«Սովորեցրեք ճախրել կամ ցած գլորվել»

«Օ՜ եղբայրներ իմ, միթե՞ ես դաժան եմ: Բայց ասում եմ ձեզ՝

այն, ինչ ընկնում է, պետք է ավելի ուժգին հրել...:

Եթե չեք կարողանում մեկին սովորեցնել ճախրել՝

սովորեցրեք նրան շուտափույթ ցած գլորվել»:

Նիցշեի այս խոսքերն իր՝ «Այսպես խոսեց Զրադաշտը» հանրահայտ գրքից են։ Շատերը, ծանոթ չլինելով հեղինակի «գերմարդու» (Übermensch) գեղարվեստական գաղափարախոսությանը, «կարդացած» մարդու լրջախոհ դեմքով յուրովի մեկնաբանելով մեջբերում են կրճատ՝ «Հրիր ընկնողին» և դրա ուղիղ իմաստով լծվում են կոնկրետ որևէ անձի պարսավելու, նվաստացնելու, «հրելու» կոլեկտիվ «արարողակարգին»։

Այնինչ, Նիցշեի այս խոսքերը պետք է ընկալել որպես սոցիալական, բարոյական և մշակութային հին կառույցների արմատական նորացման և հաղթահարման կոչ։

Սրանք անիմաստ բռնության խոսքեր չեն, այլ՝ անկման և քայքայման անխուսափելի գործընթացի արագացման ավետիս կամ պատգամ: Նիցշեի ընկալմամբ՝ այն, ինչ արդեն ընկնում է, կենսունակություն չունի և պետք է իր տեղը զիջի նորին։ Դատապարտելի են անցյալի տարրերը պահելու կամ պահպանելու փորձերը, եթե դրանք այլևս ի վիճակի չեն իրենք իրենց պահպանել:

Անկման գործընթացն արագացնելու ցանկությունը խորհրդանշում է հեղափոխական փոփոխությունների աննկուն տենչանքը: Այս «հրումը», փոխաբերական իմաստով, մեկնաբանվում է որպես հնացած կառուցակարգերի ոչնչացման գործընթացին ակտիվ մասնակցություն։ Այստեղ փիլիսոփայական այլաբանություն կա՝ հին աշխարհները պետք է անհետանան, որպեսզի նորերը բարձրանան:

«Սովորեցրեք ճախրել կամ ցած գլորվել» արտահայտության մեջ հակասությունը թվացյալ է, քանի որ այն ուղղակի երկընտրանքի առջև է կանգնեցնում. կամ սովորեք բարձրանալ ավելի բարձր (ճախրել), կամ արագացրե՛ք դրա այլընտրանքը՝ անկումը: Սա վճռականության պարտադրանք է, գործունեության պահանջ՝ կա՛մ ստեղծման, կա՛մ ոչնչացման:

Նիցշեի խոսքերը, չնայած իրենց արմատականությանը, այնուամենայնիվ, ուղղված են մտքի գործընթացի սրմանը և լճացած գաղափարների հարմարավետությանը մարտահրավեր նետելուն։ Դրանք կոչ են անում դինամիկ փոխակերպման և ակտիվ մասնակցության նոր իրականության ստեղծմանը։

Դավիթ Անանյան

Մեկնաբանություններ