Հայկական ֆենոմե՞ն, թե՞…

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ ԵՎ ՏՐԱՆՍՖԵՐՏՆԵՐԻ ԱՃ
Երբ զարգացած և զարգացող երկրներում խոսում են տնտեսական աճի և առաջընթացի մասին, ապա առաջին հերթին հասկանում են այն, թե կոնկրետ ժամանակահատվածում տվյալ երկրում քանի աշխատատեղ է բացվել, որը նաև կարևոր կողմնորոշիչ է հանդիսանում պոտենցիալ ներդրողների համար: Այսպես, ԱՄՆ-ում յուրաքանչյուր ամիս հրատարակվում են նոր աշխատատեղերի մասին զեկույցներ, ինչն էլ էական դերակատարում է ունենում տնտեսական ակտիվության գնահատման համար: Նույնը՝ նաև Եվրամիության և այլ զարգացող երկրներում:
Սակայն Հայաստանում դժվար է հիշել մի դեպք, որ տվյալներ հրատարակվեին որևէ ժամանակահատվածում նոր աշխատատեղերի բացման մասին: Քանի որ արդեն 6-րդ տարին Հայաստանի տնտեսությունը երկնիշ թվով աճ է արձանագրում, բնականաբար, պետք է նաև բավականին աշխատատեղեր բացվեին: Բայց, արի ու տես, ոչ մի խոսք այդ մասին:
Հարց է առաջանում. եթե այսքան տարի Հայաստանի տնտեսությունն աճում է, ապա ինչպե՞ս հասկանալ այն իրողությունը, որ հազարավոր մարդիկ դեռևս մեկնում են երկրից՝ դրսում աշխատանք և միջոցներ վաստակելու: Պաշտոնական վիճակագրությունն արտագնա աշխատանքի մեկնողների թիվ է նշում` մոտ 60 հազար մարդ, սակայն, ոչ պաշտոնական տվյալներով, այդ թիվը տատանվում է 100-120 հազար մարդու սահմանում:
Թեև պաշտոնական վիճակագրությունը տվյալներ չի տրամադրում Հայաստանում նոր ստեղծվող աշխատատեղերի մասին, սակայն, ի հակադրություն դրա, Կենտրոնական բանկը կանոնավոր տեղեկություններ է հաղորդում արտերկրից Հայաստան փոխանցվող տրանսֆերտների մասին: Ըստ 2008 թ. առաջին կիսամյակի տվյալների, այդ գումարը կազմել է մոտ 680 մլն դոլար, և նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճը կազմել է 33 տոկոս: Ընդ որում, փոխանցումների գերակշիռ մասը՝ մոտ 80 տոկոսը, բաժին է ընկնում Ռուսաստանի Դաշնությանը, որտեղից վերջին մեկ տարում փոխանցումներն աճել են 40 տոկոսով: Պարզ է նաև, որ աշխատուժի գերակշիռ մասը մեկնում է Ռուսաստանի Դաշնություն, որտեղ վերջին տարիներին նաև օրենսդրական փոփոխությունների շնորհիվ ավելի հեշտ է աշխատանք գտնելը: Եվ դա բխում է նրանից, որ Ռուսաստանն այլևս առանց դրսի աշխատուժի ի զորու չէ բավարարելու աճող տնտեսության պահանջները: Ըստ տվյալների, մոտակա տարիներին տնտեսական աճի բարձր տեմպերը պահպանելու համար Ռուսաստանին անհրաժեշտ է ներգրավել 11-12 մլն հավելյալ աշխատուժ: Եվ եթե նույնիսկ Ռուսաստան աշխատանքի մեկնած օտարերկրացիները տարեկան Ռուսաստանից դուրս են բերում 20-25 մլրդ դոլար, ապա, ըստ փորձագիտական տվյալների, նրանց միջոցով է ապահովվում ՌԴ ՀՆԱ-ի 10 տոկոսը՝ մոտավորապես 100-120 մլրդ դոլար:
Համենայն դեպս, հակադրություն է առաջանում Հայաստանում գրանցվող տնտեսական զարգացման և փոխանցումների աճի միջև: Սակայն բացատրությունը պարզ է. Հայաստանից դուրս աշխատելու են մեկնում նաև այն մարդիկ, ովքեր անկախությունից ի վեր փորձել են սեփական երկրում գոյության միջոցներ վաստակել: Պարզ է, տասը կամ տասնհինգ տարի առաջ Հայաստանից հեռացած մարդկանց մեծ մասն արդեն իսկ տարել է իրենց ընտանիքները, և փոխանցվող տրանսֆերտների աճի մեջ նրանց չափաբաժինը փոքր է: Սակայն նոր մեկնածները, որոնց ընտանիքները Հայաստանում են, իրենց աշխատածի 60-70 տոկոսն ուղարկում են ընտանիքներին ու հարազատներին, և հենց նրանց շնորհիվ է նաև, որ Հայաստան տարեցտարի հավելյալ գումարներ են մուտք գործում: Իսկ այս մասին ՀՀ կառավարությունը և Կենտրոնական բանկը գերադասում են լռել, քանի որ այս պարագայում դժվար է բացատրել, թե ինչպես է աճում Հայաստանի տնտեսությունը, և ինչու են ավելանում Հայաստան փոխանցվող տրանսֆերտները:
Համենայն դեպս, երկրի իշխանության համար սա լավ միջոց է: Ինչո՞ւ մտածել հավելյալ աշխատատեղերի մասին, երբ տեխնոլոգիական և արդյունավետ զարգացման փոխարեն կարելի է մարդկանց արտահանել և հենց նրանց միջոցով Հայաստանում հեշտ ու հանգիստ սեփական բիզնեսը զարգացնել:
Ատոմ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ