Թուրքերը վերադարձել են Միջերկրական

Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը սկսել է վարել Օսմանյան կայսրության վերականգնման թաքնված քաղաքականություն՝ գրում է Ռենո Ժիրարը Le Figaro-ում: 2003-ից նեոօսման սուլթան Էրդողանի ղեկավարած Թուրքիան ոչ միայն ուզում է ընդմիշտ պահպանել տարածքը, որտեղ նրա զինվորները ներխուժել են 1974-ին Կիպրոսի հյուսիսում՝ կղզու ցամաքային հատվածի 38%-ը վերածվեց ՙՀյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հանրապետության՚, որ աշխարհում ոչ մի պետություն չի ճանաչել, նաև ցանկանում է վերադառնալ ծովային տարածքներ ու ապահովել վերահսկողությունը արևելյան Միջերկրածովյան շրջանում, որպեսզի մոնոպոլացնի Կիպրոսի շելֆի գազի հանքավայրերի հետախուզումը և կանխի Լևանտից Հունաստան գազատարի շինարարությունը:

Աշխարհաքաղաքականության մեջ կարևոր է հասկանալ պատմությունը երկարատև հեռանկարում: 2011-ից Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը վարում է Օսմանյան կայսրության վերականգնման թաքնված քաղաքականություն: Նա ձգտում է վերականգնել թուրքական ազդեցությունը Բոսնիայում, Թունիսում, Լիբիայում, Եգիպտոսում, Սիրիայում: Գործն այնքան էլ առաջ չի գնում: Կահիրեն, Դամասկոսը, Բենգազին ի վերջո խզեցին բոլոր հարաբերությունները: Բայց նախագահ Էրդողանը կամային է ու ոչինչ նրան չի կոտրում: Նրա նեոօսմանական հավակնություններն անփոփոխ են: Այսօր նա մտադիր է թուրքերին վերադարձնել արևելյան Միջերկրական, որտեղից վտարվել են 1571-ին՝ Լեպանտի ճակատամարտից հետո: 2019-ի նոյեմբերի վերջին Թուրքիան անվտանգության պայմանագիր կնքեց Լիբիայի Ֆայեզ Սարաջի կառավարության հետ, որ վերահսկում է Տրիպոլիտանիայի մի մասը (բայց ոչ Կիրենաիկան, որ Եգիպտոսի աջակցությունն ունեցող գեներալ Խաֆթարի ձեռքում է): Այս համաձայնագրով, որ նախատեսում է թուրքական ռազմական աջակցությունը Տրիպոլիին, կա բացառիկ տնտեսական գոտիների մասին կետ, որ վերաձևում է արևելյան Միջերկրականի ծովային սահմանները: Աթենքը, Կահիրեն, Նիկոսիան համատեղ հայտարարություն հրապարակեցին ի նշան թուրքական ծովային զավթումների դեմ բողոքի: Հունաստանը աջակցության համար դիմեց ԵՄ-ին, որն ընդունեց նրա ճշմարտությունը: Անկարան առարկեց, որ ԵՄ-ն իրավասու չէ լուծել կողմերի վեճը Միջերկրականում համատեղ օգտագործման գոտիների դեպքում:

Բայց Թուրքիայի ռազմածովային նավատորմի համար Արևելյան Միջերկրականում Լեպանտի ճակատամարտի ռևանշը վաղվա խնդիր չէ: Թուրքիան դաշնակիցների սուր կարիք ունի: Էրդողանին հաջողվել է վստահելի հարաբերություններ ստեղծել Պուտինի հետ, սակայն Ռուսաստանը զուսպ է արտահայտվում թուրքական ծովային հավակնությունների վերաբերյալ: Ուղղափառությունը պարտավորեցնում է՝ ռուսները խոր բարեկամություն ունեն Կիպրոսի ու Հունաստանի հետ: Բացի այդ՝ նրանք դրական են գնահատում Եգիպտոսի ռազմական վարչակարգին և օգնում են գեներալ Խաֆթարին Վագների խմբի վարձկանների միջոցով: Ամերիկացիներն արդեն տարաձայնություններ ունեն Թուրքիայի հետ ու մեղադրում են նրան ռուսական С-400 զենիթահրթիռային համակարգերի գնելու համար, և Հունաստանին ու Կիպրոսին են պաշտպանում: Զարմանալի չէ, որ ԱՄՆ-ը սկսել է հույների հետ մերձենալ: Վաշինգտոնը չի ուզում, որ նրանք չափազանց մերձենան իր միակ ռազմավարական մրցակցի՝ Չինաստանի հետ, երբ հույները Պիրեոս նավահանգստի վերահսկողությունը հանձնեցին Պեկինին: Ունի՞ Էրդողանը իր հավակնությունները բավարարելու միջոցներ Միջերկրածովյան մեծ խաղում: Նա չի կարող ներգործել Չինաստանի վրա, որ 2018-ին իր ռազմածովային խումբն է այնտեղ տեղակայել: Մուսուլման եղբայր Էրդողանը պաշտպանեց Սինցզյան նահանգի ույգուրներին, որոնց հիմա վերադաստիարակում է Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցությունը:
Ռենո Ժիրար, Le Figaro

Հ.Գ. Էրդողանն առանձնապես չի էլ թաքցնում, որ իր նպատակը Օսմանյան կայսրության տարածքների վերականգնումն է, ոչ էլ Բաքուն է թաքցնում իր տարածքային նկրտումները Վրաստանի ու Հայաստանի նկատմամբ: Բոլորովին այլ հարց են այդ հավակնությունների բավարարման հնարավորությունները: Բացի այդ՝ կան ներքաղաքական խնդիրներ: Նվազագույնը տարօրինակ է, որ հաղթական ընտրություններից հետո Թուրքիայում իշխող ԱԶԿ-ից վերջին 5 ամսում 114 000 կուսակցական է հեռացել: Թուրքիայի դատախազության տվյալներով՝ հուլիսի 1-ից սեպտեմբերի 6-ին Թուրքիայի ամենամեծ կուսակցությունը լքել է 56 260 անդամ, սեպտեմբերի 6-ից նոյեմբերի 22-ը՝ 57 856 անդամ, մինչդեռ ԱԶԿ-ի խորհրդարանական դաշնակից «Ազգայնական շարժում» կուսակցությունը համալրվել է 125 անդամով: Էրդողանի արտաքին քաղաքական մեկուսացումը չի կարող ազդեցություն չունենալ ներքաղաքական զարգացումների վրա:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ