
-Դա ժամանց է Եվրոպայի համար, միայն հայերն են նման շոուներն այդքան կարևորում: Հակառակ դեպքում Պատրիսիա Կաասի նման երգչուհին տասներորդ տեղում չէր հայտնվի: Ես ուղղակի չհասկացա` ինչո՞ւ նա մասնակցեց, դա նույնն է, որ Ռոնալդինյոն հանդես գար Կապանի «Գանձասար» թիմում:
-Որքան գիտեմ` նրա մասնակցության պատճառն այն էր, որ Ֆրանսիան միշտ դուրս էր մնում առաջին տասնյակից:
-Էլի դուրս կմնա, որովհետև մրցույթի արդյունքները որոշում են հեռուստադիտողները:
- Գիտեմ, որ Դուք ֆուտբոլի սիրահար եք, եթե ընտրեիք այդ ոլորտը, ի՞նչ եք կարծում, ինչպիսի՞ն կլինեիք:
-Պարզ է, որ ուրիշ կլինեի, որովհետև կշփվեի ուրիշ մարդկանց հետ: Մասնագիտությունն է, ի վերջո, ձևավորում, կրթում մարդուն: Բայց երաժշտությունն այն ժամանակ էլ իմ ներսում էր, շատ էի սիրում հատկապես դասական երաժշտությունը:
-«Հայկական ժամանակի» վերջին համարներից մեկում գրված էր, որ ֆիլհարմոնիկը ղեկավարելու է Սերգեյ Սմբատյանը, որ նվագախմբի աշխատակիցները դժգոհ են Ձեզնից և այլն։ Հնարավո՞ր է, որ փոփոխություն լինի մոտ ապագայում:
-Ոչ, հնարավոր չէ, իմ նվագախմբի անդամների 95 տոկոսն ինձ սիրում է և հարգում, գնահատում որպես երաժշտի և ֆիլհարմոնիկի ղեկավարի, ոչ մի վատ բան չեմ արել ֆիլհարմոնիկին, միասին մեծ ձեռքբերումներ ենք ունեցել, ինչ գրված է` հերյուրանք է: Հայաստանում այսօր կան թերթեր, որ պատրաստ են տպագրել ցանկացած բամբասանք ու անվանել դա սենսացիա: Թերթերի մեծ մասը մեզ զրկել է կարդալու հաճույքից, կարդում ես, չես հասկանում` ճի՞շտ է, թե՞ սխալ: Բարեբախտաբար, կան մի քանի թերթեր, որ պահում են իրենց չափանիշները:
Եթե մաեստրո Չեքիջյանի մասին են հերյուրանք թույլ տալիս գրել, պարզ չէ՞, որ արժեզրկվում է տվյալ թերթը, ոչ թե Չեքիջյանը: Մենք արդեն Արամ Խաչատրյանին էլ հանգիստ չենք թողնում, Հրանտ Մաթևոսյանին էլ: Էլ ինչի՞ մասին է խոսքը: Երբ մրցույթ եմ անցկացնում, եկեք մասնակցեք, պրոֆեսիոնալ կարծիք գրեք, ոչ թե սովորական բամբասանք` «ըստ հավաստի աղբյուրների», «ասում են»… Գրում են 16 բարձրակարգ երաժիշտների աշխատանքից զրկվելու մասին, ո՞վ է հրաժարվում հիմա բարձրակարգ երաժշտից, երբ մենք մասնագետների խնդիր ունենք: Հայաստանի ֆիլհարմոնիկում գնահատվում է միայն պրոֆեսիոնալ մակարդակը: Ես բաց մրցույթ եմ հայտարարում: Թող պահանջվածի 40 տոկոսի չափով նվագեն, ես իրենց հետ կվերցնեմ:
Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ