ՆԱՏՕ-ն պատրաստվում է Ռուսաստանի հետ երկարատև դիմակայության

Դաշինքի՝ վարշավյան գագաթնաժողովն առաջադրելու է «անվտանգության ամուր և կայուն կառույցի ստեղծման հիմքերը՝ նախատեսված տևական առճակատման համար»:

Ի՞նչ ակնկալել վարշավյան գագաթնաժողովից
2014-ին ՆԱՏՕ-ի ՈՒելսում կայացած գագաթնաժողովում դաշինքը ձեռք էր առնում միջոցներ, որոնք անմիջականորեն թելադրված էին նոր ծավալվող ճգնաժամով: Այս շաբաթ Վարշավայում կայանալիք գագաթնաժողովում պետք է առաջադրվեն անվտանգության ամուր և կայուն կառույցի ստեղծման հիմքերը՝ նախատեսված Մոսկվայի հետ երկարատև դիմակայության համար: Ի՞նչ կարելի է ակնկալել Վարշավայի գագաթնաժողովից:
Երկու տարի առաջ ՆԱՏՕ-ն վերադարձավ իր արմատներին: Կրկին կազմակերպության հիմնական առաքելությունը դարձավ անմիջականորեն իր անդամների պաշտպանությունը: Ներկայումս ՆԱՏՕ-ն հետևողական քայլեր է ձեռնարկում՝ միտված ռևանշիստական Ռուսաստանի զսպմանը:

ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների ղեկավարների նախորդ հանդիպումը կայացել էր Նյուպորտում՝ 2014-ի սեպտեմբերին: Այդ գագաթնաժողովից ընդամենը մի քանի ամիս առաջ ՈՒկրաինայի արևելքում պայթեց ռազմական հակամարտությունն ու բռնակցվեց Ղրիմը: Արևմուտքի նկատմամբ Ռուսաստանի ագրեսիվ կեցվածքն այն ժամանակ նոր-նոր էր սկսել ձևավորվել: «Հիբրիդային պատերազմ» բառակապակցությունը դեռևս այնքան էլ հասկանալի չէր: Դաշինքի պաշտոնական ներկայացուցիչների խոսքով, հուլիսի 8-9-ին Վարշավայում անցկացվելիք գագաթնաժողովի որոշումների ազդեցությունը տարածվելու է առաջիկա տասնամյակների վրա: «Մենք անվտանգության ոլորտում փոփոխությունների մի ամբողջ ծովի ականատեսն ենք դարձել: Եվ պատշաճ միջոցներ ձեռք առնելու համար մենք վերակողմնորոշում ենք Արևմուտքի անվտանգության համակարգը: Սա նշանավորում է նոր դարաշրջանի սկիզբը»,- դեռ մայիսին հայտարարել էր Էստոնիայի նախագահ Հենդրիկ Իլվեսը: Վարշավայի գագաթնաժողովը մեկնարկում է ծայրահեղորեն զգացմունքային մթնոլորտում՝ կապված ԵՄ-ից դուրս գալու՝ Մեծ Բրիտանիայի որոշման հետ: Ի՞նչ կարելի է սպասել վարշավյան գագաթնաժողովից:

Արևելյան ճակատում
Անկասկած, վեհաժողովում գերիշխող թեմա կդառնա Ռուսաստանի զսպումը և այդ երկրի հետ սահմանակցող՝ ՆԱՏՕ-ի անդամներին անվտանգության երաշխիքների տրամադրումը: «Եվրոպայում խաղաղությունը, անվտանգությունն ու ժողովրդավարության կայունությունն արդեն դադարել են առարկայական իրողություններ լինելուց»,- «Atlantic Council»-ի զեկույցում հայտարարել են ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ-ի նախկին լիազոր ներկայացուցիչ Նիկոլաս Բերնսը և Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի զորքերի նախկին գլխավոր հրամանատար Ջեյմս Ջոնսը:
Երկու տարի առաջ ՈՒելսում որոշում էր կայացվել Էստոնիայում, Լատվիայում, Լիտվայում, Լեհաստանում և Ռումինիայում նոր ռազմակայաններ տեղակայելու և գերարագ արձագանքման ուժեր ձևավորելու մասին: Այդ ուժերը պետք է ընդունակ լինեն՝ երկօրյա ժամկետում օգնության հասնել վտանգի մեջ հայտնված՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրին: Սպասվում է, որ արևելյան թևերի հետագա ամրապնդման համար Վարշավայում որոշում կկայացվի Էստոնիայում, Լատվիայում, Լիտվայում և Լեհաստանում չորս ռազմական գումարտակ (յուրաքանչյուրում՝ 1000 զինվոր) տեղակայելու մասին: ԱՄՆ-ը, Մեծ Բրիտանիան և Գերմանիան համաձայնել են ստանձնել մեկական գումարտակի հրամանատարությունը: Թե որ երկիրը կստանձնի չորրորդի հրամանատարությունը, դեռևս պարզ չէ, սակայն, ՆԱՏՕ-ի ներկայացուցիչների խոսքով, առավել հավանական է Կանադայի դերակատարությունը: ԱՄՆ-ի գլխավորած գումարտակը, ամենայն հավանականությամբ, կտեղակայվի Լեհաստանում, հավանաբար՝ «Սուվալկի միջանցքի» անմիջական հարևանությամբ: Դա Լեհաստանի և Լիտվայի սահմանների արանքում ընկած 100 կմ երկարությամբ հատված է՝ սեղմված Բելառուսի և ՌԴ Կալինինգրադի մարզի միջև:

Ռազմական ստրատեգները մտահոգված են, որ զինված հակամարտության դեպքում Ռուսաստանը կարող է գրավել այդ միջանցքը՝ բալթյան հանրապետությունները կտրելով Դաշինքի անդամ երկրներից: Սպասվում է, որ Գերմանիայի գլխավորած գումարտակը կտեղակայվի Լիտվայում, Մեծ Բրիտանիայի գումարտակը՝ Էստոնիայում, իսկ չորրորդ գումարտակը՝ Լատվիայում: Վաշինգտոնը համաձայնել է նաև 3500 զինծառայողներից բաղկացած ծանր բրիգադի տեղակայմանը, որը նախատեսված է Բալթյան տարածաշրջանի, Բուլղարիայի և Ռումինիայի հետ համագործակցության համար:
Այս համատեքստում ուշագրավ է Չեխիայի Միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Մարկ Գալեոտիի բացատրությունը: «Ռուսաստանի հետ ապոկալիպտիկ պատերազմի պայմաններում այստեղ կամ որևէ այլ տեղ 1000 զինվորի տեղակայմամբ հնարավոր չի լինելու զսպել սպասվող ճնշումը, անկախ զինվորների պատրաստվածության և սպառազինված լինելու աստիճանից: Նրանք ընդամենը քաղաքական նշագրումներ են և կարծես ասում են՝ «Եթե դուք հարձակվում եք այս երկրի վրա, դուք սպանելու եք ոչ միայն էստոնացիներին ու լատիշներին, այլև ամերիկացիներին ու գերմանացիներին»: Դա շատ կարևոր է»:

Անպաշտպանվածություն՝ հյուսիսից
Ի՞նչ անել, եթե զսպման քաղաքականությունը չաշխատի: Ռազմական վերլուծաբանների կարծիքով, ռուսների հարձակման դեպքում, բալթյան երկրների խոցելիությունը պայմանավորված է Հյուսիսային Եվրոպայի աշխարհագրությամբ՝ անկախ տարածաշրջանում ՆԱՏՕ-ի ցամաքային ուժերի զգալի ներկայությունից:
Հենվելով ռազմական խաղի արդյունքների վրա, ամերիկյան RAND Corporation հետազոտական ինստիտուտը եզրակացրել է, որ բալթյան երկրների արագ գրավումը կանխելու համար ՆԱՏՕ-ն 7 ռազմական բրիգադի կարիք կունենա, որոնց թվում՝ երեքը պետք է հագեցած լինեն ծանր զրահատեխնիկայով: Անհրաժեշտ կլինի նաև «ավիացիայի և ցամաքային ուժերի համապատասխան օժանդակությունն ու մինչև ռազմական գործուղությունների սկիզբը մարտի մեջ մտնելու կարողությունը»:
Հետազոտական կենտրոնը նշում է՝ «սակայն, անգամ դա բավարար չէ խնդրո առարկա տարածաշրջանի մշտական պաշտպանությունն ապահովելու և ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու համար»: Այդ պատճառով էլ, վերլուծաբանների կարծիքով, ՆԱՏՕ-ն ավելի մեծ հույսեր է սկսել կապել դաշինքի անդամ չհանդիսացող Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի հետ: «Առանց այդ երկրների օգնության, ՆԱՏՕ-ի համար շատ դժվար կլինի ռուսների հարձակումից բալթյան երկրներին պաշտպանելը»,- վերջերս գրել է «Նոր սառը պատերազմ» գրքի հեղինակ Էդվարդ Լուկասը: Պատմականորեն չեզոք այդ երկրներից ոչ մեկը դեռ պատրաստ չէ միանալու դաշինքին, երկու երկրներում էլ (հատկապես Շվեդիայում) աճում են ՆԱՏՕ-ին աջակցելու տրամադրությունները: Այս տարի և Շվեդիայում, և Ֆինլանդիայում սկսվել են դաշինքին հնարավոր անդամակցության հնարավորության հետազոտություններ: Վերադառնալով Վարշավայում մեկնարկող գագաթնաժողովին, հիշեցնենք, որ ընթացքում սպասվում է ՈՒկրաինային համալիր օգնություն ցուցաբերելու միջոցառումների փաթեթի վավերացումը: Տեսանելի ապագայում ՆԱՏՕ-ի կազմի ընդլայնում չի նախատեսվում: Այդ հարցում բացառություն է Չեռնոգորիան, որը մայիսին արդեն ստորագրել է անդամակցության արձանագրությունը և Վարշավյան գագաթնաժողովին կմասնակցի դիտորդի կարգավիճակով: «Ընդլայնման առումով՝ դաշինքի բաց դռների քաղաքականությունն ուժի մեջ է մնում, սակայն, դժվար է պատկերացնել, թե ինչպես են ՆԱՏՕ մուտք գործելու Վրաստանը, Մոլդովան և ՈՒկրաինան»,- վերջերս նման գրառում է արել Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի ուժերի գլխավոր հրամանատարի նախկին տեղակալ Ջոն ՄակՔոլը:

Բրայան ՈՒԻԹՄՈՐ

Մեկնաբանություններ