2013 թ. դեկտեմբերի 3-ը ԱՄՆ-ի պատմության մեջ կմտնի իբրև մի օր, որից, բացառված չէ, սկսվում է արևմտյան ժողովրդավարության պատվարի նոր «մեծ լճացումը»։

Եվ այսպես, լույս 24-ի գիշերը Իրանն ու «վեցյակը» (ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հինգ մշտական անդամներն ու Գերմանիան) համաձայնագիր ստորագրեցին Իրանի ատոմային ծրագրի վերաբերյալ։ Այն առայժմ բնութագրվում է իբրև միջանկյալ։ Կողմերից ոչ մեկը (Արևմուտքը կամ Իրանը) մինչև վերջ չի ընդունել իր դիվանագիտական պարտությունը (Ռուսաստանի ու Չինաստանի կարգավիճակը, իհարկե, առանձնահատուկ է)։

Կարո՞ղ են միմյանց հետ հաղորդակցվել փակ համակարգերը` տեխնիկական, քաղաքական, իրավական, տնտեսական ու մարդկային հարթություններում: Խնդիրը դրված է արդյունքի տեսակետից: Որևէ բնագավառում խնդրի լուծումը ավարտվելու է Նոբելյան մրցանակով: Ֆիզիկոսները փորձում են արդեն կես դար, մաթեմատիկոսները` պարբերաբար, իրավագետները` չգիտեմ, նրանք հավանաբար դեռ պետք է խնդիրը ձևակերպեն, տնտեսագետները կարծում են, որ փակ համակարգեր իրենց ոլորտում գոյություն չունեն, քաղաքագետները ևս փորձում են ջարդել փակ համակարգերի գոյության կարծրատիպը, մարդկային առումով փակ համակարգերի գոյությունն անժխտելի է` մեզնից յուրաքանչյուրը փակ համակարգ է, որ մուտք ու ելքի արտոնագիր տալիս է խիստ անհատական ու խիստ անօրինաչափ սկզբունքներով:

Սերժ Սարգսյանը չասաց, սակայն Պուտինի այցից, ինչպես և Վիլնյուսից հետո կյանքը շարունակվում է: Աշխարհաքաղաքական, տնտեսական «հետևանքների» մասին շատ գրվեց: Այս տարվա ԱԺ վերջին քառօրյայի ֆոնին անդրադառնանք ներքաղաքականին: Օրվա հարահոսին տրված մի տեսակ աչքաթող արեցինք ներքին դասավորության ամենակարևոր երկու պահը:

Մի կարճ ժամանակահատվածում Հայաստանի քաղաքացիները մի շարք կարևոր իրադարձությունների ականատես եղան։ Եվ, պետք է ասել, տեսածի քաղաքական գնահատականը բնավ միարժեք չէ։ Ո՞վ է դրա մեղավորը։ Պատասխանը պարզ դարձավ Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Վիգեն Սարգսյանի` դեկտեմբերի 3-ին հայկական հեռուստաընկերություններին տված հարցազրույցում։

Դրան հասնելու համար թուրքական ղեկավարությունը ձեռնամուխ եղավ երկրի ներքին և արտաքին քաղաքականության վերափոխմանը:

Մինչ Պետերբուրգում Էրդողանն ու Պուտինը մանրամասնորեն քննարկում էին ադրբեջանա-հայկական հակամարտությունը և որոշում, թե «ինչ կերպ կարելի է ընդհանուր ջանքերով հող նախապատրաստել այդ տարածաշրջանում ժողովրդավարական պետական կազմավորումների համար», փուլ եկավ թուրքական քաղաքական վերնախավի ևս մեկ նվիրական երազանք, այն է՝ երկիրը դարձնել տարածաշրջանի առաջատար և արաբական աշխարհի ձգողական կենտրոն։

2013-ի աշունն ավարտվեց: Հերթական թեժ կանխագուշակված, տաք սկսված ու պաղ անցած: Ձանձրալի աշունը` ի վերջո, որ նման էր մաթեմատիկական խնդրի, որի պատասխանը դասագրքի վերջում տրված է և մնում է առավելագույնը հայտնի պատասխանին հասնելու անհայտ ընթացքը գրել: Որից, իհարկե, ոչինչ էլ չես սովորում: Երբեմն պարզապես հիշում ես: Ինչպես` Արքիմեդի օրենքը, Նյուտոնի, Գեյ-Լյուսակի, Պասկալի, Օհմի, Ջոուլ-Լենցի... Ի՞նչ են ասում այդ օրենքները և ինչու` մոռացել ես: Բայց ցանկացած պահի կարող ես հիշել: Պատահաբար: Հենց այնպես: Օրինաչափ:

Վիլնյուսից հետո, ինչպես կասեր Սերժ Սարգսյանը, կյանքը շարունակվում է: Երկու զուգահեռ իրադարձություններ արձանագրեցին, թե ինչ ուղղություններով է շարունակվելու այդ «կյանքը»: Մեկն անմիջականորեն կապ ունի մեզ հետ: Այո, խոսքը պուտինյան այցի մասին է: Մյուս զարգացումն ավելի հետաքրքիր է. այն ընթանում էր Եվրամայդանում:

Պուտինի այցը տեղի է ունենում անցյալ և «այժմեական» պատմական անցքերի «լայն» ֆոնի վրա: Գոնե մեզ համար: Եվ որքան էլ ասում են` պատմության անիվը հետ չի պտտվում, պարզվում է` հայոց դեպքում այդ «ոսկե կանոնը» չի աշխատում: Պտտվում է, և այն էլ ինչպես` ընկնելով նույն ծանոթ փոսի մեջ: Այս առնչությամբ կատարենք մեկ հոգևոր ընդհանրացում ու անցնենք քաղաքական բաղադրիչին. եթե պատմության դասը կրկնվում է նույնքան անողոք, եթե վեց հարյուր տարիե ի վեր դու կրկին հայտնվում ես կոտրված տաշտակի` ինքնությանդ ու անչափելիորեն դժվար ձեռք բերած անկախությանդ որոշակի կորստի առաջ, մեղադրիր քեզ, գտիր շտկումիդ ուղին: