«Հայ-ռուսական ռազմական համագործակցությունն առավել հեռանկարային է, քան ցանկացած այլ համագործակցություն»

«ԹՈՒՐՔԻԱՆ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ԱՆՇԱՀԱԽՆԴԻՐ ՄԻՋՆՈՐԴ ԼԻՆԵԼ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱՐՑՈՒՄ»
«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ պաշտպանության, ՆԳ, ԱԱ մշտական հանձնաժողովի նախագահ ԱՐԹՈՒՐ ԱՂԱԲԵԿՅԱՆԸ
-Պարոն Աղաբեկյան, օրերս ՀՀ ԱԺ-ում ընթանում էր ՀԱՊԿ խորհրդարանական վեհաժողովի անվտանգության, պաշտպանության հարցերով մշտական հանձնաժողովի արտագնա նիստը, նույն «պահին» էլ ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններ էին ընթանում: Որոշ փորձագետներ տեսակետ են հայտնում, որ Հայաստանն արդեն գտնվում է կոմպլեմենտարիզմի «լայթս» փուլում:
-Ձեր նշած անվտանգության երկու համակարգերի շրջանակներում Հայաստանում անցկացվող միջոցառումները մեկը մյուսի հակոտնյան չեն: Դրանք, այսպես ասած, միմյանց շարունակություն և համադրում են` պաշտպանության ու անվտանգության բնագավառներում ՀՀ հեռանկարային գործառույթների առումով:
-Դեռ կհասնենք «հեռանկարին», բայց, բոլոր դեպքերում, այսօր կարծեք Հայաստանը յուրօրինակ «միքսի» մեջ է` Իրան-Թուրքիա-Վրաստան-Ռուսաստան-Ադրբեջան-ԱՄՆ ամպլիտուդներով: Հնարավո՞ր է այդքան շահերը համադրել մեր շահերի հետ:
-Շատ կարևոր է հասկանալ հետևյալը. անվտանգության բաղադրիչներն ունեն հետաքրքիր մի յուրահատկություն. նրանց թողած ազդեցությունը շատ ուշ է ակնառու դառնում: Դա տնտեսության բնագավառ չէ, որ անմիջապես ճանապարհները բացվեն, ցորենը գա, վառելիքը գա, այս դեպքում դրական կամ բացասական ազդեցություններն ուշ են երևում: Եվ երբ մեկ երկրի հետ ցանկանում ես համագործակցել ու չեզոքացնել սպառնալիքները, մոդուլները պետք է կառուցվեն բացառապես այս սկզբունքի վրա` խնդիրները «եփելով» մի քանի փուլով: Քիչ առաջ Դուք թվարկեցիք մեր հարևան երկրների անունները։ Վերցնենք, դիցուք, Թուրքիան, որի հետ վերջին շրջանում ակտիվացել են մեր շփումները: Այս պարագայում, գոնե իմ տեսանկյունից, պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ Թուրքիան կարող է ընդամենը կարճ ժամանակով Լեռնային Ղարաբաղի հարցում հանդես գալ որպես միջնորդ, այն պարզ պատճառով, որ կամա-ակամա եղել է այդ հակամարտության կողմ:
-Փաստորեն, խնդրո առնչությամբ կիսում եք Տեր-Պետրոսյանի կարծիքը, և, ըստ Ձեզ նույնպես, Նալբանդյան-Բաբաջան-Մամեդյարով եռակողմ բանակցությունները «2-ը 1-ի դեմ» ձևաչափ են:
-Ես չեմ կիսում որևէ մեկի տեսակետը, այլ արտահայտում եմ իմ տեսակետը, այն է` Թուրքիան չի կարող անշահախնդիր միջնորդ լինել Ղարաբաղի հարցում, և նման ձևաչափով քննարկումները չեն կարող հավատ ներշնչել, իրենց նպատակին ծառայել:
-Վերադառնանք «չարաբաստիկ» կոմպլեմենտարիզմին։ 2015-ին ավարտվում է Հայաստանում ռուսական ռազմաբազաների գտնվելու ժամկետը, նույն այդ թվի համար Հայաստանը որոշում է կայացրել` ստեղծել սեփական խաղաղապահ զորամիավորումներ։ Սա կարո՞ղ է նշանակել, որ այդ թվից սկսվում է Հայաստանի ինտեգրացում-անդամակցումը ՆԱՏՕ-ին:
-Ո՛չ, ո՛չ, այդ երկու խնդիրները միմյանց հետ ամենևին կապ չունեն: Հայ-ռուսական ռազմական համագործակցությունը և Հայաստան-ՆԱՏՕ համագործակցության ռազմական բաղադրիչը մասշտաբների առումով ուղղակի անհամեմատելի են: Եվ ասել` 2015-ից հետո ինչպիսին կլինեն տարածաշրջանային մարտահրավերները, անվտանգության վեկտորները, անշուշտ, դժվար է: Սակայն, որպես ոլորտի մասնագետ, ես այն կարծիքին եմ, որ հայ-ռուսական ռազմական համագործակցությունն առավել հեռանկարային է, քան ցանկացած այլ համագործակցություն: Ինչ վերաբերում է ստեղծվելիք հայաստանյան խաղաղապահ գումարտակին, ապա կիրառելիության առումով այն ևս համադրելի չի լինելու ռուսական ռազմաբազաների հետ:
-Բոլոր դեպքերում, սեպտեմբերի 29-ին Հայաստանում սկսված ՆԱՏՕ-ի զորավարժությունները և այն հանգամանքը, որ Հայաստան են եկել մոտ 21 պրո-ՆԱՏՕ-ական երկրների զինված ուժերի ներկայացուցիչներ ու ռուսական ռազմաբազայի «քթի տակ» «վարժություններ» են անցկացնում, որևէ կերպ չի կարողանում մարսել մայր Ռուսաստանը:
-Հայաստանը թե՛ ՀԱՊԿ-ի, թե՛ ՆԱՏՕ-ի հետ իր երկկողմ համագործակցությունը կառուցել է իրավապայմանագրային խիստ կուռ բազայի վրա: Բացի դրանից, յուրաքանչյուր տարի կազմվում է այդ կազմակերպությունների հետ տարեկան գործողությունների պլան, որի մեջ ներառվում են մի շարք միջոցառումներ, այդ թվում և` զորավարժություններ: Ինչ վերաբերում է այս պահին ընթացող ՆԱՏՕ-ական զորավարժություններին, ապա այն այսօր, երեկ և կամ մի քանի ամիս առաջ չէ, որ պլանավորվել է: Այնպես որ, նման խնդիրները որևէ տարընթերցման տեղիք տալ չեն կարող մեր գործընկերների, այդ թվում և` Ռուսաստանի հետ:
-ՈՒրեմն՝ ի՞նչն է, որ էդպես «մնացել է Ռուսիո կոկորդին», և վերջինս, առանց ավելորդ ձևականությունների, բարձրաձայնում է այդ մասին:
-Ես չունեմ այդպիսի ինֆորմացիա: Հասկանում եմ, որ Դուք նկատի ունեք լրատվամիջոցների կամ առանձին անհատների տեսակետները, որոնք, անշուշտ, որևէ առնչություն չունեն Ռուսաստան պետության տեսակետների հետ:
-Կարծո՞ւմ եք: Վերադառնանք Ղարաբաղի հարցում Թուրքիայի դերակատարությանը. ինչպիսի՞ն կցանկայիք, որ այն լիներ:
-Իհարկե՝ քառակողմ:
-Նկատի ունեք Լեռնային Ղարաբա՞ղը:
-Այո: Իսկ ընդհանուր առմամբ, ես այն տեսակետին եմ, որ ժամանակն է Հայաստանն իր դերակատարության մեջ ավելացնի այն բաղկացուցիչը, որի մասին խոսում էր Ռոբերտ Քոչարյանը: Այն է` Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը պետք է համագործակցության այնպիսի պայմանագիր ստորագրեն, որում ռազմական էլեմենտը լինի այնքան շեշտված, որ միջազգային հանրությունը գիտակցի` Հայաստանը ոչ միայն խոսքով է իր վրա վեցնում ԼՂ անվտանգության պարտավորվածությունը, այլև գործով է դա ի ցույց դնում:
-Կարծում եք, պատերազմի վտանգը հեռու չէ՞ Լեռնային Ղարաբաղից:
-Պատերազմը երբեք հեռու չի եղել Ղարաբաղից, ու պաշտպանության բնագավառի և ոչ մի պաշտոնյա երեկոյան քնելուց առաջ երբեք չի ասել` ինչ լավ է, այսօր հանգիստ քնեմ, վաղը պատերազմ չի լինելու: Երբեք չի կարելի նման բան ասել, քանի դեռ մեր զինվորները խրամատում են:
-Պարզ է։ Անցնենք աշխարհաքաղաքական և ներքաղաքական բլիցի. ի՞նչ եք կարծում` ԱՄՆ-ը «խփո՞ւմ» է Իրանին, թե՞ ոչ:
-Չեմ կարծում:
-Ամենալավ բանը, որ մինչ այժմ արել է Սերժ Սարգսյանը, այն է, որ Վրաստանի նկատմամբ իրեն «ճիշտ» է պահել, բայց ահա դաշնակցական ընկեր Վահան Հովհաննիսյանն օրերս ասաց, որ Վրաստանը պետք է լինի կոնֆեդերատիվ պետություն, և Ջավախքն էլ նրա մասը կազմի։ Կիսո՞ւմ եք «ընկերոջ» տեսակետը:
-Ես դաշնակցական եմ և համարում եմ, որ պետք է քարտեզի վրա ծնվեն և՛ Աբխազիա պետությունը, և՛ Օսիան, և՛ Ղարաբաղը, և՛...
-Պարզ է` «չորս ճակատ» և «երեք հազար սվին» սկզբունքով: Անցանք առաջ. մասնակցե՞լ եք պարոն Գյուլի դեմ միտինգին:
-Անպայմա՛ն:
-Կիսո՞ւմ եք նույն Վահան Հովհաննիսյանի տեսակետը, թե քանի որ հայ-թուրքական սահմանը փակ է եղել, Հայաստանը չի դարձել նարկոտրաֆիկի տարանցիկ երկիր:
-Ճիշտն ասած, նման վերլուծությունների չեմ տիրապետում, բայց կարծում եմ, որ եթե հայ-թուրքական սահմանի բացումը դիտվի որպես դարպասի բացում, ապա փակ և բաց դարպասները թրաֆիքինգի հնարավորություն ստեղծում են:
-Ասենք` Իրանի դեպքում կա՞ նման երևույթ։ Ինչո՞ւ եմ հարցնում, որովհետև ժամանակներ առաջ ՀՅԴ նախկին անդամ, ոչ անհայտ Արմեն Մնջոյանը հայաստանյան լրատվամիջոցներում հրապարակած իր նամակում դաշնակցությանն ու նրա որոշ անդամներին բացահայտ մեղադրում էր «նման բանի» մեջ, նշելով ինչ-որ «Զեթ» կառույցի անուն:
-Իրանի հետ բեռների տեղափոխության, բաց ճանապարհների առումով Հայաստանը և Իրանը շատ մեծ ներդրումներ են արել սահմանի վրա` բացառելու հնարավոր նարկոտրաֆիկը: Ինչ վերաբերում է Ձեր նշած անձին, ապա նա կարող է կանգնել ցանկացած տեղ և հանդես գալ ցանկացած հայտարարությամբ:
-Ցանկացած հայտարարության մասով կհամաձայնեմ Ձեզ հետ, սակայն «ցանկացած տեղի» մասով` անհնար է, որովհետև, ի տարբերություն իր հետ դատապարտված դաշնակցական գործընկերների, նա չազատվեց «իրավիճակի փոփոխության պատճառով»: Անցանք առաջ. երբ վերևում ասում եք, որ համամիտ եք Քոչարյանի հայտարարությանը` Ղարաբաղի հետ մեծ համաձայնագիր կնքելու առումով, ուզում եք, որ Քոչարյանը վերադառնա՞:
-Ես նման հայտարարություն չարեցի: Ես ուղղակի ասացի այն, ինչ իրատեսական եմ համարում:
-Չե՞ք ուզում վերադառնա:
-Ես երբեք կարծիք չեմ հայտնել որևէ քաղաքական գործչի հեռանալու կամ վերադառնալու մասին: Ռոբերտ Քոչարյանը 10 տարի եղել է ՀՀ նախագահ, եղել է ԼՂ նախագահ, պաշտպանության կոմիտեի նախագահ, և ես գիտեմ, թե ինչ մեծ ավանդ ունի նա այդ ամենում:
-Ուզո՛ւմ եք վերադառնա:
-Ես նման բան չհայտարարեցի:
-Եվ վերջին հարցը. խոսակցություններ էին շրջանառվում, թե Դուք դաշնակցությունից դուրս եք գալիս, հավաքում եք Ձեր իրերը, գնում եք ԱՄՆ։ Չմոռանանք, որ վերջին շրջանում պաշտպանության նախարարությունում ամբողջ ՆԱՏՕ-ական «նագրուզկան» Ձեզ վրա էր...
-Ամեն անհեթեթ ասեկոսեների մի՛ հավատացեք: Ես մեծ անելիքներ ունեմ երկրի համար՝ որպես դաշնակցական, որպես երկրի պաշտպանության գծով փորձ ունեցող մեկը:
Զրուցեց Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ