Ահա և վերջ․․․

Ինքս ինձ խոստացել էի մինչև սեպտեմբեր ավարտել նոր գիրքս՝ «Ալեքսանդր Մանթաշյանց․ ողջ ճշմարտությունը մեծ մարդու մասին» և այսօր ավարտեցի։

Շատ թանկ գին վճարեցի՝ 20 տարվա աշխատանք։

Նախ, աղբյուրներ ժողովեցի, դրանք կարդացի, համադրեցի, վերլուծեցի ու մուտքագրեցի 798 էջ։

Արդյունքում ստացվեց 327-էջանոց նոր գիրք՝ 183 պատկերներով։ Քանի որ աշխատանքը հիմնված է բացառապես փաստական նյութի վրա, ամեն տվյալ ունի տողատակի աղբյուրային նշում, որոնց թիվն է՝ 570։

Աշխատանքն ստեղծելու համար օգտվել եմ հայերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն և անգլերեն հետևյալ աղբյուրներից․

-արխիվային փաստաթուղթ 9

-գիրք 120 անուն

-տարեգիրք 46 անուն

-մամուլ 81 անուն (637 միավոր)

-համացանցային աղբյուրներ 15։

Արել եմ մի քանի հայտնագործություն, որոնք ձեզ էլ կարող են հետաքրքրել։ Այսպես․

-Ա․ Մանթաշյանցը սերում է թիֆլիսցի հոգևորականների գերդաստանից։ Նրանցից մեկը՝ Տեր Սամուել Ղայթմազյանցը 1794 թ․ Մադրասում Հարություն քահանա Շմավոնյանի հետ հրատարակել է մեր մամուլի առաջնեկը՝ «Ազդարարը»․

-պարզել եմ նրա ծնողների մահվան տարեթվերը․

-Ա․ Մանթաշյանցը Թիֆլիսի շտապ բուժօգնության հիմնադիրներից մեկն է եղել․

-Ախալքալաքի «ժաժքից» հետո գնել և տրամադրել է երկրաշարժեր կանխագուշակող սարքավորումներ։

Այլ բաների մասին չեմ խոսի։

Առանձին հավելվածային գլուխ եմ նվիրել Լևոն Մանթաշյանցին, որին անվանել եմ «Որդի հարազատ հօրն նմանութիւն բերէ», քանզի, իրոք, հոր ազգանպաստ բարերարության գործը ինքն է շարունակել։

Առայժմ՝ այսքանը։

Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ

Հ.Գ.

Այսօր տրամադրությունս այնքան բարձր է, որ որոշեցի Ալեքսանդր և Լևոն Մանթաշյանցների լուսանկարների փոխարեն նրանց երգիծապատկերները տեղադրել։

Մեկը տպագրվել է Թիֆլիսի «Խաթաբալա»-յում, մյուսը՝ ֆրանսիական աղբյուրում։

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Սիրտս ցավում է․․․ամոթից
• Մանթաշյանցի նվիրաբերությունը գթության քույրերին
• Նոր գտածո
• Բարերարյալը
• Հոգևորականության դերակատարումը՝ ենթատեքստով
• Ազգապահություն
• Կեցցե հայ-թրքական բարեկամությունը
• Շահան Նաթալիի նամակը Միսաք Թորլաքյանի մահվան կապակցությամբ (Բոստոն, նոյեմբերի 13, 1968 թ.)
• Առասպել
• Հայրս ու ես
• 10 տոկոս
• Թեպետ համոզված եմ, այդ թուրքը հայոց այբուբենը չգիտի, բայց սա հայերեն գիտցողների համար է
• Գաբրիել Սունդուկյանի զայրույթը
• Աներևակայելի կանայք
• Հայկական նավերը Կասպից ծովում
• Նիկոլ. բայց ոչ Սա, մեկ ուրիշը․․․ (հոկտեմբերի 5-ին ընդառաջ)
• Այսօր նրա ծննդյան օրն է՝ 150-ամյակը, և ես կատարեցի ուխտս (2019 թ. սեպտեմբերի 26-ին գրած հուշերից)
• Բարերարյալը՝ Արմենակ Մուրադյան (հատված ինքնակենսագրությունից)
• Բարերարյալը՝ Տիգրան Նալբանդյան
• Արմեաշկա (Յ․ Տէր-Գրիգորեանի՝ Վանօյի, հուշերից)

Մեկնաբանություններ