Ոչ ինքնաբավ պետականություն և ագրեսիվ միջավայր
Ցանկացած գոյություն ու կյանքի հարատևում բազմաբալանս գործունեության արդյունք է։
Դա վերաբերում է և՛ անհատին, և՛ մարդկանց տարբեր մասշտաբի խմբերին, մի խոսքով, բոլոր տեսակի մարդկային համակարգերին։
Եթե խոսքը պետական մակարդակի մարդկային համակարգերի մասին է, ապա հարատևման պրոցեսում հսկայական դեր ունեն նրանց սուվերենիտետի չափն ու ինքնաբավ լինելը։
Այս իմաստով, հատուկ դեպք է փոքր սուվերենիտետով ու ոչ ինքնաբավ պետականությունների հարատևման պրոբլեմը, այն էլ՝ այնպիսի ագրեսիվ միջավայրում, ինչպիսին մերն է։
Միջավայրի ագրեսիվության իմաստով թույլ պետականությունների հարատևման պրոբլեմը հստակորեն կախված է նաև շրջապատի ագրեսիվության մակարդակից, ագրեսորների հետապնդած նպատակներից և հզոր ոչ ագրեսորների վերաբերմունքից՝ անտարբերության կամ որևէ տեսակի շահ հետապնդելու տեսքով։
Այս իմաստով, տվյալ պայմաններում կա շրջապատի ագրեսիվության մի կրիտիկական մակարդակ, որից վերև ուժային քաղաքականության սահմաններում փոքր սուվերենիտետով ու ոչ ինքնաբավ պետականության հարատևումը անհնարին է, իսկ դրանից ներքև՝ հնարավոր։
Մաթեմատիկայում կա հստակ հասկացություն լուծում ունեցող և լուծում չունեցող խնդիրների և այն պայմանների մասին, որոնց դեպքում լուծում կա կամ չկա։
Եթե կյանքի հարատևման պրոբլեմը դիտարկում ենք այս՝ լուծում ունենալու կամ չունենալու տեսանկյունից, ապա տեսնում ենք, որ, մի կողմից, թույլի ունեցած ուժի, նրա ապրելու կամքի և այլ կրիտիկական հատկությունների, մյուս կողմից, ագրեսիվ միջավայրի հատկությունների որոշ կոմբինացիաների դեպքում թույլի կյանքի հարատևումը հնարավոր է, իսկ այլ կոմբինացիաների դեպքում՝ ոչ։
Եթե հարցին շարունակենք մոտենալ հարատևման պրոցեսի քանակական գնահատականների տեսանկյունից, ապա հասարակական պրոցեսների բարդ ու պատահականություններով լի պայմաններում խոսք կարող է լինել միայն հարատևելու կամ չհարատևելու հավանականությունների մասին։
Որիշ խոսքով, հարատևելու ու չհարատևելու սահմանը հստակ բաժանարար գծի տեսք չունի, այլ ունի լղոզված հավանականային բնույթ։
Իսկ թույլի հարատևելու պրոբլեմը ունի նաև ռադիկալ լուծում, որը հզոր հովանավոր/դաշնակից ունենալն է կամ էլ ունեցածից անխելամտորեն չհրաժարվելը։
Պավել Բարսեղյան
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
